Post-Komünizm

Post-komünizm, post-Sovyet devletleri ve Orta-Doğu Avrupa, Latin Amerika, Afrika ve Asya’da bulunan eski komünist devletlerdeki siyasi ve ekonomik dönüşüm veya geçiş dönemidir; bu dönemde yeni hükümetler, serbest piyasa odaklı kapitalist ekonomiler yaratmayı amaçlamıştır. 1989–1992 yıllarında, komünist parti yönetimi çoğu komünist parti tarafından yönetilen devlette çökmüştür. Ciddi zorluklardan sonra komünist partiler Çin, Küba, Laos, Kuzey Kore ve Vietnam’da kontrolü ellerinde tutmuştur. SFR Yugoslavya, parçalanmaya başlamış ve bu, ülkeyi etnik gruplar ve ulus-devletler arasında uzun ve karmaşık bir savaşlar dizisine sürüklemiştir. Sovyet odaklı komünist hareketler, kontrol altında olmadıkları ülkelerde çökmüştür.

Siyaset

Komünist partilerin politikaları, hem Doğu hem de Batı Bloklarında çoğunlukla Sovyetler Birliği örneğiyle yönetilmiştir. Doğu Bloku’ndaki çoğu ülkede, 1989 Devrimleri ve komünistlerin idaresindeki hükûmetlerin düşüşüyle Soğuk Savaş’ın sonunu işaret eden olayların ardından, komünist partiler iki fraksiyona ayrılmıştır: reformist bir sosyal demokrat parti ve daha az reformist odaklı yeni bir komünist parti. Yeni oluşturulan sosyal demokrat partiler genellikle kalan komünist partilerden daha büyük ve güçlü olmuştur—yalnızca Belarus, Ukrayna, Kazakistan, Moldova, Rusya ve Tacikistan’da komünist partiler önemli bir güç olarak kalmıştır.

Batı Bloku’nda, kendini komünist olarak tanımlayan birçok parti, politikalarını sosyal demokrat ve demokratik sosyalist bir rotaya değiştirerek tepki vermiştir. Japonya, İtalya ve birleşik Almanya gibi ülkelerde post-komünizm, mevcut sosyal demokratların etkisinin artmasıyla karakterize edilir. Sovyet karşıtı komünist partiler (örneğin Troçkist partiler), Sovyetler Birliği’nin dağılmasının görüşlerini ve tahminlerini doğruladığını düşünmesine rağmen, bundan özellikle faydalanamamıştır—hatta bazıları daha az radikal hale gelmiştir.

Ekonomi

Birçok komünist devlet, 1980’lerde komuta ekonomisinden daha piyasa odaklı bir ekonomiye doğru ekonomik reformlar geçirmiştir; özellikle Macaristan, Polonya, Bulgaristan ve Yugoslavya. Post-komünist ekonomik geçiş çok daha ani olmuş ve tamamen kapitalist ekonomiler yaratmayı hedeflemiştir.

İlgili tüm ülkeler, komünist ekonomik kontrolün geleneksel araçlarını terk etmiş ve az çok başarılı bir şekilde özgür piyasa sistemlerine geçmiştir. Charles Paul Lewis gibi bazıları çok uluslu yatırımın faydalı etkisini vurgulasa da, reformlar aynı zamanda hala ortaya çıkan önemli olumsuz sonuçlar doğurmuştur. Ortalama yaşam standartları, 1990’ların başında eski Comecon’un birçok bölgesinde—özellikle eski Sovyetler Birliği’nde—felaket bir düşüş kaydetmiş ve ancak on yılın sonunda yeniden yükselmeye başlamıştır. Bazı nüfuslar bugün hala 1989’dakinden oldukça kötü durumdadır (örneğin Moldova ve Sırbistan). Diğerleri bu eşiğin oldukça ötesine geri dönmüştür (örneğin Çekya, Macaristan ve Polonya) ve bazıları, örneğin Estonya, Letonya, Litvanya (Baltic Tiger), ve Slovakya, ekonomik bir patlama yaşamış, ancak tümü 2009 resesyonundan etkilenmiştir; Polonya, Avrupa’da (diğeri Arnavutluk olan) dünya çapındaki resesyona rağmen büyümeyi sürdüren iki ülkeden biri olmuştur.

Ermenistan ekonomisi, diğer eski Sovyet devletleri gibi, merkezi planlı ekonominin sonuçlarından ve eski Sovyet ticaret modellerinin çöküşünden zarar görmüştür. Çöküşten sonra ayağa kalkmadaki zorluğun bir diğer önemli yönü, Ermeni endüstrisine Sovyetler Birliği’nden gelen yatırım ve fonların kesilmesiyle yalnızca birkaç büyük işletmenin faaliyetini sürdürebilmesidir. Ayrıca, 1988 Ermenistan depreminin etkileri hala hissedilmekteydi. 1994’ten beri bir ateşkes olmasına rağmen, Azerbaycan ile Nagorno-Karabakh konusundaki anlaşmazlık çözülememiştir. O dönemde Ermenistan, enerji ve çoğu ham maddenin dış tedarikine büyük ölçüde bağımlı olduğundan, Azerbaycan ve Türkiye sınırlarının kapanması ekonomiyi harap etmiştir. 1992–1993 yıllarında GSYİH, 1989’daki zirvesinden yaklaşık %60 düşmüştür. 1993’te ulusal para birimi dram kabul edildikten birkaç yıl sonra, hiperenflasyon yaşanmıştır.

2021 itibarıyla, Avrupa’daki çoğu post-komünist ülke genellikle karma ekonomiler olarak görülmektedir, ancak bazıları, örneğin Estonya, Romanya ve Slovakya, düz oranlı vergi gibi daha geleneksel özgür piyasa politikalarını Batı Bloku’ndan daha fazla benimsemektedir. Post-komünist ekonomilerdeki temel bir zorluk, kapitalizm ve demokrasi mantığını yansıtan kurumsal baskıların, komünizm altında yaratılan ve günümüzde hala o bağlamda sosyalleşmiş yöneticiler tarafından yönetilen organizasyonlara, yani işletme firmalarına ve hükümet ajanslarına uygulanmasıdır; bu da post-komünist devletlerdeki organizasyonlarda devam eden büyük bir gerilime yol açmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Post-Marksizm
• Postsosyalizm
• Çin ekonomik reformu
• Komünizm özlemi
• Avrupa komünizmi
• Arnavutluk'ta sosyalizmin çöküşü

Daha fazla okuma

• Bown, Archie. The Rise and Fall of Communism (2009)
• Fürst, Juliane, Silvio Pons ve Mark Selden, yay. The Cambridge History of Communism (Cilt 3): Endgames?.Late Communism in Global Perspective, 1968 to the Present (2017) alıntı
• Kotkin, Stephen. Armageddon Averted: The Soviet Collapse, 1970-2000 (2. baskı 2008) alıntı
• Pons, Silvio ve Robert Service, yay. A Dictionary of 20th-Century Communism (2010).
• Priestland, David. The Red Flag: A History of Communism (Grove, 2009).
• Service, Robert. Comrades: A World History of Communism (2007).

Dış bağlantılar

• "Partiler ve Avrupa’daki Seçimler"
• Daniel Nelson (Temmuz/Ağustos 2000). "Tehlikeli Varsayımlar" Bulletin of the Atomic Scientists.
• "Transitions Online". Post-komünist Avrupa ve Orta Asya haber kapsamı
• "Komünizm: Bir Aşk Hikayesi mi?: Ruslar Sovyet Sosyal Hizmetlerine Nostalji Duyuyor" by The Global Post.
• Gerald M. Easter (2012). "Sermaye, Zorlama ve Post-Komünist Devletler". Cornell University Press. 978-0801-4782-46.