Köprülü Mehmed Paşa

Köprülü Mehmed Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661
Hükümdar	IV. Mehmed
Yerine geldiği	Boynuyaralı Mehmed Paşa
Yerine gelen	Köprülü Fazıl Ahmed Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1575 Roshnik
Ölüm	31 Ekim 1661 (85-86 yaşlarında) Edirne
Defin yeri	Divanyolu
Çocuk(lar)	Köprülü Fazıl Ahmed Paşa ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa

Köprülü Mehmed Paşa (1575 - 31 Ekim 1661), IV. Mehmed Dönemi'nde 1656-1661 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış bir bürokrattır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Duraklama Devri'nde devlet idaresinde görev almıştır. Görev süresinde iç siyasi hareketliliği yönetmiş ve devlet otoritesinin diplomatik alandaki etkinliğini artırmaya yönelik girişimlerde bulunmuştur. Samsun'a bağlı Köprü (Vezirköprü) kasabasından Ayşe Hanım'la evlenip bir süre orada yaşadığı için "Köprülü" olarak tanınmıştır.

IV. Mehmed tahta geçtiğinde henüz yedi yaşında olduğu için, devlet idaresinde Büyük Valide Kösem Sultan ve Küçük Valide Hatice Turhan Sultan etkili olmuştur. Valide sultanlar arasında yaşanan siyasi çekişmelerin bir sonucu olarak, Hatice Turhan Sultan'ın emriyle Kösem Sultan öldürülmüştür. Bu dönemde, Osmanlı Devleti'nin idaresinde önemli bir rol oynayan Köprülü Mehmed Paşa sadrazamlık görevine getirilmiştir.

Hayatı

Mehmed Paşa, 1575'te Arnavutluk'un Berat sancağının Roshnik köyünde doğmuştur. Gençliğinde İstanbul'a getirilerek saraya alınmıştır. Saray matbahı helvahanesinde hizmet ederken Has odalı Boşnak Hüsrev Ağa'ya bağlanarak büyük odalı zümresine dahil olmuştur. Sonrasında Hazine-i Amire'de görev almıştır. Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın zamanında mirahorluk rütbesini almıştır. Daha sonra Beylerbeyliği ile Şam'a vali tayin edilmiştir. 1650'de Kubbealtı veziri olmuştur. Aynı sene içerisinde on yedi gün Anadolu eyaleti valiliği yapmıştır. Sadrazam Gürcü Mehmed Paşa, kendisine rakip olabileceğini düşündüğü Köprülü Mehmed Paşa'nın rütbesini alarak onu Köstendil'e sürgün etmiştir.

İbşir Mustafa Paşa'nın himayesi ile Trablus'a vali tayin edilmiştir. Eskişehir'de karşılaştığı Boynuyaralı Mehmed Paşa ile birlikte İstanbul'a dönmüştür.

İstanbul'a döndüğü dönemde yakın dostları Mimar Koca Kasım Ağa, şair ve müzisyen Solakzade Mehmet Hemdemi ve Evliya Çelebi ile pek çok kez etkileşimde bulunmuş, devlet idaresi hakkındaki fikirlerini açıklamıştır. Dönemin kaynaklarında mütevazı bir kişiliği olduğu belirtilen Köprülü Mehmed Paşa'nın, devletin içinde bulunduğu olumsuz durumdan rahatsızlık duyduğu ve yakın çevresiyle devletin kurtarılmasına yönelik fikirlerini paylaştığı ifade edilmektedir.

Hatice Turhan Sultan'ın müşavirlerinden olan Mimar Koca Kasım Ağa, Köprülü'nün fikirlerini Valide Sultan'a anlatmış ve Köprülü'yü sadrazam olarak tavsiye etmiştir.

Valide Sultan, bu konuşmanın ardından Köprülü Mehmed Paşa ile görüşmüş ve onu sadrazam yapmak istediğini bildirmiştir. Bu görüşme sırasında 78 yaşında olan Köprülü, kendisine geniş yetkiler verildiği ve aleyhine çalışanların sözlerine itibar edilmeyeceğine söz verildiği takdirde sadâret makamını kabul edeceğini bildirmiştir. İsteklerinin yerine getirilmesi üzerine 15 Eylül 1656'da sadrazamlığı kabul etmiştir.

Köprülü Mehmed Paşa, idareyi ele alır almaz derhal iç karışıklıkları bastırma yoluna gitmiş ve suçluları yakalatıp cezalandırmıştır. Köprülü Mehmed Paşa, IV. Murad dönemindeki yönetim anlayışına benzer şekilde, devlet otoritesinin tesisi için askeri yapının ıslahını ön koşul olarak görmüş ve ordu disiplinini bozan unsurlara karşı tasfiye politikası izlemiştir.

İstanbul'daki karışıklıklarda, yeniçeri kıyafetine soktuğu Hristiyanlar vasıtası ile Müslüman ahaliyi zarara uğratan Rum patriğini idam ettirmiştir.

İstanbul'daki ulema sınıfı arasındaki kargaşayı önlemiş ve bu sınıfın huzurla hizmet görür hale gelmesini sağlamıştır.

Devlet bünyesinde asayişi muhafaza edip huzur ve intizamı temin ettikten sonra orduyu toplayarak sefere çıkmıştır. Çanakkale Boğazı'nı kapatmış olan Venediklilerin üzerine yürümüştür. Çanakkale Boğazı'ndaki Venedik ablukasını kaldırmıştır.

Kaptan Topal Mehmed Paşa'nın denizden, kendisinin ise karadan yaptığı taarruz neticesinde 19 Temmuz 1657'de kazanılan Çanakkale Zaferiyle Venedik donanmasının Çanakkale Boğazı ablukasını kırmış ve Venedik işgali altındaki Bozcaada ve Limni adalarını geri almıştır.

1658'de Osmanlılara tâbi olmasına rağmen bağımsız hareket etmeye başlamış Erdel Prensliği'ne yönelmiş ve 1662'ye dek sürecek askerî harekâtlar sonucunda söz konusu devlet üzerindeki Osmanlı nüfuzunu tahkim etmiş ve merkezi otoritenin bölgedeki etkinliğini artırmıştır. Köprülü Mehmed Paşa 1658 yılında bizzat Osmanlı ordusunun başında sefere çıkarak Yanova'yı 1 Eylül 1658'de fethedip Osmanlı topraklarına katmayı başarmıştır.

1659 yılında Anadolu'daki Abaza Hasan Paşa İsyanı'nı bastırmış ve Anadolu'da huzuru temin etmiştir.

1661'de Edirne'de vefat eden Köprülü Mehmed Paşa, İstanbul'a getirilerek Divanyolu'ndaki türbesine defnedilmiştir.

Kendisinden sonra oğulları Köprülü Fazıl Ahmed Paşa (1661-1676) ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa (1689-1691) sadrazam olarak devlete hizmet etmişlerdir.

Ayrıca bakınız

• Köprülü ailesi
• Köprülüler Devri

Dış bağlantılar

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (2011), (Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), 6. Basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 414-418. ISBN 9789751600141
• Tektaş, Nazım, (2009), Sadrâzamlar - Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı. İstanbul: Çatı Kitapları. ISBN 9789758845000

Kaynakça

Bibliyografya

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995) [1954]. II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Osmanlı Tarihi. III (6 bas.). Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 975-16-0013-8. 

Siyasi görevi
Önce gelen: Boynuyaralı Mehmed Paşa	Osmanlı Sadrazamı 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661	Sonra gelen: Köprülü Fazıl Ahmed Paşa