Konon

Konon (Yunanca: Κόνων) (MÖ 443'ten önce – y. MÖ 389 önce)^[1] Peloponez Savaşı'nın sonunda Atinalı bir general ve kritik Aegospotami Muharebesi'nde Peloponez donanması tarafından yenildiklerinde Atinalı deniz kuvvetlerine liderlik etmiştir; daha sonra Atina'nın siyasi ve askeri gücünün yeniden sağlanmasına önemli katkılarda bulunmuştur.

Atina filosuna komuta etmesi

Notium Muharebesi'nden kısa bir süre sonra Konon, Trakya'ya kaçan Alkibiadis'ten Atina filosunun komutasını devralmıştır. Yeni Spartalı navarhos (filonun başkomutanı) Kallikratidas, Lisandros'dan komutayı devraldığında, Ege'de Atinalılara karşı saldırgan bir sefer başlatmıştı. Midilli'deki Methymna'yı aldıktan sonra, Konon'a bir mesaj göndererek, denizdeki komuta yetkisine son vereceğini bildirmiştir. Kısa bir süre sonra Kallikratidas, Konon'un yetmiş gemilik filosunu denizde yakalayarak onu Midilli'deki Midilli Limanı'na doğru takip etmiştir; ardından gelen muharebede Konon otuz gemi kaybetmiştir. Konon kalan kırk gemiyi sahile çekmiştir, ancak onu denizden abluka altına alırken, Kallikratidas aynı zamanda onu karadan da kuşatmıştır, Sakız Adası'ndan kara kuvvetlerini taşımış ve Methymnaeanların yardımını almıştır.^[2]

Karadan ve denizden kuşatılan Konon, kendisini çevreleyen çok üstün güçlerden sıyrılamamış ve Atina'ya ancak bir haber gemisi gönderebilmiştir. Başlangıçta yaşanan paniğin ardından Atina, kuşatmayı kaldırmak için hatırı sayılır bir kuvvet göndermiştir. Kallikraditas, bu kuvvetle Arginusae Muharebesi'nde karşılaşmıştır. Kuvveti kesin bir yenilgiye uğramış ve Kallikraditas'ın kendisi öldürülmüştür. Lisandros, ölümünden sonra Sparta'dan dönerek Sparta'nın Ege'deki donanma operasyonlarının komutasını üstlenmiştir.^[3]

Aegospotami'deki yenilgi

Konon, MÖ 406'da Alkibiadis'in geri çağrılmasının ardından Atina kuvvetlerine liderlik etmek üzere gönderilmiş ve MÖ 405'te Lisandros komutasındaki Peloponnesos donanmasını Hellespont'a kadar takip etmiştir. Oraya vardıklarında, Peloponnesoslular Lampsakos'ta güçlü bir savunma pozisyonu almışlar ve onları dışarı çıkaramadıkları için Atinalılar Aegospotami'ye çekilmişlerdir. Alkibiadis, limanları olmayan açık bir sahilde konuşlandıkları için onları bulundukları konumun tehlikesi konusunda uyarmış ve erzak aldıkları yerden yaklaşık iki mil uzaktaki Sestos'a gitmelerini tavsiye etmiştir. Görünüşe göre Alkibiadis'in tavsiyesi dikkate alınmamış ve belki de alay konusu olmuştu.

Çatışmanın beşinci gününde Lisandros, Atinalıları gözetlemek için keşif birlikleri göndermiştir. Atinalı mürettebat yemeklerini yemek için karaya çıktıktan sonra ana orduya işaret vermişlerdir. Böylece Lisandros saldırdığında neredeyse tüm Atina donanması hazırlıksız yakalanmış ve direniş olmadan esir alınmış ve ele geçirilen tüm adamlar öldürülmüştür. Genel olarak bir tür ihanet olduğuna inanılıyordu, ancak Konon'un kendisi hiçbir zaman suçlanmadı. Gemisi, felaketten kurtulan dokuz gemiden birisiydi ve Spartalıların donanmalarının yelkenlerini bıraktığı Lampsakos'a cesurca hücum etmiş (bir deniz savaşından önce tipik olduğu gibi) ve böylece etkili bir takip yolunu engellemiştir. Kaçan dokuz Atina gemisinden biri olan Paralus Atina'ya dönerken, diğer sekiz gemiyle birlikte Konon, Atina halkının yargısından korkarak Kıbrıs Kralı Evagoras'a kaçmıştır.

Sonrası ve sonraki kariyeri

Bu zaferin sonucunda Sparta, Atinalıları yenmiş ve Ege'de kendi imparatorluğunu kurmaya çalışmışlardır. Perslerle ilişkileri kötüleşmiş ve Anadolu'daki Farnabazos ve Tissaphernes satraplıklarına baskınlar düzenlemeye başlamışlardır. MÖ 397'de Farnabazos, Pers kralı II. Artaserhas'ı savaşı deniz yoluyla başlatmaya ikna etmiş ve 300 Fenike ve Kıbrıs gemisinden oluşan bir filo kurmuştur. Sayıları çok fazlaydı, ancak deneyimli bir komutana ihtiyaçları vardı. Bu yüzden Kıbrıs'ta Konon'la karşılaştılar ve Konon, Peloponezlilerden intikam alma fırsatını kaçırmaktan son derece mutluydu.

Konon, donanmasının küçük bir kısmıyla önce Karya'ya doğru ilerlemiştir. Burada bir süre alıkonulmuştur, ancak daha sonra Farnabazos ve Tissaphernes tarafından kurtarılmıştır. Ardından, Sparta yanlısı oligarşinin yerini demokrasinin aldığı Rodos'a geçmiş ve Mısır'dan gönderilen yiyecek kaynaklarını ele geçirmeyi başarmıştır. Bunun üzerine Spartalılar donanmalarını göndermeye karar vermişlerdir, ancak donanmayı deneyimsiz Peisander'a emanet etme hatasına düşmüşlerdir. Muharebe, MÖ 394'te Knidos'ta gerçekleşmiş ve Perslerin kolay ve ezici bir zaferiyle sonuçlanmıştır. Ege şehirleri Sparta garnizonlarını kovmuşlar ve Pers yönetimini kabul etmişlerdir.

Bu başarının ardından Konon, Atina'ya dönmesinin güvenli olduğunu hissetmiştir. Farnabazos, donanmanın bir kısmını elinde tutmasına izin vermiştir ve Pire'nin tahkimatı ve Atina'ya bağlayan Uzun Surlar'ın yeniden inşası için para sağlamıştır. Bu eylemler, Peloponez Savaşı'nın bazı önemli sonuçlarının ortadan kalkması anlamına geliyordu: Atina, Yunanistan'da büyük bir güç olarak konumunu yeniden kazanmış ve imparatorluğunu kaybetmiş olsa da, Sparta'nın imparatorluğu ele geçirmesi engellenmiştir.

Ertesi yıl Spartalılar Perslerle müzakerelere başlamış ve Yunanistan'daki konumlarını güvence altına almak için Anadolu'daki tüm şehirleri onlara teslim etmeyi teklif etmişlerdir. Atinalılar (Konon da dahil olmak üzere) bunu kabul edilemez olarak ilan etmek için elçiler göndermişlerdir. Tiribazus, bunun imparatorluklarını hâlâ geri almayı umdukları anlamına geldiğini anlamış ve bu geri dönüşten öfkelenerek onları hapse atmıştır, aralarında Konon da vardı. Antik yazarlar sonu hakkında çelişkili anlatımlar sunar: bazıları Asya'nın içlerine gönderildiğini ve öldürüldüğünü iddia eder; muhtemelen daha olası olan diğer anlatımlar ise Kıbrıs'a çekildiğini ve orada öldüğü şeklindedir.^[4] Oğlu Timotheus daha sonra bir başka önemli general olmuştur.

Kaynakça

^ J.K. Davies, APF, Oxford 1971, 507, 508
^ Donald Kagan, The Peloponnesian Wars, The Fall of the Athenian Empire, p. 328–338.
^ Donald Kagan, The Peloponnesian Wars, The Fall of the Athenian Empire, p. 338–353.
^ Smith, William (1870). Dictionary of Greek and Roman biography and mythology. 1. London: James Walton. s. 825.

Konuyla ilgili yayınlar

Schmitt, Rüdiger (1992). "CONON OF ATHENS". Encyclopaedia Iranica, Vol. VI, Fasc. 2. ss. 133–134.
Strauss, Barry S. (1984). "Thrasybulus and Conon: A Rivalry in Athens in the 390s B.C." American Journal of Philology. The American Journal of Philology, Vol. 105, No. 1. 105 (1): 37–48. doi:10.2307/294624. JSTOR 294624.
Duane A. March, "Konon and the Great King's Fleet," Historia (Franz Steiner Verlag) vol. 46, no. 3 (1997), 257–269.
Asmonti, Luca 2015, Conon the Athenian: Warfare and Politics in the Aegean, 414-386 B.C.. Historia: Franz Steiner Verlag.

[1] J.K. Davies, APF, Oxford 1971, 507, 508

[2] Donald Kagan, The Peloponnesian Wars, The Fall of the Athenian Empire, p. 328–338.

[3] Donald Kagan, The Peloponnesian Wars, The Fall of the Athenian Empire, p. 338–353.

[4] Smith, William (1870). Dictionary of Greek and Roman biography and mythology. 1. London: James Walton. s. 825.

[1]

[2]

[3]

[4]