Homo luzonensis
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Kasım 2025) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Homo luzonensis, Callao Adamı olarak da bilinir ve yerel olarak mitolojik bir mağara adamından esinlenerek "Ubag" olarak adlandırılır.[1][2] Filipinler'in Luzon bölgesinde Geç Pleistosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş, muhtemelen pigme bir arkaik insan türüdür. Dişleri ve parmak kemikleri (falanks) gibi kalıntıları yalnızca adanın kuzey kesimindeki Callao Mağarası'ndan bilinmektedir ve 50.000 yıl öncesine tarihlenmektedir. İlk olarak 2010 yılında modern insanlara ait oldukları tespit edilmiş, ancak 2019 yılında daha fazla örneğin keşfedilmesinin ardından, modern insanlara ve Australopithecus ile Homo'ya benzer çok çeşitli özelliklere sahip olmaları nedeniyle yeni bir türe dahil edilmişlerdir. 2023 yılında yapılan bir çalışma, fosilleşmiş kalıntıların 134.000 ± 14.000 yaşında olduğunu, yani daha önce düşünülenden çok daha eski olduğunu ortaya koymuştur.[3]
| Homo luzonensis
Zaman aralığı: Geç Orta Pleistosen - Geç Pleistosen, 0.134–0.049 Myö | |
|---|---|
 | |
| CCH6a–e, Yaklaşık 49.200 yıl öncesine tarihlenen azı dişleri ve küçük azı dişleri | |
 | |
| 67.000 yıllık üçüncü metatarsal kemik, CCH1 | |
| Bilimsel | |
| Alem | Hayvanlar alemi |
| Şube | Kordalılar |
| Sınıf | Memeliler |
| Takım | Primatlar |
| Familya | Hominidae |
| Cins | Homo |
| Tür | †H. luzonensis |
| İkili isimlendirme | |
| †Homo luzonensis
Detroit et al., 2019[4] | |
Asyalı H. erectus veya daha da eski bir Homo olabilecek atalarının adaya ulaşmak için en azından birkaç mil deniz yolculuğu yapmış olması gerekirdi. Luzon'daki hominin varlığı 771.000 ila 631.000 yıl öncesine kadar uzanır.[5] Mağaranın sakinleri çoğunlukla Filipin geyiği leşlerini sürükler ve kasaplık için aletler kullanırlardı.
Kısaca h. luzonensis
[değiştir | kaynağı değiştir]Homo luzonensis, Filipinler'in Luzon Adası’nda keşfedilmiş eski bir insan türüdür. Tür, küçük vücut ve kısa bacak boyuyla karakterizedir ve yaklaşık 50.000–67.000 yıl önce adada yaşamıştır. Fosil buluntuları, hem Homo erectus hem de daha eski atalara benzeyen özellikler taşımaktadır.
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk kemik, 2007 yılında zooarkeolog Philip Piper tarafından Filipinler'in Kuzey Luzon bölgesindeki Callao Mağarası'nda Filipinli arkeolog Armand Mijares liderliğinde yürütülen arkeolojik kazıda bulunan hayvan kemiklerini ayıklarken keşfedildi.[6][7] 2010 yılında Mijares ve Fransız biyoantropolog Florent Détroit, uluslararası ve yerel Filipinli arkeologlardan oluşan bir ekiple birlikte, kemiklerin modern insanlara ait olduğunu tespit etti.[8] 12 yeni örneğin keşfinden sonra ve hem modern insan benzeri hem de ilkel Australopithecus benzeri özelliklerin belirgin varlığına dayanarak, kalıntıları (ve mağaradaki diğer hominin bulgularını) yeni bir türe, Homo luzonensis'e atadı. Homo luzonensis, adanın adından türetilen türdür.
Holotip CCH6, sağ üst premolar ve molar dişlerini içerir. Paratipler şunlardır: CCH1, ayağın sağ üçüncü metatarsal kemiği; CCH2 ve CCH5, parmakların iki falanksı; CCH3 ve CCH4, ayağın iki falanksı; CCH4, sol premolar; ve CCH9, sağ molar. CCH7, genç bir femur şaftını temsil eder. Bunlar en az üç bireyi temsil eder. Örnekler, Manila'daki Filipinler Ulusal Müzesi'nde saklanmaktadır.
H. luzonensis'in kesin taksonomik yerleşimi bilinmemektedir ve diğer tropikal homininlerde olduğu gibi, DNA çıkarımı başarısız olmuştur. Endonezya, Flores'ten H. floresiensis için öne sürülen hipoteze benzer şekilde, H. luzonensis'in de Güneydoğu Asya'ya yayılmış erken bir H. erectus türünden türemiş olması mümkündür. Ayrıca, bu iki ada kökenli arkaik insanın, muhtemelen H. erectus'tan daha önce, tamamen farklı bir Homo türünden türemiş olması da mümkündür.[9][10] Kemiklerin 50.000 yıl öncesine ait olduğu ve adada hominin faaliyetinin 771.000 ila 631.000 yıl öncesine kadar uzandığına dair kanıtlar olduğu belirtiliyor.
Anatomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Luzon'daki diğer endemik fauna ve H. floresiensis gibi, H. luzonensis de ada cüceleşmesi nedeniyle boyut olarak küçülmüş olabilir. Ancak, boyutu doğrulamak için daha eksiksiz kalıntılara ihtiyaç vardır.[11] H. floresiensis gibi, H. luzonensis de modern insanlara ve daha yakın Homo'ya kıyasla Australopithecus ve erken Homo'ya daha benzer bir dizi özellik sunar.
H. luzonensis'in dişleri küçük ve meziodistal (dişin genişliği) olarak kısalmıştır. Azı dişleri H. floresiensis'inkinden daha küçüktür. Diğer yakın dönem Homo ve modern insanlarda olduğu gibi, azı dişleri ağzın arkasına doğru küçülür ve mine-dentin birleşiminde belirgin dalgalı kertiklenmeler yoktur. Mine-dentin birleşimi en çok Asyalı H. erectus'unkine benzer. Küçük azı dişleri, diğer Homo türlerine kıyasla Paranthropus'a daha benzer oranlarda azı dişlerine kıyasla tuhaf bir şekilde büyüktür, ancak H. luzonensis'in köpek dişi sonrası dişleri boyut ve şekil olarak Paranthropus'unkinden büyük ölçüde farklıdır. H. luzonensis'in küçük azı dişleri, Australopithecus, Paranthropus ve erken Homo'nunkilerle birçok özelliği paylaşır.
Parmak kemikleri uzun, dar ve kavislidir; bu durum Australopithecus, H. floresiensis ve bazen de modern insanlarda görülür. Dorso-palmar (avuç içinden elin arkasına doğru) olarak basıktırlar ve Australopithecus ve erken dönem H. habilis'te görülen iyi gelişmiş fleksör kılıf bağlantısına sahiptirler. H. luzonensis'e özgü olarak, eklemin yakınındaki dorsal gaga güçlü bir şekilde gelişmiştir ve parmak yerine bileğe doğru açılıdır. Ayak kemikleri Homo'da morfolojik olarak benzersizdir ve A. africanus ve A. afarensis'inkilerden ayırt edilebilir. Australopithecus uzuvları genellikle iki ayak üzerinde yürüme ve ağaçlarda potansiyel olarak askıda kalma davranışı için adaptasyonlar olarak yorumlanır; ancak H. luzonensis'in parçalı kaydı, hareket davranışının genelleştirilmesini sınırlar.
Kalıntılar çok parçalı olduğundan, bu türün gerçek boyutları hakkında doğru tahminlerde bulunmak zordur, ancak günümüzdeki Filipin Negritos'larının boyları arasında olabilirler; erkeklerde ortalama boy 151 cm (4 ft 11 inç) ve dişilerde 142 cm (4 ft 8 inç)'dir.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
Luzon, Kuaterner'de her zaman bir ada olduğundan, H. luzonensis'in atalarının Huxley Hattı'nı önemli ölçüde aşmış olması gerekirdi.
Callao Mağarası'ndaki kemik parçalarının yaklaşık %90'ı Filipin geyiğine aittir ve bu da geyik leşlerinin periyodik olarak mağaraya getirildiğini göstermektedir. Kaplanların yaşadığı Palawan hariç, Pleistosen döneminde Filipinler'de büyük etoburların yaşadığına dair hiçbir kanıt yoktur ve bu da bu kalıntıları insan faaliyetlerine bağlamaktadır. Filipin siğilli domuzu ve soyu tükenmiş bir bovid de mevcuttu. Bir geyiğin kaval kemiğinde kesik izleri vardır ve mağarada alet bulunmaması, taş yerine organik malzeme kullanılmasından veya etin mağaradan uzakta işlenmesinden kaynaklanmış olabilir.[12]
Filipinler, Kalinga, Rizal'da bulunan ve 1950'lerden beri arkeolojik keşiflerin yapıldığı bir alandaki Rizal Arkeolojik Alanı, yaklaşık 709.000 yıl önce erken homininler tarafından parçalanmış neredeyse eksiksiz bir gergedan iskeleti (nesli tükenmiş Nesorhinus philippinensis) ortaya çıkardı. Rizal alanında gergedan iskeletiyle birlikte altı taş çekirdek, kırk dokuz taş yongası ve iki çekiç taşı bulundu. Bazı çekirdekler ve kullanılan taş hammadde, Luzon'un merkezindeki Alt Paleolitik Arubo 1 alanından elde edilen çakmaktaşı topluluğuna benzerlik göstermektedir.[13][14] Ayrıca fil akrabası Stegodon, Filipin geyiği, tatlı su kaplumbağaları ve monitör kertenkelelerinin kalıntıları da mevcuttu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]•Denisovan – Asya'dan soyu tükenmiş arkaik insan türü
•Homo floresiensis – Flores'te bulunan soyu tükenmiş küçük insan türü
•Homo naledi – Güney Afrika'dan arkaik insan türü
•Neandertal – Soyu tükenmiş Avrasya türü veya arkaik insan alt türü
•Tabon Adamı – Filipinler'den en eski modern insan kalıntıları
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Panela, Shai (12 Nisan 2019). ["Fossils Of Ancient Human Species Unearthed In The Philippines"](https://www.asianscientist.com/2019/04/in-the-lab/homo-luzonensis-ancient-human-species-northern-philippines/). Asian Scientist.
- ^ Gascon, Melvin. ["Philippine cave discovery: Meet 'Homo luzonensis'"](https://newsinfo.inquirer.net/1106031/philippine-cave-discovery-meet-homo-luzonensis). Philippine Daily Inquirer.
- ^ Rainer Grün, Chris Stringer, ["Direct dating of human fossils and the ever-changing story of human evolution"](https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277379123004274). Quaternary Science Reviews, Volume 322, 2023, 108379.
- ^ Détroit, F.; Mijares, A. S.; Corny, J.; Daver, G.; Zanolli, C.; Dizon, E.; Robles, E.; Grün, R. & Piper, P. J. (2019). ["A new species of Homo from the Late Pleistocene of the Philippines"](https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02296712/file/Detroit_%26_al_2019_Nature_postprint.pdf) (PDF). Nature. 568 (7751): 181–186.
- ^ Ingicco, T.; van den Bergh, G. D.; Jago-on, C.; Bahain, J.-J.; Chacón, M. G.; Amano, N.; Forestier, H.; King, C.; Manalo, K.; Nomade, S.; Pereira, A.; Reyes, M. C.; Sémah, A.-M.; Shao, Q.; Voinchet, P.; Falguères, C.; Albers, P. C. H.; Lising, M.; Lyras, G.; Yurnaldi, D.; Rochette, P.; Bautista, A. & de Vos, J. (2018). ["Earliest known hominin activity in the Philippines by 709 thousand years ago"](https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=6441&context=smhpapers). Nature. 557(7704): 233–237.
- ^ Salleh, Anna (April 11, 2019). ["Early human fossil remains found in Philippines cave may herald new species — Homo luzonensis"](https://www.abc.net.au/news/science/2019-04-11/new-species-of-early-human-found-in-a-cave-on-the-philippines/10985676). ABC Science.
- ^ Fagan, Jessica (April 9, 2019). ["New species of early human found in the Philippines"](https://archanth.cass.anu.edu.au/news/new-species-early-human-found-philippines). ANU.
- ^ Mijares, A. S.; Détroit, F.; Piper, P.; Grün, R.; Bellwood, P.; Aubert, M.; Champion, G.; Cuevas, N.; De Leon, A.; Dizon, E. (2010). "New evidence for a 67,000-year-old human presence at Callao Cave, Luzon, Philippines". *Journal of Human Evolution*. 59 (1): 123–132. <a href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2010JHumE..59..123M">Bibcode</a>. <a href="https://doi.org/10.1016/j.jhevol.2010.04.008">doi</a>. <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20569967">PMID</a>.
- ^ Tocheri, M. W. (2019). "Previously unknown human species found in Asia raises questions about early hominin dispersals from Africa". *Nature News*. 568 (7751): 176–178. <a href="https://doi.org/10.1038/d41586-019-01019-7">doi</a>. <a href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2019Natur.568..176T">Bibcode</a>. <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30971838">PMID</a>.
- ^ Fleming, N. (2019). "Unknown human relative discovered in Philippine cave". *Nature News*. <a href="https://doi.org/10.1038/d41586-019-01152-3">doi</a>. <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32269371">PMID</a>. <a href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:146786512">S2CID</a>.
- ^ Wade, L. (April 10, 2019). "New species of ancient human unearthed in the Philippines". *Science*. **364**. <a href="https://doi.org/10.1126/science.aax6501">doi</a>. <a href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:189045520">S2CID</a> 189045520.
- ^ Mijares, A. S.; Détroit, F.; Piper, P.; Grün, R.; Bellwood, P.; Aubert, M.; Champion, G.; Cuevas, N.; De Leon, A.; Dizon, E. (2010). "New evidence for a 67,000-year-old human presence at Callao Cave, Luzon, Philippines". *Journal of Human Evolution*. **59** (1): 123–132. <a href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2010JHumE..59..123M">Bibcode</a>:2010JHumE..59..123M. <a href="https://doi.org/10.1016%2Fj.jhevol.2010.04.008">doi</a>. <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20569967">PMID</a> 20569967.
- ^ Pawlik, Alfred F. (January 24, 2008). ["ARCHAEOLOGY IN ISLAND SOUTHEAST ASIA AND OCEANIA: The Palaeolithic site of Arubo 1 in central Luzon, Philippines"](http://journals.lib.washington.edu/index.php/JIPA/article/view/11866). Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 24. [doi](https://doi.org/10.7152/bippa.v24i0.11866). ISSN 1835-1794.
- ^ Pawlik, Alfred F. (September 20, 2021). ["Technology, adaptation, and mobility in maritime environments in the Philippines from the Late Pleistocene to Early/Mid-Holocene"](https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1040618220307540). Quaternary International. Variability in Lithic Production Technology during the Range Expansion of Paleolithic Modern Humans: Asian Perspectives. 596: 109–123. [doi](https://doi.org/10.1016/j.quaint.2020.11.007). ISSN 1040-6182.