Venend Camii
| Venend Camii | |
|---|---|
| Yerel ad | |
| Konum | Ordubad (rayon), Venend |
| En Yakın Şehir | Ordubad |
| Alan | Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti |
Venend Camii veya Venend Cuma Camii, Azerbaycan’ın Ordubad rayonu, Venend köyünde yer alan XIV. yüzyıla ait cami ve tarihî-mimari eserdir.
Cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarihî ve kültürel eserler listesine alınmıştır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 21 Kasım 2007 tarihli ve 98 sayılı kararı ile Vanand Camii, ülke çapında önemli mimari eserler listesine dahil edilmiştir.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Cami, Ordubad rayonunun Venend köyünde yer almaktadır.[1] Kapı kısmındaki büyük nesih hatla yazılmış kitabeye göre cami, 1324-1325 yıllarında inşa edilmiştir.[2][3] Cami dikdörtgen planlıdır. Giriş kapısı kuzey tarafta olan caminin yüksekliği 7 metre, iç alanı ise 375 metrekaredir.[4] Caminin güney duvarında farklı renkler kullanılarak yapılan süslemeler ve motiflerle bezeli büyük bir mihrap bulunmaktadır. Caminin içinde kadınların ibadet etmesi için balkon şeklinde düzenlenmiş ikinci bir kat vardır. Sonraki yıllarda cami birkaç kez restore edilmiştir.[3] XVII. yüzyılın başlarında caminin alanı genişletilmiştir.[5] Caminin ilk binası günümüzde kuzeybatı köşesini oluşturmaktadır.[3][6] Bu bölüme batı cephesinden açılan kapıdan girmek mümkündür.[6] Caminin girişindeki kitabe, cami genişletilirken batı duvarından yaklaşık 2 metre uzaklıkta bir duvar yapılmış ve kitabesi olan duvar caminin içinde kalmıştır.[7]
Caminin ikinci kitabesinde, 1732 yılında Vanandlı Mehmed Rıza tarafından restore edildiği belirtilmektedir.[3][8] Bu kitabe, caminin içinde, kuzeydeki orta sütunları birleştiren kemerin üzerinde yer almaktadır.[9] Ölçüsü 348×26,5 cm olan kitabe, sülüs unsurlu nesih ve şikeste hattıyla yazılmıştır.[9] Farsça ve Arapça yazılmış bu kitabede XVIII. yüzyılın ilk yarısında Vanand’ın ve aynı zamanda Nahçıvan’ın ekonomik hayatına dair bilgiler verilmektedir.[3][8] Onu ilk kez Rus şarkiyatçısı, tarihçi, etnograf ve diplomat Nikolay Hanikov Fransızcaya çevirmiştir.[3][10]
Üçüncü kitabe ise caminin güney duvarında, alçı üzerine siyah renkle yazılmıştır.[11][12] Bu kitabe, caminin 1890 yılında onarıldığını göstermektedir.[11]Bu onarım sırasında caminin mihrabı süslenmiş ve diğer boya işleri yapılmıştır. Onarım çalışmalarını gerçekleştiren ve kitabeyi yazan ise Mirza Süleyman Merendi’dir.[12]
Sovyet işgali
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan’da Sovyet işgalinden sonra resmî olarak 1928 yılından itibaren dinle mücadeleye başlanmıştır.[13] Aynı yılın Aralık ayında Azerbaycan KP MK, birçok cami, kilise ve sinagogu eğitici amaçlarla kullanılmak üzere kulüplerin yönetimine vermiştir.[14] 1917 yılında Azerbaycan’da 3.000 cami bulunurken, 1927’de bu sayı 1.700’e, 1928’de 1.369’a, 1933’te ise 17’ye düşmüştür.[14][15] Vanand Camii de bu dönemde faaliyetini durdurmuştur.
Bağımsızlıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra, cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarihî ve kültürel eserler listesine alınmıştır.[16] Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 21 Kasım 2007 tarihli 98 sayılı kararı ile Vanand Camii, ülke çapında önemli mimari eserler listesine dahil edilmiştir.[17]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Naxçıvan abidələri ensiklopediyası 2008, s. 461.
- ^ Nemətova 1963, s. 143.
- ^ a b c d e f Naxçıvan abidələri ensiklopediyası 2008, s. 462.
- ^ "Vənənd məscidi". anl.az. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ "Ordubad rayonu Vənənd kənd məscidi". sirat.az. 24 Eylül 2022. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ a b Naxçıvan ensiklopediyası: II cild 2005, s. 349.
- ^ Səfərli 2018, s. 46.
- ^ a b Nemətova 1963, s. 140.
- ^ a b Nemətova 1963, s. 139.
- ^ Nemətova 1963, s. 141.
- ^ a b Naxçıvan tarixi: II cild 2014, s. 200.
- ^ a b Səfərli 2018, s. 47.
- ^ Yunusov, Arif (2004). Azərbaycanda İslam (PDF) (Azerice). Bakı: Zaman. s. 140. ISBN 9952-8052-2-5. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ a b Yunusov, Arif (2004). Azərbaycanda İslam (PDF) (Azerice). Bakı: Zaman. s. 141. ISBN 9952-8052-2-5. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ Ələsgərova, Nəsrin (15 Ocak 2005). "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi - South Caucasus Region". ge.boell.org (Rusça). 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri (Azerice). Naxçıvan: Qızıl dağ nəşriyyatı. 2009. s. 37.
Kaynak
[değiştir | kaynağı değiştir]- The encyclopaedia of “Nakhchivan monuments” (Azerice). Naxçıvan: national Academy of sciences of Azerbaijan nakhchivan branch. 2008. s. 521.
- Naxçıvan ensiklopediyası (Azerice). II. Naxçıvan: Elm nəşriyyatı. 2005. s. 380. ISBN 5806614689.
- Naxçıvan tarixi (Azerice). II. Naxçıvan: Əcəmi NPM. 2014. s. 528. ISBN 9789952823738.
- Nemətova, Məşədixanım (1963). Azərbaycanın epiqrafik abidələri (Azerice). Naxçıvan: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. s. 158.
- Səfərli, Hacıfəxrəddin (2018). Naxçıvanın məscid və ziyarətgahları (Azerice). Naxçıvan: Əcəmi NPM. s. 216.