Gözede, Kestel
| Gözede | |
|---|---|
.jpg) | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Bursa | |
Koordinatlar: 40°09′14″N 29°17′02″E / 40.154°K 29.284°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Bursa |
| İlçe | Kestel |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 619 m |
| Nüfus (2024)[1] | 409 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0224 |
| İl plaka kodu | 16 |
| Posta kodu | 16450 |
Gözede, Bursa ilinin Kestel ilçesine bağlı bir mahalledir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahallenin isminin kökeni hakkında yazılı kaynaklarda ve sözlü kültürde çeşitli görüşler bulunmaktadır.
- Göze'de: Anadolu Türkçesinde "su kaynağı, pınarın gözü" anlamına gelen "Göze" sözcüğüne bulunma hali eki (-de) getirilerek türetildiği düşünülmektedir. Köyün tarihi kayıtlarda Pınarlı adıyla da geçmesi, bu görüşü desteklemektedir.[2]
- Göz Dede / Köz Dede: Halk arasında köyün isminin bölgede yaşadığına inanılan "Göz Dede" isimli bir erenden geldiği rivayet edilir. Osmanlı arşivlerindeki "Sultanın Kömürcüleri" kaydı ise ismin kömür ateşine atıfla "Köz Dede" olabileceğine, zamanla fonetik değişimle "Göz Dede"ye dönüştüğüne işaret etmektedir.
Köy, su kaynaklarının bolluğu nedeniyle Osmanlı tahrir defterlerinde ve 20. yüzyıl başlarına ait haritalarda "Gözede nâm-ı diğer Pınarlı" şeklinde de kaydedilmiştir.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gözede, Bursa yöresindeki eski Manav yerleşimlerinden olup kuruluşu 14. yüzyıla dayanmaktadır.
Osmanlı Devleti'nin 1487 tarihli Hüdavendigar Tahrir Defterleri'ne göre köy halkı, saray ve ordunun ihtiyacı için odun kömürü üretmekteydi. Bu üretimden dolayı köy "Sultanın Kömürcüleri" statüsünde kaydedilmiş ve halk, kömür karşılığında bazı vergilerden muaf tutulmuştur.[2][3]
İdari Yapı ve Arşiv Kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]16. yüzyılda İnegöl Kazası'na bağlı olan yerleşim, 19. yüzyıl başlarında idari olarak Bursa merkeze bağlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri'ndeki 1805 (Hicri 1220) tarihli bir belgede yerleşim, "Bursa kazasının Gözede karyesi" olarak geçmektedir. Aynı belgede köy sakinlerinden Ümmügülsüm Hatun'un bir mülkiyet davası ile ilgili kayıtları yer almaktadır.[4]
Madencilik Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]20. yüzyıl başlarında köy sınırları içerisinde arsenik madeni tespit edilmiştir. Madenin işletme hakkı 1909 yılında çıkarılan Padişah İradesi ile İsmail Paşazade İbrahim Derviş Bey ve ortağına verilmiştir.[5] İhale şartnamesi uyarınca, maden gelirinin bir kısmı Hicaz Demiryolu projesine aktarılmıştır.[6] Ancak işletmecilerin taahhütlerini yerine getirememesi üzerine imtiyaz, 1913 yılında Şûrâ-yı Devlet (Danıştay) kararıyla feshedilmiştir.[7]
Cumhuriyet Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aslen bir Yörük/Manav yerleşimi olan Gözede, 93 Harbi sonrasında Balkanlar'dan gelen muhacir ailelerin yerleşmesiyle bugünkü demografik yapısını almıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında Yunan işgali bölgesinde kalan köy, bu süreçte tahribata uğramış, Cumhuriyet döneminde yeniden imar edilmiştir.
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasa ile köy tüzel kişiliği sona ermiş ve Kestel ilçesine bağlı mahalle statüsü kazanmıştır.
Coğrafya ve İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Marmara Bölgesi'nde yer alan mahalle, Bursa il merkezine 22 km, Kestel ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır. Uludağ'ın kuzey yamaçlarında, 619 metre rakımda, engebeli ve ormanlık bir arazi üzerine kuruludur. Etrafı kestane, meşe, gürgen ve kızılcık ormanlarıyla çevrilidir.
Mahallede Marmara iklimi görülmekle birlikte, yüksek rakımı ve dağlık konumu nedeniyle kışlar ilçe merkezine göre daha sert ve kar yağışlı geçmektedir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel olarak ormancılık ve kömür üretimine dayanan ekonomi, günümüzde tarım ve meyvecilik ağırlıklıdır.
- Meyvecilik: İklim koşulları sayesinde "Napolyon" cinsi kiraz, şeftali, ceviz ve Bursa kestanesi yetiştiriciliği yaygındır.
- Diğer Faaliyetler: Ticari ölçekli olmamakla birlikte sebze yetiştiriciliği ve hane ihtiyacına yönelik hayvancılık yapılmaktadır. Ayrıca orman işletme müdürlüğü denetiminde mevsimlik orman işçiliği devam etmektedir.
Kültürel Miras
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy meydanında Osmanlı dönemine tarihlenen klasik mimaride bir hamam kalıntısı bulunmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2023 | 407 |
| 2018 | 411 |
| 2013 | 476 |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gözede Mahallesinden Görünümler (2006-2008)
-
Köy sokağı ve arkada cami minaresi -
Köy içi yollar ve yeşil doğa -
Geleneksel mimariye sahip eski bir köy evi -
Köy sokaklarından bir görünüm -
Köyü çevreleyen yoğun bitki örtüsü -
Köy civarındaki bir su kaynağı ve küçük şelale -
Köy içi yerleşim dokusu -
Köy içi yollar ve yeşil doğa -
Köy sokakları -
Köy evleri ve sokakları -
Köyden genel bir görünüm (2008) -
Köyden Uludağ'a bakış (2007) -
Köy Camii ve kubbesi -
Cami binası ve çevresi -
Köy Camii'nden bir başka açı -
Köyden Uludağ'a bakış (Eylül 2006) -
Uludağ yamaçları ve orman (Nisan 2007) -
Köy ve dağ manzarası (Nisan 2007) -
Eski Gözede İlköğretim Okulu binası
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c Kaplanoğlu, Raif (2001). Bursa Yer Adları Ansiklopedisi. Bursa: Bursa Ticaret Borsası Yayınları.
- ^ Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. Hüdavendigar Vilayeti Tahrir Defterleri (Hicri 892 / Miladi 1487).
- ^ "Ümmügülsüm Hatun'un Arsa Davası". AE.SSLM.III, 148-8902. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 1805.
- ^ "Arsenik Madeni İmtiyazı İradesi ve Haritaları". İ..İMT, 6-16. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 1909.
- ^ "Arsenik Madeni İhalesi ve Hicaz Demiryolu Payı". BEO, 3530-264712. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 1909.
- ^ "Arsenik Madeni İmtiyazının Feshi (Şura-yı Devlet Kararı)". ŞD, 1245-19. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 1913.