Levi (Yakub'un oğlu)

Levi (İbranice: לוי, anlam: birleşme, katılma), Tekvin'e göre, Yakub ile Lea'nın üçüncü oğlu ve Levi kabilesinin kurucusudur; fakat Arthur Peake'in iddiasına göre, kabilenin diğer İsrail kabilelerine bağlılığını göstermek için sonradan eklenmiştir.^[1] Bazı dini ve siyasi ayrıcalıklar Levilere verilmişti ve Tevrat'ın ilk kaynakları olan Yahvist ve Elohist'e göre Levi rahip demek olup bir soyla ilgisi yoktur; bunun bir soy olarak gösterilmesi Ruhbani kaynağa ve Musa'nın kutsamasına rastlar; bunun amacı ruhban sınıfını farklı bir köke dayandırma çabasıdır.^[1]^[2]

Kökeni

Tevrat'ta anlatıldığına göre, Levi ismi, Lea'nın Yakup ile birleşme arzusundan kaynaklanıp "o birleşecek" anlamına gelen yillave kelimesinden türemiştir; fakat, Ahit eleştirmenlerine göre bu isim farklı kökenlerden gelmektedir.^[2] Birçok uzmanın görüşüne göre bu isim kısaca rahip demektir; ya maince rahip anlamına gelen lavi'u'dan gelmiştir ya da ahit sandığına sonradan eklendiğini ima etmek için kullanılmıştır.^[2] Bazı bilimadamlarınca, Leviler orijinal İsrailoğullarından olmayıp, İsrailoğullarına sonradan katılan göçebe bir kavimdir veya İsrailoğullarının ilk ruhban sınıfını oluşturan gruptur.^[2]

Levi ailesi

Tekvin'de Levi'nin Gerşon, Kehat ve Merari isimlerinde üç oğlu olduğundan bahseder.^[3] Benzer bir soyağacı Çıkış kitabında da verilmiştir, fakat burada Kehat'ın oğlunun (Amram), babasına yakın akrabası olan Yokevet ile evlendiğinden de bahseder; Yokevet ve Amram, Musa, Harun ve Meryem'in ebeveynidir.^[4] Bazı Yunanca ve Latince yazıtlarda ise Yokevet'in Amram'ın babasının kuzeni olduğu belirtilir; masoretik metinlere göre ise halasıdır^[5] Masoretik metinde, açıkça ifade etmese de Levi'nin Yokevet isminde bir kızı olduğu ima edilir. Klasik rabinik edebiyata göre, Levi'nin oğullarının ve kız(lar)ının adı, bu çocukların kaderini simgelemektedir.^[6] Levi'nin ahdi ve Yovelim kitabı gibi apokrif metinlerde Levi'nin karısı ve çocuklarının annesi Aram'ın kızı Milka'dır.^[7]^[8]

Metinsel eleştiri uzmanlarınca soyağacı Nesiller kitabından gelip Ruhbani kaynakta eklenmiştir.^[9] Ahit uzmanlarınca Levi'nin soyağacı, dört farklı Levi grubu olduğunu simgelemektedir: Gerşonitler, Kehatitler, Meraritler ve Harunitler.^[1] Musa'nın doğumuyla ilgili hikâye baz alınarak Harun, Levi'nin oğulları olan Gerşon, Kehat ve Merari ile kardeş gösterilemez ve Elohist kaynakta bu ikisinin babasının isim vermeden Levi kabilesinden olduğu anlatılır.^[10] Bazı Ahit uzmanlarınca, Elohist kaynakta hem annenin hem babanın Levi olarak gösterilmesinin sebebi Musa'ya dini sıfat vermek içindir.^[1]

Tevrat sonrası gelenek

Levilerin kuruculuğuna uygun olarak bazen Ahit'te kendini Tanrı'ya adayan kişi olarak gösterilir. Metinsel eleştiri uzmanlarınca Tesniyecilerden önce yazılan Musa'nın kutsamasında^[9] Levi hakkında Musa kendisiyle kinaye yapmaktadır.^[11] Bu nedenle Agada'da Levi, kardeşlerine kıyasla en dindar kişi olarak gösterilir.^[2] 1. yy'dan sonra yazıldığı düşünülen Yosef ve Asena isimli apokrif metinde Levi, peygamber, aziz, geleceği gören, cennetsi yazıları anlayan, insanları bağışlayıcı olmaları için uyaran ve Tanrı'ya karşı saygı hissi taşıyan biri olarak gösterilir.^[2] Malaki Kitabı'nda Levilerin, hatasız, hiç yalan söylemeyen, dini doğru uygulayan, saygılı, Tanrı'ya ve Tevrat'a saygı duyan, barışçı, yüksek ahlak değerleri olan ve kişileri günahtan döndüren kişiler olduklarından, Yehova tarafından rahip olarak seçildiği aktarılır.^[12]

Levi'nin ahdinde, Levi'nin iki görümü olduğundan bahsedilir. Bunlardan ilki, yedi cennet, Yahudi mesih ve kıyamet günü ile ilgili eskatolojik bir görümdür. İkinci görümde ise, yedi melek Levi'ye rahiplik, kahinlik ve adaleti simgeleyen işaretler getirmiştir; melekler Levi'yi meshettikten sonra onu rahip olarak atamışlar, soyunun geleceğinden, Musa'dan, Harun ruhban sınıfından ve gelecekte rahip-krallar olacağından Levi'yi haberdar etmişlerdir. Son bahsedilen olay, rahip-kral olan Makkabilerden Yohanan Hurkanus ile ilgili olduğundan bu kitabın MÖ 153 - MÖ 107 yılları arasında yazıldığı düşünülür.^[13] Yovelim kitabında da benzer bilgiler mevcuttur; İshak, Levi'ye soyunun geleceğiyle, ruhbanlıkla, kahinlikle ve siyasi güçle ilgili bilgiler verir,^[14] buna ek olarak Yakup, antik sırların koruyucusu olarak sadece Levi'ye güvendiği aktarılır.^[15] Uzmanlar tarafından, Levi ahdi gibi Yovelim kitabının da Makkabiler döneminde yazıldığına inanılır.^[2]

Levi ve "Yakup'un kutsaması"

Dina'ya tecavüz olayı nedeniyle Levi ve Şimon intikam almak için Şehem şehrini yok etmiş, şehrin varlığını ellerine geçirmiş ve şehrin tüm erkeklerini öldürmüşlerdi.^[16] Hikâyede ayrıca bu kardeşlerin, Dina'ya tecavüz eden kişinin Dina ile evlenmesine izin vermiş gibi yapıp Şehem müdavimlerini kandırdığı anlatılır; bunun üzerine Yakup Levi ve Şimon'u şiddetle azarlamıştır.^[17] Yakup'un kutsamasında, Şehem'de yapılanlardan ötürü Levi lanetlenmiş ve hep dağınık halde yaşayacakları söylenmiştir.^[18] Metinsel uzmanlar, bu metnin Babil Sürgünü'nden bir iki asır önce yazıldığını tahmin eder. Bazı uzmanlar ise Dina olayının, Şimon ve Levi kabilelerinin akıbetini aktaran etiyolojik bir ekleme olduğunu, her kabilede rahip olduğundan "dağınık yaşam" konusuna kılıf uydurmak amacıyla yaratılmış olduğunu savunur.^[1]^[2]

Ayrıca bakınız

Levililer

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e Peake's commentary on the Bible
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jewish Encyclopedia
^ Genesis 46:11
^ Exodus 6:16–20
^ New American Bible, footnote to Exodus 6:20
^ Sayılar Raba 3:12
^ Yovelim 34:20
^ Levi'nin ahdi 11
^ ^a ^b Richard Elliott Friedman, Who Wrote The Bible?
^ Exodus 2:1–2
^ Deu 33:8–10Şablon:İncil kitap hataları olan sayfalar
^ "Malaki 2:4-6". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2011.
^ This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed (1911). Encyclopædia Britannica (Eleventh ed.). Cambridge University Press.
^ Jubilees 31:12-17
^ Jubilees 45:16
^ Genesis 34
^ Genesis 34:30–31
^ Genesis 49:–7