Yoşiyahu
| Yoşiyahu (Yoşiyahu ben Amon) | |
|---|---|
 Yoşiyahu Kanun kitabını dinlerken, çizen: Julius Schnorr von Carolsfeld | |
| Yehuda Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 641 - Tamuz 610 |
| Önce gelen | Amon |
| Sonra gelen | Yehoahaz |
| Doğum | ~MÖ 648 Kudüs |
| Ölüm | ~MÖ Tamuz 609 Kudüs |
| Eş(ler)i | Zebida Hamutal |
| Çocuk(lar)ı | Yohanan, Yehoahaz, Yehoyakim, Sıdkiya |
| Hanedan | Davud Hanedanlığı |
| Babası | Amon |
| Annesi | Yedida |
| Dini | Yahudi |
Yoşiyahu (veya Yoşiya, Josiah) (İbranice: יֹאשִׁיָּהוּ, "YHVH tarafından desteklenen"; Yunanca: Ιωσιας; Latince: Josias[1]) (~ MÖ 649–609) büyük reformlar yapan Yehuda kralıydı (MÖ 641–609). Tarihçiler tarafından, kendi zamanına denk gelen Deotronomik reformlar döneminde dini yazıtlar yazdırdığı veya bulduğuna inanılır.
Yoşiyahu, babası Kral Amon'un 2 yıl süren iktidarından sonra[2] öldürülmesi sonucu sekiz yaşında tahta geçti.[3][4]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kral Amon ile Bozkatlı Adaya'nın kızı Yedida'nın oğluydu. Büyükbabası Menaşe, Tanrı'ya sırtını dönmekle suçlanmıştı. Menaşe, putları Tapınağa sokmuştu. Yoşiyahu'nun büyük büyükbabası Kral Hezekiya ise yaptığı dini reformlarla tanınmaktaydı.
Yoşiyahu'nun 4 oğlu vardı: Pedayalı Rumah'ın kızı Zebuda'dan Yohanan ve Eliakim (d. ~MÖ 634); Libnalı Yeremya'nın kızı Hamutal'dan Sıdkiya (d. ~MÖ 618) ve Şallum (d. ~MÖ 633/632).[5][6][7][8]
Şallum, Yehoahaz adını benimseyip Yoşiyahu'nun yerine geçti.[5][9] Şallum'un yerine de Yehoyakim ismini benimseyen Eliakim geçti.[10] Ardından oğlu Yekoniya[11] ve Sıdkiya ismini benimseyen Mattanyahu geçti.[12] Krallık Babilliler tarafından fethedilip sürgüne gönderilmeden önceki son kral Sıdkiya'ydı.
Dini reformlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hükümdarlığının 18. yılında Yoşiyahu, seneler boyunca toplanan vergileri Baş Rahip Hilkiya'ya verip Tapınağı renove etmesini istedi. Bu dönemde Hilkiya, Yasa Kitabı'nı keşfetti. Hilkiya, Tapınağın hazine odasını temizlerken[13] "Kanun kitabı" olarak tasvir edilen bir tomar buldu[14] bu tomar, "Musa'nın elinden YHVH'nın yasaları kitabı" olarak da bilinir.[13] Krallar kitabında bahsedilen "Tora kitabı" (ספר התורה) deyişi,[14] Yeşu'nun Musa'dan kutsal yazıları aldığı anlatılan Yeşu kitabında da kullanılmaktadır.[15][16] Bu kitap Torah'ın bir parçası olarak tanımlanmamışken çoğu uzmana göre ya Yasa kitabı'nın bir kopyası ya da 1805'te De Wette'nin düşündüğü gibi Yasa kitabına sonradan giren bir yazıttır.
Hilkiya bunu Yoşiyahu'ya sundu ve kral bunun Kudüs halkına okunması emrini verdi. Bu durum peygamber Hulda tarafından övgüyle bahsedilirken, Tanrı'nın onu, günah işleyen eski nesilleri cezalandırmadan evvel rahmete ulaştıracağını bildirdi.[17][18]
 |
Antik İsrail
İsrailoğulları
Kabileler
Devletler
Krallar
Savaşlar
Diğer
|
Yoşiyahu, sadece YHVH'e ibadet edilmesini teşvik ederken diğer ibadet şekillerini yasakladı.[19] "Putatapan törenlerinde fuhuş yapanların Tanrı'nın Tapınağı'ndaki evlerini yıktı",[20] ayrıca Baal ve Aşera'ya ibadet etmek için kullanılan pagan nesneleri parçalattı. Yoşiyahu, hayattaki pagan rahipleri öldürttü ve ölmüş olanların cesetlerini mezarlarından çıkarttırıp altarlarında yaktırdı, bu, aşırı bir hareket olarak görülür. Yoşiyahu ayrıca, Pesah festivalini tekrar yürürlüğe soktu.[21]
Tanah'ta, ismi verilmeyen bir Tanrı adamının (muhtemelen peygamber İddo) İsrail Kralı I. Yarovam'a, Yoşiyahu'dan üç asır önce "Davud'un soyundan Yoşiya diye birinin geleceğini" ve Beyt-El'deki altarı parçalayacağı kehanetinde bulunduğu anlatılır.[22] Yoşiyahu, isimsiz bir "Tanrı'nın adamı"nın mezarı dışında Beyt-El'daki pagan kutsal yerleri yıktırdı.[23] Yoşiyahu, kehanetin doğru çıkması ve Tanrı'nın adamına dokunulmaması sebebiyle "Tanrı'nın adamı" için çifte mezar yaptırdı.
Tanah'ın Tarihler kitabında ise, Yoşiyahu'nun, Yehuda Krallığı dışında bulunan Menaşe, Efraim, Şimon ve Naftali topraklarındaki pagan altarları yıkıp Tapınağa, Ahit Sandığı'na geri döndüğü anlatılır.[24]
Dış ilişkiler ve ardılı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yoşiyahu MÖ 641/640'ta Yehuda kralı olduğunda uluslararası platformda hareketlilik söz konusuydu. Doğuda Asur İmparatorluğu çözülmeye başlamış, Babil İmparatorluğu henuz Asurluların yerini almamış ve batıda Mısır yeni yeni Asur hakimiyetinden kurtulmuş olarak kendine istikrar sağlamaya çalışıyordu. Komşu ülkelerdeki iktidar boşluğu nedeniyle Kudüs, kendini dış baskılardan uzak kalarak idare edebiliyordu.
Asurlulara destek olmak için, II. Neko, MÖ 609'un baharında Babil ile savaştı. Ordularını, Via Maris üzerinden Suriye'ye soktu, yolda Filisti ve Şaron düzlüklerinden ve Yezreel (Emir) Vadisi'nden geçti. Megiddo'da, Babil yanlısı Yoşiya önderliğindeki Yehuda ordularınca yolu kapandı. Çıkan savaşta Yoşiya öldürüldü.[25][26] Asurlularla müttefikleri Mısırlılar Babillilerle Harran'da çatıştı. Babil Tarihçesine göre savaş MÖ 609'da Tamuz (Temmuz/Ağustos) ile İlul (Ağustos/Eylül) ayları arasında gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Yoşiya ya MÖ 609'un Tamuz ayında ya da bundan bir ay evvel Mısırlılar Harran'a ulaşmaya çalışırken ölmüştür.[27] Yehoahaz Tamuz ayında başa geçtiğine göre Yoşiya'nın bu ayda ölmüş olması muhtemeldir.
Neko, II. Asuruballit'in Asur ordularıyla birlikte Babil'e karşı seferine devam etti, Fırat'ı geçip Harran'ı kuşattılar fakat ele geçiremediler. Kuzey Suriye'ye geri çekildiler ve Asur İmparatorluğu çöktü.
Babil seferinden geri dönen Neko, yolda, yanlış tarafı destekleyen Yehudalılarla savaştı. Burada Yoşiya'nın yerine Yehoahaz'ın tahta geçtiğini gördü. Neko Yahoahaz'ı tahttan edip yerine abisi Eliakim'i Yehoyakim ismiyle tahta geçirdi. Yehuda'ya 100 talant gümüş ve miktarı bilinmeyen miktarda altın haraç ödemesini empoze etti. Yehoahaz'ı esiri olarak Mısır'a götürdü ve Yehoahaz orada öldü.[8][28][29]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts.
- Hertz J. H. (1936) The Pentateuch and Haftoras. Deuteronomy. Oxford University Press, London.
- Friedman, R. (1987) Who wrote the Bible? New York: Summit Books
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wells, John C. (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. s. 386. ISBN 0582053838. entry "Josiah"
- ^ Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983). ISBN 082543825X, 9780825438257, 217.
- ^ "2 Krallar 22:1". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 21:23-26". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ a b "1 Tarihler 3:15". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23:36". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 24:18". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ a b "2 Krallar 23:31". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "Yeremya 22:11". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Tarihler 36:4". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Tarihler 36:8". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 24:17". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ a b "2 Tarihler 34:14". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ a b "2 Krallar 22:8". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "Yeşu 1:8". 6 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "Yeşu 8:34". 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 22:14-20". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Tarihler 34:22-28". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23". 24 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23:7". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23:4-15". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "1 Krallar 13:1-3". 9 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23:15-19". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Tarihler 35:1-4". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Krallar 23:29". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "2 Tarihler 35:20-24". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ Ibid., 182, 184-185.
- ^ Philip J. King, Jeremiah: An Archaeological Companion (Westminster John Knox Press, 1993), page 20.
- ^ "2 Tarihler 36:1-4". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Jewish Encyclopedia: Josiah 30 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Catholic Encyclopedia: Josias 26 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Jewish Virtual Library Josiah 17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
