Ozan Camii
| Ozan Camii | |
|---|---|
 | |
| Yerel ad | |
| Konum | Ozan Caddesi ile Ruhullah Ahundov Caddesi'nin kesişimi |
| En Yakın Şehir | Gence |
| Alan | Azerbaycan |
Ozan Camii, Azerbaycan’ın Gence şehrinde bulunan, 1884 yılında inşa edilmiş cami ve tarihî-mimarlık anıtıdır.
Cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarih ve kültür anıtlarının listesine dâhil edilmiştir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ozan Camii, 1884 yılında Ozan mahallesi sakinlerinin katkılarıyla Gence şehrinde inşa edilmiştir.[1][2] Ancak anıtın giriş kemeri üzerindeki kitabede yapının inşa tarihi olarak 1786 yılı gösterilmektedir.[3][4] Yapının toplam alanı 357,8 m², kullanılabilir alanı ise 223,8 m²’dir. Caminin ana bölümü, kubbe ile örtülmüş kare planlı ibadet salonudur. Yan kısımlarda 2 yardımcı oda bulunmaktadır.
1907 yılında yayımlanan “Molla Nasreddin” dergisinin 12. sayısında, Ozan mahallesinde yaşayanların yardımıyla 1906 yılında caminin onarımı için 2.000 manat para toplandığı bilgisine yer verilmiştir.[2] 1920 yılında Gence isyanında şehri kuşatan Bolşevikler tarafından açılan top ateşiyle caminin bir kısmı yıkılmıştır. Ayrıca, isyan bastırılırken camiye sığınan yerel halk caminin içinde diri diri yakılmıştır.[5] Aslen Gence’li olan asker pilot ve göçmen Mehmet Altunbay, camide gerçekleşen olaya bizzat tanık olmuş ve bunu 1989 yılında Ankara’da yayımlanan kitabında anlatmıştır. Kendi kitabında şöyle belirtmektedir:
Ozan Camii’nin ortasında, yangından kavrulmuş yüzlerce insanın cesedi korkunç bir manzara oluşturuyordu… Diri diri yakılan masum insanların kanı ve yağı, kömürleşen kapının altından dışarı akıyordu. Cesetler arasında bir şekilde yanmamış, fakat kararmış yüzler, el ve ayak parçaları, saç tutamları, facianın dehşetini daha da artırıyordu. Sokağın öbür ucunda beş-altı Ermeni akordeon çalıyordu.
Azerbaycan’da Sovyet işgalinden sonra resmî olarak 1928 yılından itibaren dinle mücadeleye başlanmıştır.[6] Aynı yılın Aralık ayında Azerbaycan KP MK, birçok cami, kilise ve sinagogu eğitici amaçlarla kullanılmak üzere kulüplerin yönetimine vermiştir.[7] 1917 yılında Azerbaycan’da 3.000 cami bulunuyorken, 1927’de bu sayı 1.700’e, 1928’de 1.369’a, 1933’te ise 17’ye düşmüştür.[7][8] Ozan Camii de bu dönemde ibadete kapatılmış, binasında önce görme engelliler için bir artel, daha sonra ise bir gıda mağazası açılmıştır.[2] Caminin binası 1979 yılında restore edilmiştir.[4] İç duvarlara ressam Rüstem Hüseyinguliyev tarafından resimler yapılmıştır. Burada Nizami Anı Müzesi ve bir kitapçı da faaliyet göstermiştir.[2]
Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarih ve kültür anıtlarının listesine dâhil edilmiştir.[9] Günümüzde camide bir kütüphane faaliyet göstermektedir.[10][11]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gence Ozan camii/ EL Tv
- Ozan Camii Bolşeviklerin top atışlarıyla yıkıldı/ Bele bele İşler
- Gence'de soykırıma tanıklık eden tarihi Ozan Camii / Baku Tv
- Ozan Camii: Kanlı Tarihin Taş Kalıntısı / Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Məmmədov, Mərdan (2021). Gəncə abidələri (Azerice). Bakü: Azərnəşr. s. 32. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
- ^ a b c d Əhmədov, Fərrux (1998). Gəncənin tarix yaddaşı (Azerice). Bakü: Şirvannəşr. s. 158. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.
- ^ "Gəncə şəhəri Ozan məscidi". sirat.az. 14 Mart 2022. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.
- ^ a b "Gəncə Daşların yaddaşı - Ozan məscidi". Trend.Az (Azerice). 13 Mart 2020. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.
- ^ Gəncənin maddi mədəniyyət abidələri (Azerice). Bakü: Nurlan. 2004. s. 61. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024.
- ^ Yunusov, Arif (2004). Azərbaycanda İslam (PDF) (Azerice). Bakü: Zaman. s. 140. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ a b Yunusov, Arif (2004). Azərbaycanda İslam (PDF) (Azerice). Bakü: Zaman. s. 141. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ Ələsgərova, Nəsrin (15 Ocak 2005). "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi - South Caucasus Region". ge.boell.org (Rusça). 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ Hacıyev, Rauf (18 Mayıs 2016). "Ozan məscidi: Qanlı tarixin daş yadigarı". Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.
- ^ "Gəncənin qanlı tarixinin lal şahidi: Ozan məscidi". gencexeber.az (Azerice). 13 Ağustos 2021. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.