Haredi Yahudilik
| Makale serilerinden Yahudiler |
|---|
 |
| Etimoloji • Kim bir Yahudi'dir? |
Haredi Yahudilik (İbranice: חֲרֵדִי Ḥaredim) veya ultra-Ortodoks Yahudilik, Ortodoks Yahudilik mezhebi içindeki, modernizmin aksine geleneklere[1] ve halaha emirlerine[2] sıkı sıkıya bağlılığı ile bilinen Yahudilik mezhebidir.[3][4] Üyelerine genellikle ultra-Ortodoks denir, fakat "ultra-Ortodoks" terimi taraftarlarının birçoğu tarafından aşağılayıcı olarak kabul edilmektedir.[5] Haredi Yahudileri, diğer insanlar tarafından tartışılmasına rağmen, kendilerini en dindar ve otantik Yahudi grubu olarak görürler.[5]
Harediler, kendilerini Yahudi dini hukukunun ve geleneğinin en hakiki koruyucuları olarak görüyor ve bunların bağlayıcı ve değiştirilemez olduğuna inanıyorlar. Diğer Yahudilik akımları bu görüşe katılmasa da, Modern Ortodoksluk da dahil olmak üzere Yahudiliğin diğer tüm yorumlarını "Tanrı'nın yasalarından sapma" olarak değerlendirirler.[1]
Bazı akademisyenler, Haredi Yahudiliğin aydınlanma, kültürleşme, sekülerleşme, dini reform, Yahudi ulusal hareketlerinin yükselişi gibi toplumsal değişimlere bir tepki olduğunu ileri sürmüşlerdir. Modern Ortodoks Yahudilerin aksine, Harediler toplumun diğer kesimlerinden kendilerini ayırırlar.[6] Bununla birlikte bazı Harediler, gençlerini, en iyi şekilde öğrenim görerek prestijli bir diploma almaya veya bir iş kurmaya teşvik ederler.[7]
Haredi toplulukları en fazla, sırasıyla İsrail, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa'da bulunur.[8] 2020 yılı itibarıyla dünya genelinde yaklaşık 2,1 milyon Haredi var ve bu sayı dünya Yahudi nüfusunun %14'ünü temsil ediyor.[9] Farklı dinler arası evlilik olmaması ve yüksek doğum oranı nedeniyle Haredi nüfusu hızla artmaktadır.[10] Nüfusları, 1960'larda görülen 'Baal Teşuva' hareketinin etkisi sebebiyle Haredi yaşam tarzını benimseyen çok sayıda diğer mezheplerden Yahudi tarafından da artırıldı.[11][12][13][14]
Terminoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk defa Isaac Leeser (1806–1868), 1916'da "ultra-Ortodoks" sözcüğünü kullanmış ve tanımlanmıştır.[15][16] Haredi ifadesi, Yeşaya Kitabı'nda (66:2;[17] çoğul haredim Yeşaya 66:5[18]) görünür. Tanah'dan türetilen Modern İbranice bir terimdir ve "YHVH'ın sözü" anlamına gelir. Tanrı Yehova'nın iradesini gerçekleştirmek için hayranlık uyandıran bir korku ve endişeyi de ifade eder.[19][20] Bu sözcük onları, diğer Ortodoks Yahudileri'nden ayırmak için kullanılır (Hristiyanlıkta Quakers'ım Tanrı ile ilişkilerini tanımlamak için kullanılan isme benzer).[21]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Nora L. Rubel (2010). Doubting the Devout: The Ultra-Orthodox in the Jewish American Imagination (İngilizce). Columbia University Press. s. 148. ISBN 978-0-231-14187-1. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013.
Mainstream Jews have—until recently—maintained the impression that the ultraorthodox are the 'real' Jews.
- ^ Ilan 2012: "One of the main sources of power enabling Haredi Jews' extreme behavior is the Israeli public's widely held view that their way of life represents traditional Judaism, and that when it comes to Judaism, more radical means more authentic. This is among the most strongly held and unfounded myths in Israel society."
- ^ Raysh Weiss. "Haredim (Charedim), or Ultra-Orthodox Jews". My Jewish Learning. 24 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
What unites haredim is their absolute reverence for Torah, including both the Written and Oral Law, as the central and determining factor in all aspects of life. ... In order to prevent outside influence and contamination of values and practices, haredim strive to limit their contact with the outside world
- ^ "Orthodox Judaism". Berkley Center for Religion, Peace & World Affairs. 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
Haredi Judaism, on the other hand, prefers not to interact with secular society, seeking to preserve halakha without amending it to modern circumstances and to safeguard believers from involvement in a society that challenges their ability to abide by halakha.
- ^ a b Shafran, Avi (4 Şubat 2014). "Don't Call Us 'Ultra-Orthodox". Forward. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ For example: Arnold Eisen, Rethinking Modern Judaism, University of Chicago Press, 1998. p. 3.
- ^ See, for example, https://asknoah.org/ 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Norman S. Cohen (1 Ocak 2012). The Americanization of the Jews. NYU Press. s. 389. ISBN 978-0-8147-3957-0.
Given the high fertility and statistical insignificance of intermarriage among ultra-Orthodox haredim in contrast to most of the rest of the Jews...
- ^ Staetsky, L. Daniel (May 2022). "Haredi Jews around the world: Population trends and estimates" (PDF). Institute for Jewish Policy Research. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Buck, Tobias (6 Kasım 2011). "Israel's secular activists start to fight back". Financial Times. 7 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013.
- ^ Berman, Eli (2000). "Sect, Subsidy, and Sacrifice: An Economist's View of Ultra-Orthodox Jews". Quarterly Journal of Economics. 115 (3). ss. 905-953. doi:10.1162/003355300554944.
- ^ Šelomo A. Dešen; Charles Seymour Liebman; Moshe Shokeid (1 Ocak 1995). Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Transaction Publishers. s. 28. ISBN 978-1-4128-2674-7. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
The number of baalei teshuvah, "penitents" from secular backgrounds who become Ultraorthodox Jews, amounts to a few thousand, mainly between the years 1975-87, and is modest compared with the natural growth of the haredim; but the phenomenon has generated great interest in Israel.
- ^ Weintraub 2002, s. 211: "Many of the ultra-Orthodox Jews living in Brooklyn are baaley tshuva, Jews who have gone through a repentance experience and have become Orthodox, though they may have been raised in entirely secular Jewish homes."
- ^ Returning to Tradition: The Contemporary Revival of Orthodox Judaism, By M. Herbert Danzger: "A survey of Jews in the New York metropolitan area found that 24% of those who were highly observant ... had been reared by parents who did not share such scruples. [...] The ba'al t'shuva represents a new phenomenon for Judaism; for the first time there are not only Jews who leave the fold ... but also a substantial number who "return". p. 2; and: "Defined in terms of observance, then, the number of newly Orthodox is about 100,000." p. 193.
- ^ Markoe, Lauren (6 Şubat 2014). "Should ultra-Orthodox Jews be able to decide what they're called?". Washington Post. 7 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2017.
- ^ May, Max B. (1916). Isaac Mayer Wise : Founder of American Judaism : A Biography (PDF). New York: G.P. Putnam's. s. 71. 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Stadler4isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ White, John Kenneth; Davies, Philip John (1998). Political Parties and the Collapse of the Old Orders (İngilizce). State University of New York Press. s. 157. ISBN 978-0-7914-4068-1. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ Kosmin, Barry Alexander; Keysar, Ariela (2009). Secularism, Women & the State: The Mediterranean World in the 21st Century (İngilizce). Institute for the Study of Secularism in Society and Culture. s. 86. ISBN 978-0-692-00328-2. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
