Mehmet Aksoy
| Mehmet Aksoy | |
|---|---|
 | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum | 15 Mayıs 1939 Keseb, Hatay Devleti |
| Uyruk | Türk |
| Etkin yıllar | 1970- |
| Sanat eğitimi | İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Berlin Güzel Sanatlar Okulu |
| Ünlü yapıtları | İnsanlık Anıtı, Kibele Çeşmesi, Buluttan Sevgililer |
Mehmet Aksoy (d. 15 Mayıs 1939;[1] Keseb, Hatay Devleti), Türk heykeltıraş.
Almanya'da ve Türkiye'de tanınmış bir sanatçıdır, bu iki ülkede çeşitli alanlarda açık hava heykelleri bulunur.
Kars'ta Türkiye ve Ermenistan'ın dostluğunu simgelemek 2006'da yaptığı İnsanlık Anıtı adlı eserinin 2011 yılında hükûmet tarafından yıktırılmasına gösterdiği tepkilerle kamuoyu gündemine gelmiştir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1939'da Hatay'ın Yayladağı ilçesinin günümüzde Suriye sınırlarında kalan Keseb kasabasında doğdu. Bir Türkmen ailenin yedi çocuğundan birisidir. İlk ve orta öğrenimini Yayladağ, Hatay, Tarsus ve Antakya'da yaptı.
1960 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nin Resim bölümüne girdi. 1961'de Akademi'nin Heykel bölümüne geçerek 1967'e kadar Prof. Şadi Çalık atölyesinde öğrenim gördü. 1969'da askerlik hizmetini tamamladıktan sonra Akademi'de aynı bölümde asistanlık yaptı. 1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'nın yurtdışı eğitim bursu sınavını kazanarak öğrenimine devam etmek üzere Londra'ya gitti. 1972'de Berlin'e geçti, eğitimine Berlin Güzel Sanatlar Okulu'nda devam etti. Wolfgang Bier'nin demir atölyesinde bir süre çalıştıktan sonra Bernhardt Heilege'nin atölyesine devam etti.[2] Berlin'deki Türk Toplumcular Ocağı'nda sosyalizm ile tanışan sanatçı, çeşitli politik etkinliklere katıldı. Almanya'daki ilk döneminde Anlamak (1975), İşsiz (1977), Nazım Hikmet Büstü (1977), Nazim Hikmet Hapiste (1977), Nelson Mandela (1979), Köylü Başı (1979), Türkiye (1979) adlı eserleri üretti. Bu eserlerde sosyalist ideallerini ön plana çıkarttığı görülür.[2] 1977'de yüksek lisans eğitimini tamamladı.
1978'de Türkiye'ye dönen sanatçı 1980'e kadar İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde öğretim üyeliği yaptı. İdealist bir tutumla halka heykeli tanıtmak, sevdirmek amacıyla açık hava resim, heykel, fotoğraf sergileri düzenledi.[2]
12 Eylül darbesinde askerlerin evine baskın yapmasından sonra ülkeden ayrılıp Berlin’e giden sanatçı, 1989'a kadar Berlin'de serbest sanatçı olarak çalıştı. Kreuzberg’de bir atölye sahibi oldu ve Türk Toplumcular Ocağı yerine kurulan Türk Merkezi’nin başkanlığını yaptı.[2] bu dönemde yaptığı heykellerde Türkiye’deki gerilimleri, hapishanelerde işkence görenleri konu edindi.[2] Almanya’da çeşitli heykel sempozyum ve fuarlarına katılan sanatçı ülkede tanınmaya başladı; Berlin'de bazı açık alanlara heykelleri dikildi.
1980'lerin ortalarından itibaren heykellerinde daha soyut bir ifadeye yöneldi. 1987 yılında mermerden yaptığı Ayrılık heykelinde Almanya’daki Türklerin ve diğer yabancıların çıkarılan zorluklar nedeniyle çocuklarını ülkeye getirmede yaşadıkları sıkıntıyı, çocuğun ailesinden koparılışını soyut bir dille anlattı.[2] 1989'da Bonn şehrine dikilecek Asker Kaçağı heykeli için açılan yarışmayı kazandı. Alman askerini küçük düşürdüğüne dair açılan dava sonucu meydana dikilmesine izin verilmeyen heykel, uzun süre Almanya gündeminde kalmış, çeşitli eyaletlere gezdikten sonra son olarak Potsdam'a dikilmiştir.[3]
Türkiye’ye duyduğu özlem ve Berlin’de Neo-Nazilerin yabancı düşmanı hareketlerinden duyduğu rahatsızlık nedeniyle Türkiye’ye döndü. Şahmeran Masalları adlı heykeli ile İstanbul Bienali’ne katıldı. Ankara ve İstanbul’da sergiler açtı. Heykellerinde Anadolu kültürüne, mitoloji ve tarihine dair konuları ele aldı. 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye’nin çeşitli alanlarında Aksoy’un eserleri yer almaya başladı. Levent İş Kuleleri’nde Kibele Çeşmesi heykelinde ve Soyak’taki ikinci Kibele Çeşmesi heykelinde yaşamı ve yaşamın devamlılığını çağrıştırmak için suyun akışkanlığı, köpüklenmesi, tozuması, durgunluğu, ayna etkisi, meditatif halleri ve sesini kullandı.[4]
Sanatçı, çalışmalarını Polonezköy yakınındaki Cumhuriyet Köyü’nde "böcek ev" adını verdiği atölye-ev'de sürdürür.[5]
Erkek kardeşi 2023 Büyük Türkiye depremleri sırasında İskenderun'da hayatını kaybetmiştir.[6]
“Ucube” davası
[değiştir | kaynağı değiştir]2006 yılında dönemin Kars Belediye Başkanı Naif Alibeyoğlu ile heykeltıraş Mehmet Aksoy arasında sözleşme sonucunda, Türkiye ve Ermenistan'ın dostluğunu simgelemek amacıyla İnsanlık Anıtı adlı eserini gerçekleştirdi. Dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Sarıkamış şehitlerini anma törenleri için gittiği Kars^ta 8 Ocak 2011’de gerçekleştirdiği mitingde heykeltıraş Mehmet Aksoy’un yaptığı İnsanlık Anıtı'nı ucubeye benzeterek anıtın belediye tarafından yıkılacağını ve yerine park yapılacağını söyledi.[7] 14 Haziran 2011 tarihinde 24,5 metre yüksekliğindeki heykel, kesilerek kaldırıldı.
Aksoy’un, İnsanlık Anıtı’na “ucube” diyerek hakaret ettiği gerekçesiyle 2015 yılında açtığı dava sonucu Erdoğan 10 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkûm olmuş;[8] bu karar, üç ay sonra Yargıtay tarafından bozulmuştur.[9] Yeniden görülen davada mahkeme bu kez Yargıtay'ın kararına uydu ve Mehmet Aksoy'un açtığı davanın reddine karar verildi.[10]
Aksoy'a tazminat davasını kısmen kazandıktan sonra verdiği röportajda, 10 bin liralık tazminata atıfla “Haram parayı heykele yatırmam” dediği gerekçesiyle Cumhurbaşkanı’na hakaret suçlamasıyla dava açılmıştır.[9]
Aksoy'un İstanbul'un Ümraniye ilçesinde bir site içindeki sosyal tesislerde bulunan "İki Çocuklu Toprak Ana" heykeli, Milli Emlak Müdürlüğü ile site yönetimi arasındaki dava sonucu arazinin Milli Emlak'a ait olduğuna karar verilince yıkılarak kaldırılmak istenmiş; yıkılmak yerine sanatçının atölyesine taşınmıştır.[11]
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1966 Devlet Resim ve Heykel Sergisi 2.lik ödülü (birinci yok)
- 1970 Devlet Resim ve Heykel Sergisi 1.lik ödülü
- 1979 Devlet Resim ve Heykel Sergisi 1.lik ödülü
- 1982 -1983 Lutherplatz Heykel yarışması 2.lik ödülü
- 1985 Bundesgartenschau heykel yarışması 2.lik ödülü
- 1990 Ankara Sanat Kurumu Plastik Sanatlar dalında "Yılın sanatçısı" ödülü
- 1990 III. Asya-Avrupa Bienali büyük ödülü
- 1990 Plastik Sanat dalında Sedat Simavi Vakfı ödülü
- 2004 ODTÜ Üstün Hizmet Ödülü
- 2008 Artist 2008 TÜYAP Onur Sanatçısı Ödülü
- 2010 ÇAĞSAV Ankart Onur Ödülü
- 2016 Çukurova Ödülü (Necah İbrahim ile)[12]
Bazı eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1986 Buluttan Sevgililer, Kranoldplatz Berlin
- 1987 İş Göçü adlı heykel ansamblesi, Berlin Schlesisches Tor
- 1988 Cemal’in rüyası, “Statthaus Böcklerpark” gençler yurdu binası önü
- 1989 Meçhul Asker Kaçağı, Potsdam
- 1990 Ayrılık, İstanbul Bebek Türk Merchant Bank önü
- 1991 Toprak Ana heykel projesi, Ankara Esenboğa Havaalanı girişi
- 1998 İzmir Selçuk Kurtuluş Yolu Anıtı
- 1995 Ayı ve Boğa, İstanbul Borsa Binası önü
- 1998 Atatürk heykeli ve İo Heykeli, Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü, Ankara
- 2001 Can Yücel mezar heykeli, Datça
- 2001 Kibele Çeşmesi, İş Bankası Kuleleri
- 2004 Yenişehir Soyak Kibele Evleri Heykel Projeleri, İstanbul
- 2005 İnsanlık Anıtı, Kars
- 2008 Hezarfen heykeli, İ.T.Ü. Maslak kampüsü kütüphane önüne
- 2011 Türk Hava Kuvvetleri “100. Yıl Anıtı”
- 2012 İlhan Selçuk ve Cumhuriyet Aydınlanmasını Yaratanlar Anıtı, İstanbul
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sanatçının web sitesi 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 50 Yıl Kataloğu 29 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Profile of Mehmet Aksoy". 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023.
- ^ a b c d e f Erkayhan, Şafak (2011). 1960 Sonrası Almanya'da Türk Sanatçılar .Göç ve Kültürel Kimlik. Impressum. s. 212-216. ISBN 978-1-4478-9718-7.
- ^ "Kiliseye İltica Eden Meçhul Asker Kaçağı". 8 Ocak 2016. 50. Yıl Mehmet Aksoy Kataloğu.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Yenişehir Soyak Sitesi Kybele Evleri". Mehemtaksoy.com. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Akyol, Tuba. "Bir böceğin içinde yaşıyor". Milliyet Pazar, 02.08.2001. 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ "Heykeltıraş Mehmet Aksoy'un erkek kardeşi, kardeşinin eşi ve kızı Antakya'da hayatını kaybetti; yeğeni İskenderun'da enkaz altında". T24. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023.
- ^ "İnsanlık Anıtı yıkılacak". www.hurriyet.com.tr. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ "Erdoğan'ın tazminat ödeyeceği Aksoy: Haram parayı heykele yatırmam". www.cumhuriyet.com.tr. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015.
- ^ a b "'Ucube heykel' kararı 3 ayda bozuldu". www.haberturk.com, 19 Eylül 205. 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ "Ucube davası yeniden görüldü". Karsbora.com 22 Aralık 2015. 27 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ "Heykeltıraş Mehmet Aksoy, heykelini yıkılmaktan son anda kurtardı". Birgün gazetesi 6 Ocak 2016. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ "Çukurova Ödülü Necah İbrahim ile Mehmet Aksoy'un". gunaydingazetesi.com.tr. 29 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2025.
