Nissl cisimciği
Nissl Cisimciği (diğer adlarıyla Nissl Granülü, Nissl Taneciği, Nissl Maddesi, Tigroid Madde), nöronları içindeki granüllü endoplazmik retikulum ve polizomların kümelenmesi ile oluşan ayrık taneli yapılardır.[1] Bu yapı ismini Nissl metodunu, bir boya tekniği, da icat eden Alman nöropatolog Franz Nissl'den alır.[2][3] Granüllü ER kümeleri, nöron haricindeki bazı hücrelerde de bulunur ki bunlara ergasroplazm, bazofilik cisim[4] veya kromatofilik madde[5] adı verilir. Çok miktarda granüllü ER olduğundan genellikle varlıkları bol miktar protein üretimi ile ilişkilendirilen bu yapılar[4] Nissl cisimciklerine kıyasla bazı farklılıkla sahiptir.[6]
Boyama
[değiştir | kaynağı değiştir]"Nissl Boyaları", DNA ve RNA gibi negatif yüklü molekülleri selektif boyayan çeşitli boyaları kastetmektedir. Ribozomal RNA itibarıyla zengin bir yapı olduğundan oldukça bazofiliktir ("Baz/alkali-seven"). Cisimcikteki yoğun ribozom mevcudiyeti, yapının Nissl boyaları ile yoğun kolorasyonuna sebep olur[a] ve bu sayede ışık mikroskobu altında rahatça gözlemlenebilir.[4]
Ebat ve dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nissl cisimciği nöronların soma ve dendrit kısımlarında bulunurken akson ve akson tepeciklerinde(Axon hillock) bulunmamaktadır.[7] Muhtelif şekil, ebat ve intraselüler lokasyonda bulunabilirler. Beyin sapı ve omurilikteki motor nöronlarda en bariz ve büyük şekilde ve toplu halde bulunur.[6] Diğer nöronlarda daha küçük ve bazılarında az miktarda Granüllü ER'ye sahip(mesela beyincik korteksinin granül nöronlarında) olabilirler.[6] Eskiden nissl boyaları ile boyanmasına göre nöronlar tasnif ediliyordu.[6] Muhtelif sebeplerden dolayı artık bu usul artık uygulanmasa da belirli nöronlara has belirli nissl cisimciği tipleri mevcuttur.[6]
Fonksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Nissl Cisimciğinin fonksiyonu Granüllü ER ile esasında aynı olduğu düşünülmektedir, protein sentezi ve segregasyonu.[2][4] Glandular hücrelerin ergastoplazması gibi bu yapılar da nöronal sitoplazmanın ana protein sentezleyicisidir.[6] Cisimciklerin ültrastrüktürü asıl olarak intraselüler proteinlerin sentezinde görevli olduğunu göstermektedir.[8]
Patoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Nissl cisimcikleri çeşitli patolojik kondisyonlarda değişiklikler gösterir. Mesela aksonotmezis halinde çoğu çözülür ve büyük ölçüde kaybolur(kromatolizis(Chromatolysis)). Eğer nöron kendini başarılı bir şekilde tamir edebilirse nissl cisimcikleri tedricen hücre içindeki karakteristik yerlerinde yeniden oluşmaya başlar.[6]
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ yani bir başka ifade ile heterokromatiktir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Anthony L. Mescher (2019). Junqueira Temel Histoloji (14 bas.). Güneş Tıp Kitabevleri. ss. 163-164. ISBN 978-975-277-699-9.
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ a b Thompson, Richard H. (29 Mart 2000). The Brain: A Neuroscience Primer (İngilizce). Macmillan. ISBN 978-0-7167-3226-6.
- ^ Da Mota Gomes M (2019). "Franz Nissl (1860-1919), noted neuropsychiatrist and neuropathologist". Dementia & Neuropsychologia. 21 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2025.
- ^ a b c d Junqueira LC, Carniero J, Kelley RO (1995). Basic Histology. Appleton & Lange. ISBN 0-8385-0567-8.
- ^ Don W. Fawcett (1966). The Cell: Its Organelles and Inclusions (İngilizce). W.B. Saunders Company. ISBN 0-7216-3585-7.
- ^ a b c d e f g Peters A, Palay SL, Webster Hd (1991). The Fine Structure of the Nervous System (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 0-19-506571-9.
- ^ Wolfgang Kühnel (2003). Color Atlas of Cytology, Histology, and Microscopic Anatomy. Thieme. s. 182.
- ^ T. Herdegen, J. Delgado-Garcia (25 Mayıs 2005). Brain Damage and Repair: From Molecular Research to Clinical Therapy (İngilizce). Springer. s. 37. ISBN 978-1-4020-1892-3.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nissl boyası ile alakalı Wikimedia Commons'daki içerikler
- ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi Medical Subject Headings (MeSH)'de Nissl+Bodies
- Histoloji resim: 04103loa - Boston Üniversitesindeki Histoloji Eğitim Sistemi - "Nervous Tissue and Neuromuscular Junction: spinal cord, cell bodies of anterior horn cells"