Luhuti
Luhuti Lukhuti - Lu'ash Luhuti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Luhuti (Luash) Bölgesi ve Başkent Afis’in Konumu | |||||||||
| Başkent | Hatarikka (Afis) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Aramice | ||||||||
| Resmî din | Antik Levant Dini | ||||||||
| Tarihî dönem | Demir çağı | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Suriye | ||||||||
Luhuti, Lukhuti veya Lu'ash, MÖ 1. binyılın başlarında, kuzey Suriye'de, daha önce Nuhašše olarak adlandırılan bir bölgede yer alan bir Geç Hitit (Siro-Hitit) bölgesiydi.[1]
Siyasi durumu ve başkenti
[değiştir | kaynağı değiştir]Luhuti, siyasi statüsü belirsiz bir bölgeydi, başlıca Asur yazıtlarından[1] ve Hama Kralı Zakkur'un stelinden[2] bilinmektedir. Luhuti, kendi başına bir krallık olarak veya tek bir merkezi otoriteye sahip olarak hiçbir zaman belgelenmemiştir,[3] ancak bağımsız, birbirine bağlı bir bölge teşkil ediyordu. Luhuti'yi birçok şehir ve askere sahip bir ülke olarak tanımlayan Asur yazıtları bulunmaktadır.[4]
Luhuti'nin birçok şehri vardı. Şuksi (Tell Sukas), denizcilik merkeziydi.[5] Ancak en önemli merkez ve başkent, Halep'in 45 kilometre (28 mil) güneyinde[6] yer alan Hazrik (günümüz Tell Afis, Asurlularca Hatarikka olarak bilinen) şehriydi.[7][8]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Luhuti, ilk kez MÖ 870 yılında belgelenmiştir. II. Aşurnasirpal'ın yazıtları, onun komşusu Patin'i fethini, ardından da Patin'in tabi şehri Aribua'yı Luhuti'ye karşı operasyonlar için askeri üs olarak kullanmasını kaydetmektedir.[4] Aşşurnasirpal ülkeyi yerle bir etti, ele geçirdiği şehirlerin dışında Luhuti askerlerini kazıklara oturttu.[4]
MÖ 796 yılına gelindiğinde Luhuti, Hamath Krallığı'na katıldı[7] ve krallığın kuzey eyaletini oluşturdu.[9] Hamath Kralı Zakkur, kendisini "Hamath ve Luhuti Kralı" olarak unvanlandırdı.[10] Zakkur, Aram-Dımaşk (Şam) kralı III. Ben-Hadad tarafından kışkırtılan Suriyeli krallar koalisyonu tarafından Hatarikka kentinde kuşatıldı.[11] Bu koalisyona, Bit Agusi kralı olarak tanımlanan, Gusi soyundan gelen bir kral liderlik ediyordu.[12] Zakkur kuşatmadan sağ kurtuldu ve bu olayı anmak için Zakkur Stelini yaptırdı.[13]
Luhuti, MÖ 765 yılında IV. Şalmanezer tarafından, MÖ 755 yılında ise III. Asur-dan tarafından saldırıya uğradı. Son olarak, MÖ 737 yılında III. Tiglat-Pileser tarafından Asur İmparatorluğu’na bir eyalet olarak resmen katıldı.[9]
Kraliyet ailesi hipotezi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hititologlar Trevor R. Bryce ve özellikle John David Hawkins, Zakkur’un bir gaspçı olduğunu düşünmektedir.[14] Zakkur Stelinde hiçbir kraliyet soyuna atıfta bulunulmaz. Hawkins’e göre Zakkur, Hamath'ta hüküm süren eski Hitit hanedanını devirmiş ve Luhuti kökenli yerel bir Arami olarak iktidarı ele geçirmiştir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b John David Hawkins (10 Mayıs 2012). Inscriptions of the Iron Age: Part 1. Walter de Gruyter. s. 400. ISBN 9783110804201.
- ^ John Boardman (1924). The Cambridge Ancient History: The prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean world, tenth to eighth centuries B.C.. Volume 3. Part 1. Cambridge University Press. s. 499. ISBN 9780521224963.
- ^ Kenneth Anderson Kitchen (9 Haziran 2006). On the Reliability of the Old Testament. Wm. B. Eerdmans. s. 505. ISBN 9780802803962.
- ^ a b c Trevor Bryce (15 Mart 2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford. s. 132. ISBN 978-0-19-150502-7.
- ^ Claudia E. Suter; Christoph Uehlinger (2005). Crafts and Images in Contact: Studies on Eastern Mediterranean Art of the First Millennium BCE. Saint-Paul. s. 133. ISBN 9783525530047.
- ^ Holman Concise Bible Dictionary. B&H Publishing. 2011. s. 282. ISBN 9780805495485.
- ^ a b Trevor Bryce (10 Eylül 2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. Routledge. s. 296. ISBN 9781134159079. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025.
- ^ I. E. S. Edwards; Cyril John Gadd; Nicholas Geoffrey Lemprière Hammondpage (1970). The Cambridge Ancient History: Early History of the Middle East. Part 2, Volume 1. Cambridge University Press. s. 282. ISBN 9780521077910. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025.
- ^ a b Trevor Bryce (10 Eylül 2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. Routledge. s. 282. ISBN 9781134159086.
- ^ David L. Petersen (Ocak 1995). Zechariah 9-14 and Malachi: A Commentary. Westminster John Knox Press. s. 44. ISBN 9780664226442.
- ^ John Boardman (1924). The Cambridge Ancient History: The prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean world, tenth to eighth centuries B.C.. Volume 3. Part 1. Cambridge University Press. s. 403. ISBN 9780521224963.
- ^ Trevor Bryce (15 Mart 2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford. s. 166. ISBN 978-0-19-921872-1.
- ^ James Maxwell Miller (Ocak 1986). A History of Ancient Israel and Judah. Westminster John Knox Press. s. 303. ISBN 9780664212629.
- ^ a b John David Hawkins (10 Mayıs 2012). Inscriptions of the Iron Age: Part 1. Walter de Gruyter. s. 401. ISBN 9783110804201.
Siro-Hitit krallıkları ve şehirleri | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Siro-Hitit krallıkları, Geç Tunç Çağı’nın sonları ile Demir Çağı’nın başlarında (yaklaşık MÖ 1200–700) Anadolu’nun güneyi ile Kuzey Suriye’de ortaya çıkan küçük krallıkları tanımlar.
Bu krallıklar, Hitit İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra kurulan yerel beyliklerdir. Hem Hitit (Luvi-Hurrili) hem de Arami-Semitik kültür unsurlarını taşıdıkları için “Siro-Hitit” şeklinde adlandırılırlar. | |||||||||||||||||
| Luvi devletleri |
|  | |||||||||||||||
| Arami devletleri |
| ||||||||||||||||