Azerbaycan cumhurbaşkanı
| Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
|---|---|
| Azərbaycan Prezidenti | |
 Cumhurbaşkanlığı forsu | |
| Ünvan | Cənab Prezident |
| Resmî ikamet | Zuğulba (Bakü) |
| Görev süresi | 7 yıl (dönem sınırı yok) |
| İlk sahibi | Ayaz Muttalibov |
| Oluşum | 30 Ağustos 1991 |
| İnternet sitesi | president.az |
_(cropped).jpg)
Azerbaycan cumhurbaşkanı (Azerice: Azərbaycan Prezidenti), Azerbaycan Cumhuriyeti'nin başıdır. Cumhurbaşkanı, vatandaşların seçimi sonucu yedi yıl için belirlenir. Azerbaycan Anayasası, cumhurbaşkanının yürütme gücünün somutlaşmışı, başkomutan, "Azerbaycan'ın iç ve dış politikadaki temsilcisi" olacağını ve" dokunulmazlık hakkına sahip olacağını belirtir. Başkan, bir grup sekreter ve departman bakanından oluşan Başkanlık İdaresi olan icra dairesi aracılığıyla yönetir. Ek olarak, ekonomik ve sosyal politikayla ilgili bir Bakanlar Kurulu ve dış, askeri ve adli konularda bir Güvenlik Konseyi bulunmaktadır.
Doğrudan cumhurbaşkanına bağlı kurumlar arasında Özel Devlet Koruma Servisi bulunmaktadır. Azerbaycan Anayasasına göre, aynı kişi sınırsız dönem Cumhurbaşkanlığı görevinde olabilir.
Süreç
[değiştir | kaynağı değiştir]Uygunluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Anayasasının 101. Maddesi, cumhurbaşkanlığı adayları için gerekli şartları içermektedir. Bu maddeye göre Azerbaycan cumhurbaşkanlığı adayları için aranan şartlar şöyledir:[1]
- Azerbaycan topraklarında 10 yıldan fazla kalıcı olarak ikamet eden;
- Seçimlere katılmaya uygun;
- Ağır bir suçtan yargılanmayan;
- Diğer devletlere karşı yükümlülük olmaksızın;
- Yüksek eğitimli;
- Çifte vatandaşlığı olmayan Azerbaycan vatandaşı.
Seçim
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi'ndeki her hizip, cumhurbaşkanlığı seçimleri için bir aday gösterme hakkına sahiptir. Kanunda yapılacak değişikliklerden önce, parlamentoda temsil edilmeyen bir siyasi partinin görevlendirdiği bir cumhurbaşkanı adayı için asgari imza sayısı 40.000'dir.[2]
Yemin töreni
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Anayasasının 103. Maddesi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilen kişinin yemini hakkında bilgi verir.[1] Bu maddeye göre Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilen şahsın yemini şunlardan ibarettir.[1]
Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilen kişi, Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonuçlarının açıklandığı tarihten itibaren 3 gün içinde Anayasa Mahkemesi üyelerinin huzurunda yemin eder.[1][1]
Yemin töreninde Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilen kişi, sağ elini Azerbaycan Anayasasına koyar ve şu yemin eder:
Azərbaycan Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirərkən Azərbaycanın Konstitusiyasına əməl edəcəyimə, dövlətin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qoruyacağıma, xalqa ləyaqətlə xidmət edəcəyimə and içirəm. (Yemin ederim ki Azerbaycan Anayasasına uyacağım, devletin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü koruyacağım ve Azerbaycan Cumhurbaşkanının yetkilerini kullanırken halka haysiyetle hizmet edeceğim.)
Daha sonra Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilen kişi, sağ elini Kur’an'a koyar ve şu yemin eder:
Azərbaycan xalqının əsrlər boyu yaratdığı millî mənəvi dəyərlərə və ənənələrə sadiq qalacağam, onları daim uca tutacağam. (Azerbaycan halkının yarattığı millî ahlak ve geleneklere asırlarca sadık kalacağım ve onları her zaman yüksek tutacağım.)
Sonra Azerbaycan Cumhurbaşkanı selam verir ve Azerbaycan bayrağını öper. Tören, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın konuşmasıyla sona erer.
-
Azerbaycan bayrağı -
Cumhurbaşkanlığı forsu -
İlham Aliyev, Azerbaycan Anayasası'na elini koyarak yemin ediyor -
İlham Aliyev, Azerbaycan bayrağını öpüyor
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey'in göreve başlama töreni, 1992 yılında Azerbaycan Yüksek Sovyeti binasında yapılmıştır. Haydar Aliyev'in 1993 ve 1998 yıllarında, İlham Aliyev'in 2003 ve 2008 yıllarında yemin törenleri Haydar Aliyev Sarayı'nda, 2013 ve 2018'de ise Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi binasında yapıldı.
Cumhurbaşkanının yetkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Anayasasının 109. Maddesi, Azerbaycan Cumhurbaşkanının yetkilerini içermektedir. Bu maddeye göre Azerbaycan Cumhurbaşkanı aşağıdaki yetkilere sahiptir.[1]
- Azerbaycan Milli Meclisine seçim çağrısı yapar;
- Azerbaycan devlet bütçesini Azerbaycan Milli Meclisinin onayına sunar;
- Devletin ekonomik ve sosyal programlarını onaylar;
- Azerbaycan Milli Meclisinin onayıyla Azerbaycan Başbakanını atar veya görevden alır;
- Bakanlar Kurulu üyelerini atar veya görevden alır; gerekirse, Bakanlar Kurulu toplantılarına başkanlık eder;
- Bakanlar Kurulunun istifasına karar verir;
- Azerbaycan'ın devlet bütçesinde yürütme yetkisine verilen giderler dahilinde merkezi ve yerel yürütme otoriteleri kurar;
- Bakanlar Kurulu ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun karar ve emirlerini, merkezi ve yerel yürütme makamlarının kararlarını iptal eder;
- Azerbaycan Anayasa Mahkemesi, Azerbaycan Yüksek Mahkemesi ve Azerbaycan İstinaf Mahkemelerinin yargıçlarının atanmasına ilişkin Azerbaycan Milli Meclisine öneriler sunar; Azerbaycan'ın diğer mahkemelerinin yargıçlarını atar; Azerbaycan Milli Meclisinin rızası ile Azerbaycan Başsavcısını atar ve görevden alır;
- Azerbaycan Merkez Bankası Yönetim Kurulu üyelerinin atanması ve görevden alınmasına ilişkin Azerbaycan Milli Meclisine sunar, Azerbaycan Merkez Bankası Yönetim Kurulu üyeleri arasından Azerbaycan Merkez Bankası Başkanını atar;
- Azerbaycan'ın askeri doktrinini Azerbaycan Milli Meclisinin onayına sunar;
- Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin en yüksek komuta kadrosunu atar ve görevden alır;
- Azerbaycan Cumhurbaşkanının Yönetimini düzenler ve başkanını atar;
- Azerbaycan İnsan Hakları Komiserinin seçilmesine ilişkin Azerbaycan Milli Meclisine sunar;
- Azerbaycan'ın yabancı ülkelerde ve uluslararası kuruluşlarda diplomatik misyonlarının kurulmasını Azerbaycan Milli Meclisine sunar, Azerbaycan'ın yabancı ülkelerdeki ve uluslararası kuruluşlardaki diplomatik temsilcilerini atar ve geri çağırır;
- Yabancı devletlerin diplomatik misyonlarının kimlik ve kimlik bilgilerini kabul eder;
- Devletler arası uluslararası anlaşmalar yapar, Azerbaycan kanunlarından farklı kurallar öngören eyaletler arası ve eyaletler arası anlaşmaları onay ve iptal için Azerbaycan Milli Meclisine sunar; onayları imzalar;
- Referandum gerçekleştirir;
- Kanunlar imzalar ve yayınlar;
- Vatandaşlık sorunlarını çözer;
- Siyasi sığınma hakkı verme sorunlarını çözer;
- Af ilan eder;
- Devlet ödüllerini verir;
- Daha yüksek askeri ve daha yüksek özel rütbeler verir;
- Genel veya kısmi seferberliği duyurur ve aynı zamanda seferberlik çağrısı yapılanları reddeder;
- Azerbaycan vatandaşlarının askere alınması ve askerlik hizmeti için zorunlu askerlik için serbest bırakılması konusunda kararlar alır;
- Azerbaycan Güvenlik Konseyi'ni kurar;
- Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin atanması ile ilgili olmayan görevlerin yerine getirilmesi için muvafakatini Azerbaycan Milli Meclisine sunar;
- Olağanüstü hâl ve sıkıyönetim ilan eder;
- Azerbaycan Milli Meclisinin onayı ile savaş ilan eder veya barışı sonuçlandırır;
- Azerbaycan'ın devlet bütçesinde bu amaçla yapılan harcamalarda özel güvenlik hizmetleri kurar;
- Bu Anayasa, icra sırasına göre Azerbaycan Milli Meclisinin ve yargı organlarının yetki alanına girmeyen diğer konuları çözer.
Cumhurbaşkanlığı İdaresi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanı, anayasal yetkilerin kullanılması için koşullar yaratmak üzere Cumhurbaşkanlığı İdaresini düzenler ve başkanını atar.[3]
Görevleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cumhurbaşkanlığı İdaresi, Milli Meclise sunulan kanun tasarılarını, kanun taslaklarını, Cumhurbaşkanının emir, talimat ve itirazlarını ve diğer belgeleri hazırlar.
- Kabul edilen kanunların, kararnamelerin, emir ve talimatların uygulanmasını denetler ve teftiş eder ve ilgili raporları Cumhurbaşkanına sunar.
- Cumhurbaşkanının ülkedeki siyasi partiler, kamu dernekleri, sendikalar ve yaratıcı sendikaların yanı sıra devlet organları ve yabancı ülke yetkilileri, yerli ve yabancı politikacılar, halk figürleri ve uluslararası kuruluşlarla etkileşimini sağlar.
- Azerbaycan ve dünyadaki sosyo-ekonomik, siyasi ve hukuki süreçlerle ilgili bilgileri analiz eder, yerel özyönetim organlarının, kamu kuruluşlarının ve vatandaşların çağrı ve önerilerini inceler ve Cumhurbaşkanına ilgili raporları hazırlar.
- İdarede faaliyet gösteren vatandaşların belge ve itirazları ile ilgilenen daire, alınan tüm itirazları inceler ve İdarenin ilgili departmanlarına veya diğer devlet kurumlarına gönderir.
- En önemli bilgiler çeşitli rapor ve raporlarda yer almakta ve Cumhurbaşkanının dikkatine sunulmaktadır.
İdarenin genel yönetimi Cumhurbaşkanı tarafından yürütülür. İdare başkanı, işlerin doğrudan yönetimi görevini yerine getirir. Cumhurbaşkanlığı İdaresi Bakü'deki İstiglaliyyat Caddesi üzerindedir.
Güvenlik Konseyi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Güvenlik Konseyi 10 Nisan 1997'de kuruldu. Güvenlik Konseyi, Cumhurbaşkanının danışma organıdır. Azerbaycan'ın vatandaşlarının hak ve özgürlüklerinin korunması, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü alanında Cumhurbaşkanının anayasal yetkilerini kullanması için şartların yaratılmasını sağlar.
Güvenlik Konseyi'nin Başkanı Azerbaycan Cumhurbaşkanıdır.
Cumhurbaşkanlığı teşkilatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşkeler, semboller ve taşıtlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
İkametgahlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Dairesine bağlı ikametgahlar, Azerbaycan Cumhurbaşkanının resmi ikametgahı olarak kabul edilmektedir. Şu anda Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı himayesinde 3 rezidans, 3 misafir evi ve biri Kebele'da olmak üzere 2 saray bulunmaktadır.[4] Ayrıca Başkanlık Kütüphanesi, Siyasi Belgeler Arşivi ve "Marxal" Tıp ve Dinlenme Kompleksi de bu bölüme bağlıdır.[4]
Azerbaycan'a gelen yabancı devlet başkanlarının çoğunun karşılama töreni Zuğulba konutunda gerçekleşmektedir.
- "Zuğulba" konutu
- "Gençlik" konutu
- "Kebele" konutu
- "Ulduz" Konuk Evi
- "Gençlik" Konuk Evi
- Mutluluk Sarayı
- Gülüstan Sarayı
- Başkanlık Kütüphanesi
- "Marxal" Tedavi ve Rekreasyon Kompleksi
Taşıtlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Otomobil
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın hizmetinde iki otomobil vardır: Alman otomobil şirketi Maybach tarafından üretilen Maybach 62 ve başka bir Alman otomobil şirketi olan Mercedes-Benz tarafından üretilen Mercedes-Benz W221.
Güvenlik Servisi araçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan Cumhurbaşkanının koruması için ABD otomobil şirketi GMC tarafından üretilen bir GMC Acadia arabası ve Alman otomobil şirketi BMW tarafından yapılan bir motosiklet tahsis edildi.
Uçak
[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın hizmetinde üç uçağı bulunmaktadır: Boeing 767-300ER, Airbus A318-100 ve Gulfstream G550. ABD merkezli Boeing 767-300ER 115.5 milyon ABD Doları, Fransız Airbus markalı Airbus A318-100 62 milyon ABD Doları ve başka bir ABD şirketi olan Gulfstream 48.7 milyon ABD Doları değerindedir.
Tüm uçaklarda "AZERBAIJAN" yazmaktadır.
Azerbaycan Milli Muhafızları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Milli Muhafızlar, Azerbaycan'a gelen misafirlerin karşılama törenlerine katılmaktadır. 25 Aralık 1991'de Milli Muhafız tüzüğü onaylandı. Varlığının ilk yıllarında, Milli Muhafızlar'daki askerlik hizmeti, gönüllü olarak iki yıllık bir sözleşmeye dayanıyordu. Resmi karşılama töreninin başında Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın resmi fanfarı çalınır.
Resmi karşılama töreninde, Azerbaycan bayrağı ve konuğun temsil ettiği devletin bayrağının dalgalandığı meydanda, konuğun onuruna bir şeref kıtası sıralanır.[5] Ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı konuğu selamlar ve tören kıtası başkanı konuğa rapor verir.[5]
Ardından davetlinin temsil ettiği devletin marşı ve Azerbaycan Ulusal Marşı çalınır. Bir sonraki adımda Azerbaycan Cumhurbaşkanı ve konuk şeref kıtasının önünden geçerler. Konuk, şeref kıtası askerlerine "Selam asker" der. Şeref kıtasının askerleri de misafire "Sağ ol" der. Ardından Azerbaycan heyetinin üyeleri konuğa tanıtılır ve ev sahibi ülke heyetinin üyeleri Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile tanıştırılır. Törenin sonunda, Azerbaycan Cumhurbaşkanı ve konuğun önünden bir şeref kıtası geçer.[5]
Resmi karşılama töreninin ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı ve konuk, Azerbaycan Cumhurbaşkanının ikametgahına girerek resmi fotoğraf çektirir. Resmi fotoğrafta konuk solda, Azerbaycan Cumhurbaşkanı sağda bulunur. Misafirin yanında temsil ettiği devletin bayrağı ve Azerbaycan Cumhurbaşkanının yanında Azerbaycan bayrağı (2 adet) duruyor.[5]
Şeref kıtası; bir şef, üç bayrak taşıyıcı, her biri 20 kişilik üç grup ve bu üç grubun şefinden oluşur.
Cumhurbaşkanlığı forsu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Forsu, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 15 Eylül 2008 tarih ve 828 sayılı Kararı ile onaylanmıştır.[6] Forsun aslı Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Sarayında bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanının hizmet odasında muhafaza edilmektedir. Fors Azerbaycan Cumhurbaşkanının bulunduğu yerlere asılır.[6][7]
Forsun çift yüzlü kumaşı, eşit genişlikte üç yatay şeritten oluşur. Azerbaycan bayrağının renklerine göre, Azerbaycan Cumhurbaşkanının bayrağının kumaşının üst şeridi mavi, orta şerit kırmızı ve alt şerit yeşildir. Forsun çift yüzüne de Azerbaycan arması işlenmiştir. Fors altın püsküllerle çerçevelenmiştir. Direğin alemi hilal ve sekiz köşeli yıldızdan oluşur.[6]
Cumhurbaşkanlığı nişanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanlığı nişanı, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 15 Eylül 2008 tarih ve 832 sayılı Kararı ile onaylanmıştır.[8]
Cumhurbaşkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Resim | İsim
(Doğum–Ölüm) |
Görev Süresi | Siyasi Parti | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Başlangıç | Bitiş | Süre | ||||
| 1 | Ayaz Mutallibov (1938-2022) |
30 Ağustos 1991 | 6 Mart 1992 | 189 gün | Azerbaycan Komünist Partisi | |
| 1 | Bağımsız | |||||
| — | 
|
Yakub Mammadov (Geçici) (1941–) |
6 Mart 1992 | 14 Mayıs 1992 | 69 gün | |
| (1) | Ayaz Mutallibov (1938-2022) |
14 Mayıs 1992 | 18 Mayıs 1992 | 4 gün | ||
| — | 
|
İsa Gamber (Geçici) (1957–) |
19 Mayıs 1992 | 16 Haziran 1992 | 28 gün | Azerbaycan Halk Cephesi |
| 2 | 
|
Ebulfez Elçibey (1938-2000) |
16 Haziran 1992 | 24 Haziran 1993 | 1 yıl, 8 gün | |
| - | 
|
Haydar Aliyev (Geçici) (1923-2003) |
24 Haziran 1993 | 3 Ekim 1993 | 101 gün | Yeni Azerbaycan Partisi |
| 3 |
|
Haydar Aliyev (1923-2003) |
3 Ekim 1993 | 31 Ekim 2003 | 10 yıl, 28 gün | |
| 4 | _(cropped).jpg)
|
İlham Aliyev (1961–) |
31 Ekim 2003 | Görevde | 22 yıl, 52 gün | |
Son seçim
[değiştir | kaynağı değiştir]| Adaylar | Siyasi Parti | Oylar | % |
|---|---|---|---|
| İlham Aliyev | Yeni Azerbaycan Partisi | 3,394,898 | 86.02 |
| Zahid Oruj | Bağımsız | 122,956 | 3.12 |
| Sardar Mammadov | Azerbaycan Demokratik Partisi | 119,621 | 3.03 |
| Gudrat Hasanguliyev | Azerbaycan Halk Cephesi Partisi | 119,311 | 3.02 |
| Hafiz Hajiyev | Çağdaş Eşitlik Partisi | 59,924 | 1.52 |
| Araz Alizadeh | Sosyal Demokrat Parti | 54,533 | 1.38 |
| Faraj Guliyev | Ulusal Uyanış Hareketi Partisi | 45,967 | 1.17 |
| Razi Nurullayev | Bağımsız | 29,229 | 0.74 |
| Geçersiz/boş oylar | 12,413 | – | |
| Toplam | 3,958,852 | 100 | |
| Kayıtlı seçmen/katılım | 5,332,817 | 74.24 | |
| Kaynakça: CEC 26 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | |||
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f "Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - AZƏRBAYCAN » Konstitusiya". president.az (Azerice). 24 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ "Ten Candidates For Azerbaijani Presidency". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ "Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - ADMİNİSTRASİYA". president.az (Azerice). 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ a b "E-QANUN". 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ a b c d "Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - XƏBƏRLƏR » Tədbirlər". president.az (Azerice). 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ a b c "E-QANUN". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 25 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ "E-QANUN". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
 Azerbaycan konuları | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|  | |||||||||||||
| Siyaset ve yönetim |
| |||||||||||||
| Coğrafya |
| |||||||||||||
| Ekonomi | ||||||||||||||
| Toplum |
| |||||||||||||
| Semboller | ||||||||||||||
