Cybistra
  Cybistra Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||
| Diğer adı | Karahöyük | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konum | Aziziye, Ereğli, Konya, Türkiye | ||||||
| Bölge | Kapadokya, Kilikya | ||||||
| Koordinatlar | 37°39′45″N 34°13′37″E / 37.662456°K 34.226824°D | ||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||
Cybistra
 | |||||||
Cybistra veya Kybistra, daha önce Ḫubišna adıyla tanınan,[1] antik Kapadokya veya Kilikya bölgelerinde yer alan bir kasabaydı.
Kybistra/Ḫubišna'nın ana şehri, günümüzde Karahöyük olarak adlandırılan,[2][3] Konya ilinin Ereğli ilçesinin yaklaşık 10 km kuzeydoğusunda bulunan Aziziye köyü yakınlarında bulunuyordu.[4][5][6][7][8] Burası MÖ 1. binyılda Luvi dili konuşan Yeni Hitit krallığının başkentiydi.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşimin ismi Eski Asur Koloni Dönemi'nde Ḫabušna (Akadca: 𒄷𒁉𒅖𒈾) olarak geçmektedir.[9]
Hitit İmparatorluğu döneminde yerleşimin ismi Ḫubišna (Hititçe: 𒌷𒄷𒁉𒅖𒈾[10] ve Hititçe: 𒌷𒄷𒁉𒌍𒈾[10]) veya Ḫabušna (Hititçe: 𒌷𒄩𒁍𒍑𒈾[11]) olarak geçer.[1][9]
Şehir, Neo-Asur kayıtlarında şu isimlerle görünür:[1]
- Ḫubišna (Akadca: 𒆳𒄷𒁉𒅖𒈾[12][13][14]),
- Ḫubušna (Akadca: 𒆳𒄷𒁍𒍑𒈾[14][15][16][17][17]),
- ve Ḫubušnu (Akadca: 𒆳𒄷𒁍𒍑𒉡[15][16][17][17]).
Klasik Antik Çağ'da ise yerleşim Cybistra (Grekçe: Κυβιστρα; Latince: Cybistra) ismiyle anılmaya başlar.[1][9]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tunç Çağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Bronz
[değiştir | kaynağı değiştir]Hitit döneminden önce, Hubisna, güneye doğru Tarsus'a giden Kilikya Kapıları'nın kuzey ucunu koruyan stratejik bir merkezdi.
Telepinu Bildirgesi'ne göre, Ḫubišna, MÖ 17. yüzyıl Hitit Eski Krallığı'nın kurucu kralı I. Labarna'nın fethettiği ve daha sonra oraya oğullarını yönetici olarak atadığı yerlerden biriydi.[3]
MÖ 16. yüzyılda, Geç Hitit Eski Krallığı kralı Ammuna, Hitit yüksek egemenliğine karşı ayaklanmış eski devletleri, Ḫubišna dahil olmak üzere, yeniden boyunduruk altına almaya çalışmak amacıyla çeşitli askerî seferler düzenledi.[3]
Geç Bronz
[değiştir | kaynağı değiştir]Ḫubišna, Hitit İmparatorluğu metinlerinde, güney Anadolu'da bulunan bir ülke olarak, daha sonraki Klasik Tuvana'ya karşılık gelen Aşağı Topraklar'ın bir kısmında bahsedilmiştir.[1]
Demir çağı
[değiştir | kaynağı değiştir]| y. MÖ 12. Yüzyıl ?-y. MÖ 7. Yüzyıl ? | |||||||
 Geç Hititler arasında Hubišna (mor renkte). | |||||||
 Yeni Hitit devletleri arasındaki Tabal. Ḫubišna (Hupisna), Tabal'ı oluşturan yerleşimlerden biriydi. | |||||||
| Başkent | Ḫubišna | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Luvice | ||||||
| Resmî din | Luvi dini | ||||||
| Kral | |||||||
| |||||||
| Tarihî dönem | Demir çağı | ||||||
| |||||||
| |||||||
| Günümüzdeki durumu | Türkiye | ||||||
Ḫubišna Krallığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hitit İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra, Ḫubišna, Tabal bölgesindeki Geç Hitit (Süryani-Hittit) devletlerinden biri haline geldi, ki bu bölgenin güney kısımlarında yer alıyordu.[1][3]
Ḫubišna krallığı hakkında çok az şey bilinmektedir. Ḫubišna kralı Puḫame, MÖ 837 veya 836'daki seferi sırasında ana Tabal krallığına saldırmasının ardından Tabal bölgesindeki diğer 24 kralın ona boyun eğmesine rağmen, başlangıçta Yeni Asur kralı III. Şalmaneser'e (hükümdarlığı MÖ 859 – 824) boyun eğmedi. Puḫame, III. Şalmaneser krallığı ve başkenti Ḫubišna'dan geçtikten sonra ancak ona haraçgüzar (haraç ödeyen) oldu.[1][3][18][19][20]
y. 738 BC olarak, Ḫubišna'yı da içeren Tabal bölgesi, Yeni Asur kralı Tiglath-pileser III'ün ( h. 745 - 727 BCE Yeni Asur İmparatorluğu'nun bir kolu haline gelmişti.h. 745 - 727 BCE ) MÖ 743 ile 740 yılları arasında Arpad'ın fethi, Tabalian bölgesindeki devletlerin ona boyun eğmesine neden oldu veya muhtemelen Tiglath-pileser III'ün Tabal'a yaptığı bir seferin sonucuydu.[7][21][22]
Dolayısıyla, Ḫubišna kralı Uirimmi, Yeni Asur İmparatorluğu kayıtlarında MÖ 738 ve 737'de III. Tiglat-Pileser'e haraç sunan beş kraldan biri olarak bahsedilmiştir.[1][3][19]
MÖ 679'da, Asur kralı Esarhaddon (hükümdarlığı MÖ 681 – 669), Ḫubišna'da Kimmerleri yendi ve kralları Teušpa'yı öldürdü. Esarhaddon, Göksu nehri vadisinden geçerek ve Anti-Toros Dağları ile ana Tabal'ı atlayarak Ḫubišna'ya ulaşmış gibi görünüyor.[1][3][19][23][24][25]
Hükümdarlar listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Klasik antik çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Strabon, Tyana'dan bahsettikten sonra, "buradan çok uzakta olmayan Castabala ve Cybistra kaleleri bulunmaktadır, ki bunlar dağa daha yakındır," der; bununla Toros Dağları'nı kasteder.[31] Cybistra ve Castabala, Kapadokya'nın Kilikya olarak adlandırılan o bölümündeydi. Strabon, Mazaca'dan Kilikya Kapıları'na Tyana üzerinden altı günlük bir yolculuk olduğunu belirtir; Tyana bu yolculuğun yaklaşık yarısındadır; sonra Tyana'dan Cybistra'ya 300 stadia veya yaklaşık iki günlük bir yolculuk olduğunu söyler, bu da Cybistra'dan Kilikya Kapıları'na yaklaşık bir günlük bir yolculuk kalması demektir. William Martin Leake, "Tablo'dan ayrıca Cybistra'nın Tyana'dan Mazaca'ya giden yol üzerinde ve Tyana'ya altmış dört Roma mili uzaklıkta olduğunu öğreniyoruz," diye kaydetmiştir. Batlamyus, Cybistra'yı Katanya'ya yerleştirir.[32]
MÖ 51/50 yıllarında Kilikia prokonsülü iken Cicero, Kilikia'ya sınırı olan Kapadokya'nın o kısmından geçerek birliklerini Toros'a doğru güneye götürdü ve Kilikia'yı savunmak ve aynı zamanda Kapadokya'yı tutmak amacıyla[33] "Kapadokya'nın kenarında, Toros'tan çok uzakta olmayan, Cybistra adlı bir kasabada" ordugah kurdu. Cicero Cybistra'da beş gün kaldı ve Partların Kapadokya'ya giren o girişten çok uzakta olduğunu ve Kilikia sınırlarında oyalandıklarını duyduğunda, hemen Kilikya Kapıları'ndan (Toros Geçitleri) Kilikia'ya yürüdü ve Tarsus'a geldi.[34] Bu, Strabon'un anlatımıyla oldukça tutarlıdır.
Piskoposluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Cybistra, erken bir aşamadan itibaren bir Hıristiyan piskoposluk bölgesiydi, bu durum, piskoposu Timotheus'un 325'teBirinci İznik Konsili'ne katılımıyla gösterilmiştir. Cyrus 351'deki Kalkedon Konsili'ne katıldı ve Cybistra'nın bağlı olduğu Roma'nın Cappadocia Secunda eyaleti piskoposlarının 458'de İskenderiyeli Proterius'un öldürülmesinden sonra Bizans İmparatoru Trakyalı I. Leo'ya gönderdiği mektubu imzalayanlardan biriydi. Piskoposluk bölgesi, 15. yüzyılın sonlarından itibaren artık Notitiae Episcopatuum'larda yer almamaktadır.[35][36]
Artık yerleşimsel bir piskoposluk olmayan Cybistra, günümüzde Katolik Kilisesi tarafından itibari piskoposluk olarak listelenmektedir.[37]
Ünvan piskoposlarının listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alexander Paterson (14 Mayıs 1816 - 30 Ekim 1831)
- Jacques-Antoine-Claude-Marie Boudinet (11 Mart 1856 - 16 Haziran 1856)
- Philippe François Zéphirin Guillemin, Avrupa Parlamentosu Üyesi (8 Ağustos 1856 - 5 Nisan 1886)
- Martin Poell, OFM (20 Haziran 1890 - 2 Ocak 1891)
- Johannes Baptist Katschthaler (4 Haziran 1891 - 17 Aralık 1900)
- Eduard Herrmann (Hermann) (30 Ağustos 1901 - 3 Mart 1916)
- Paul Nègre (7 Aralık 1916 - 7 Şubat 1940)
- Nicasio Balisa y Melero, O.A.R. (14 Ocak 1941 - 3 Şubat 1965)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i Bryce, 2012, s.153
- ^ "Cybistra-Kara hoyuk". Vici.org. 11 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f g Bryce, 2009, ss.320-321
- ^ Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 66 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
- ^ Weeden, 2010, ss.39-40
- ^ a b Aro, 2013, s.389
- ^ Weeden, 2017, s.727
- ^ a b c Kessler, 1975, s.500
- ^ a b Kryszeń, 2023b
- ^ Kryszeń, 2023a
- ^ "Hubušnayu [OF HUBUšNU] (EN)". Corpus of Ancient Mesopotamian Scholarship. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hubušnayu [OF HUBUšNU] (EN)". The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Hubušnayu [OF HUBUšNU] (EN)". The Royal Inscriptions of Assyria online. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Hubušnu [1] (GN)". The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Hubušnu [1] (GN)". The Royal Inscriptions of Assyria online. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d "Hubušnu [1] (GN)". The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Weeden, 2010, s.39
- ^ a b c Levine, 1975, ss.500-501
- ^ Weeden, 2023, s.973
- ^ Bryce, 2012, s.144
- ^ Bryce, 2012, s.271
- ^ Aro, 2013, s.390
- ^ Aro, 2023, s.116
- ^ Weeden, 2023, s.1004
- ^ "Puhame [FOREIGN RULER] (RN)". Ancient Records of Middle Eastern Polities. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Puhame [RULER OF HUBUšNU] (RN)". The Royal Inscriptions of Assyria online. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Puhame [RULER OF HUBUšNU] (RN)". Textual Sources of the Assyrian Empire. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Urimmi [RULER OF QUE] (RN)". Ancient Records of Middle Eastern Polities. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Urimmi [RULER OF QUE] (RN)". Textual Sources of the Assyrian Empire. Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. Ludwig Maximilian University of Munich. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Strabon. Geographica. p. 537. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Batlamyus. Coğrafya. 5.7.
- ^ Cicero, ad Fans. 15.2, 4.
- ^ Cicero, ad Att. 5.20
- ^ Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia.
- ^ Janin, Raymond (1956). v. Cybistra ou Cybista"Dictionnaire d'Histoire et de Géographie ecclésiastiques" (PDF). vol. XIII, coll. 1143-1144. Paris. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2025.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), s. 869
Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Cybistra". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aro, Sanna (2013). "Tabal". Streck, Michael P.; Frantz-Szabó, Gabriella; Krebernik, Manfred; Bonacossi, D. Morandi; Postgate, J. N.; Seidl, Ursula; Stol, M.; Wilhelm, Gernot (Ed.). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie (Almanca). 13. Berlin, Germany; New York City, United States: Walter de Gruyter. ss. 388-391. ISBN 978-3-110-30715-3. Bilinmeyen parametre
|trans-encyclopedia=görmezden gelindi (yardım) - Aro, Sanna (2023). "Vanishing kingdoms: Tabal and Tuwana during the seventh century BC". Draycott, Catherine M.; Branting, Scott; Lehner, Joseph W.; Özarslan, Yasemin (Ed.). From Midas to Cyrus and Other Stories: Papers on Iron Age Anatolia in Honour of Geoffrey and Françoise Summers. BIAA Monograph Series. London, United Kingdom: British Institute at Ankara. ss. 113-135. ISBN 978-1-912-09011-2.
- Bryce, Trevor (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire. London, United Kingdom: Routledge. ISBN 978-0-415-39485-7.
- Bryce, Trevor (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-199-21872-1.
- Kessler, K. (1975). "Ḫupišna". Edzard, Dietz Otto; Calmeyer, P.; Moortgat, A.; Otten, H.; Röllig, Wolfgang; v. Soden, W.; Wiseman, D. J. (Ed.). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie (Almanca). 4. Berlin, Germany; New York City, United States: Walter de Gruyter. s. 500. ISBN 978-3-110-06772-9. Bilinmeyen parametre
|trans-encyclopedia=görmezden gelindi (yardım) - Kryszeń, A. (2023a). "Ḫapušna". Hittite Toponyms. University of Mainz; University of Würzburg. 7 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2024.
- Kryszeń, A. (2023b). "Ḫupišna". Hittite Toponyms. University of Mainz; University of Würzburg. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2024.
- Levine, L.D. (1975). "Ḫupišna". Edzard, Dietz Otto; Calmeyer, P.; Moortgat, A.; Otten, H.; Röllig, Wolfgang; v. Soden, W.; Wiseman, D. J. (Ed.). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie (Almanca). 4. Berlin, Germany; New York City, United States: Walter de Gruyter. ss. 500-501. ISBN 978-3-110-06772-9. Bilinmeyen parametre
|trans-encyclopedia=görmezden gelindi (yardım) - Weeden, Mark (2010). "Tuwati and Wasusarma: Imitating the Behaviour of Assyria". Iraq. British Institute for the Study of Iraq. 72: 39-61. doi:10.1017/S00210889000005897 Nisan 2024.
- Weeden, Mark (2017). "Tabal and the Limits of Assyrian Imperialism". Heffron, Yağmur; Stone, Adam; Worthington, Martin (Ed.). At the Dawn of History: Ancient Near Eastern Studies in Honour of J. N. Postgate. 2. Winona, United States: Eisenbrauns. s. 721-736. ISBN 978-1-57506-471-0.
- Weeden, Mark (2023). "The Iron Age States of Central Anatolia and Northern Syria". Radner, Karen; Moeller, Nadine; Potts, Daniel T. (Ed.). The Age of Assyria. The Oxford History of the Ancient Near East. 4. New York City, United States: Oxford University Press. ss. 912-1026. ISBN 978-0-190-68763-2.
Siro-Hitit krallıkları ve şehirleri | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Siro-Hitit krallıkları, Geç Tunç Çağı’nın sonları ile Demir Çağı’nın başlarında (yaklaşık MÖ 1200–700) Anadolu’nun güneyi ile Kuzey Suriye’de ortaya çıkan küçük krallıkları tanımlar.
Bu krallıklar, Hitit İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra kurulan yerel beyliklerdir. Hem Hitit (Luvi-Hurrili) hem de Arami-Semitik kültür unsurlarını taşıdıkları için “Siro-Hitit” şeklinde adlandırılırlar. | |||||||||||||||||
| Luvi devletleri |
| | |||||||||||||||
| Arami devletleri |
| ||||||||||||||||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
