Pullar üzerinde kristalografi

Pullar üzerinde kristalografinin tasviri, 1939 yılında X-ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen'i anmak için Danzig pulunun basılmasıyla başladı.^[1] Kristalografik pullar, kristalografi eğitimine^[2]^:24^[3]^:286 ve halkın bilimi anlamasına katkıda bulunur.^[4]^:64

Pullar üzerindeki kristalografi, 2014 Uluslararası Kristalografi Yılı kapsamında tanıtılmıştır.^[5]^[6]

Kapsam

Bir kristalografi pulu, aşağıdaki özelliklerden birine veya birkaçına sahiptir:

Kristalografi alanında önemli çalışmalar yapmış bir kristalograf veya çok yönlü bir bilim insanını tasvir eder
Kvasikristaller^[8]^:29–30 gibi bir kristalografi kavramını veya X-ışını difraksiyonu için hazırlanmış bir kristal gibi bir kristalografi nesnesini tasvir eder
Bragg yasası^[7]^:35–36 gibi bir kristalografik sembol veya formülü tasvir eder.
Uluslararası bir kongre veya kristalografi alanında uluslararası bir yıl gibi bir kristalografik olayı anar.^[9]

Aşağıdaki türdeki malzemeler kapsam harici tutulmuştur (ancak kristalografi pul koleksiyoncuları tarafından bunlar da toplanabilirler):

Posta kağıtları,^[10] örneğin kristalografik olmayan bir pul yapıştırılmış bir kristalografı tasvir eden bir kartpostal
Cinderella, yerel, özel veya kişisel basımlar, yani resmi olmayan pullar
Posta dışı pullar, örneğin gelir pulları^[11]
Var olmayan/tanınmayan ülkeler tarafından ve/veya gerçek posta gereksinimlerini aşan miktarda basılan pullar

Örnekler

Kristalograflar

Bazı ülkeler, önemli ulusal kristalograflarının doğum veya ölüm yıldönümlerini anmak için bazen bireysel kristalografları tasvir eden pullar basmaktadır.^[12] Örneğin, 6 Ağustos 1996'da İngiliz posta servisi (Royal Mail), protein kristalografisinin öncülerinden Dorothy Hodgkin'i onurlandırmak için bir pul basmıştır (Hodgkin, 1964 yılında kimya dalında Büyük Britanya'nın ilk kadın Nobel ödülü sahibi olmuştur).^[13] Bazı ülkeler, kristalografi ile ilişkili uluslararası üne sahip bilim insanlarını tasvir eden pullar da çıkarmıştır. Örneğin, 2023 yılına kadar, 40 ülkeden 55 pul, X-ışınlarının keşfi Wilhelm Röntgen'i anmak için çıkarılmıştır.^[14]^[15]

Birçok kristalograf Nobel Ödülü'ne layık görülmüş^[16] ve daha sonra pulların üzerinde yer almıştır.^[17] Aşağıdaki Nobel ödüllü kristalograflar (veya çalışmaları) pulların üzerinde tasvir edilmiştir: Charles Glover Barkla, Paul D. Boyer, Lawrence Bragg, William Henry Bragg, Georges Charpak, Emmanuelle Charpentier, Francis Crick, Robert Curl, Clinton Davisson, Peter Debye, Johann Deisenhofer, Louis de Broglie, Jennifer Doudna, Ben Feringa, Andre Geim, Herbert A. Hauptman, Dorothy Hodgkin, Jerome Karle, Martin Karplus, Aaron Klug, Brian Kobilka, Harry Kroto, Robert Lefkowitz, Michael Levitt, Hartmut Michel, Konstantin Novoselov, Ardem Patapoutian, Linus Pauling, Max Perutz, Venki Ramakrishnan. Wilhelm Röntgen, Jean-Pierre Sauvage, Dan Shechtman, Richard Smalley, Thomas A. Steitz, Fraser Stoddart, George Paget Thomson, Max von Laue, Arieh Warshel, James Watson, Maurice Wilkins, Ada Yonath.

Kristalografik kavramlar ve nesneler

Gövde merkezli kübik yapı, Belçika, 1958
Mineraller için madencilik, Kanada, 1963
Kristal oluşumu, SSCB, 1978

Kristalografik bir kavramı veya nesneyi tasvir eden pullar bazen, bu kavramı veya nesneyi icat eden kristalografın portresiyle birleştirilir. Kristalografik kavram ve nesnelerin örnekleri yukarıdaki galeride gösterilmektedir: 1958 tarihli Belçika pulu, gövde merkezli kübik yapıyı; 1963 tarihli Kanada pulu, madencilik faaliyetlerini; 1978 tarihli Sovyet pulu ise kristal oluşumunu tasvir etmekte ve Sovyet-Polonya uzay uçuşu işbirliğini anmaktadır.

Kristaller ve kristalografik semboller

Jeolog ve granatlar, SSCB, 1968
Renyum dimerik anyon ile Re-Re bağı, SSCB, 1968
Ametist, Romanya, 2006

Kristalleri veya kristalografik sembolleri tasvir eden pullar yukarıdaki galeride gösterilmektedir: bir jeolog ve garnet kristallerini tasvir eden 1968 tarihli Sovyet pulu, dörtlü Re-Re bağına sahip bir renyum dimerik anyonu (Re₂Cl₈^2-) tasvir eden 1968 tarihli Sovyet pulu^[18]^[19] ve ametist kristallerini tasvir eden 2006 tarihli Romanya pulu gibi.

Uluslararası Kristalografi Yılı

Uluslararası Kristalografi Yılı (IYCr) 2014 yılında kutlandı. Kristalografiyi tanıtmak amacıyla aşağıdaki ülkeler IYCr'yi anmak için pullar bastırdı: Avusturya (kişiselleştirilmiş), Belçika, Hindistan, İsrail, Lihtenştayn, Meksika, Moldova (kişiselleştirilmiş), Kuzey Kore, Polonya, Portekiz, Güney Kore, Slovakya, Slovenya ve İsviçre.^[7]^[20]^[21]^[22]

Yayınlar

Kristalografik pullar konusunda henüz özel bir kitap yayınlanmamıştır, ancak Edgar Heilbronner ve Foil Miller'ın A philatelic ramble through chemistry ("Kimya üzerine filatelik bir gezinti") adlı kitabında kristalografi ile ilgili birçok bilgi yer almaktadır.^[23]

Daniel Rabinovich, Uluslararası Kristalografi Yılı hakkında makaleler yayınlayan^[7]^[8]^[22] ve 2007'den 2013'e kadar Chemistry International dergisinde kimya, kristalografi ve fizik filateli konularını ele alan 35 makale yayınlamıştır.^[9]

Amerikan Topikal Derneği'nin Pullar Üzerinde Kimya ve Fizik Çalışma Birimi (CPOSSU - The Chemistry and Physics on Stamps Study Unit), 1979'dan beri üyelerine yönelik Philatelia Chimica et Physica dergisini yayınlamaktadır ve bu dergide kristalografi konularını ele alan birçok makale bulunmaktadır.^[24]

Kristalografik pulların yeni baskılarının listeleri aylık Scott Pul dergisinde ve Linn's Stamp News'de yer almaktadır; ayrıca Ekim 2010'dan bugüne kadar Bilim & Teknoloji bölümünde çevrim içi olarak da mevcuttur.^[25]

Kaynakça

^ Klickstein, Herbert S.; Leicester, Henry M. (1947). "Philately - A Chapter in the History of Chemistry". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences. 2 (3). ss. 337-378. doi:10.1093/jhmas/ii.3.337. PMID 20266807.
^ Rappoport, Zvi (1992). "Chemistry on Stamps (Chemophilately)". Accounts of Chemical Research. Cilt 25. ss. 24-31. doi:10.1021/ar00013a004.
^ Schreck, James O. (April 1986). "Postage Stamps as a Teaching Tool in Chemistry". Journal of Chemical Education. 63 (4). ss. 283-287. doi:10.1021/ed060p128.
^ Yardley, Christopher B. (2015). The representation of science and scientists on postage stamps (PDF). Canberra: ANU Press. ISBN 978-19250-2178-3.
^ "Crystallography and philately". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
^ Mani, Jagannath (2014). "Crystallography meets philately" (PDF). IUCr. s. 33. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
^ ^a ^b ^c ^d Rabinovich, Daniel (2016). "International Year of Crystallography (IYCr): Collateral Philatelic Materials". Philatelia Chimica et Physica. 37 (1). ss. 34-42.
^ ^a ^b ^c Rabinovich, Daniel (2014). "International Year of Crystallography (IYCr): A Midyear Philatelic Report". Philatelia Chimica et Physica. 36 (1). ss. 28-41.
^ ^a ^b Rabinovich, Daniel (2014). "The International Year of Crystallography (2014): A Philatelic Celebration". Chemistry International. 36 (6). ss. 39-42. doi:10.1515/ci-2014-0636 .
^ Miller, Rick (14 Ocak 2012). "Postal stationery offers collecting variety". Linns Stamp News. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024.
^ Mackay, James (2003). Philatelic Terms Illustrated. 4th. Stanley Gibbons Limited. s. 170. ISBN 9780852595572.
^ Caswell, Lyman R. (October 1990). "American Chemists and Physicists on Postage Stamps". Journal of Chemical Education. 67 (10). ss. 842-847. Bibcode:1990JChEd..67..842C. doi:10.1021/ed067p842.
^ García-Granda, Santiago; Montejo-Bernardo, Jose (2012). "X-rays and crystallography. A story through stamps". Acta Crystallographica Section A: Foundations and Advances. Cilt A68. s. s129. Bibcode:2012AcCrA..68S.129G. doi:10.1107/S0108767312097516 .
^ Guzei, Ilia (2023). "Wilhelm Conrad Röntgen - on international postage stamps". Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.
^ Munk, Peter L.; Peh, Wilfred C.G. (2023). "Rontgen and the Discovery of X rays on stamps". The Canadian Philatelist. 74 (1). ss. 14-19.
^ "Nobel Prize winners associated with crystallography". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
^ Miller, Foil A.; Kauffman, George B. (September 1990). "Nobel Laureates in Chemistry - A Philatelic Survey. Part III. 1935-1988". Journal of Chemical Education. 67 (9). ss. 774-781. Bibcode:1990JChEd..67..774K. doi:10.1021/ed067p774.
^ Rovner, Sophie L. (17 Aralık 2007). "Chemophilately". Chemical & Engineering News. 85 (51). American Chemical Society. ss. 29-31. doi:10.1021/cen-v085n051.p029.
^ Hargittai, Istvan (June 2024). "The quadruple bond – 60 years – a tribute to F. Albert Cotton and other pioneers". Structural Chemistry. 35 (3). ss. 1031-1034. Bibcode:2024StrCh..35.1031H. doi:10.1007/s11224-024-02310-8.
^ "Crystallography matters ... more! postage stamps". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
^ Wang, Linda (17 Şubat 2014). "Job Help From Jon Stewart, Crystallography Stamps". Chemical & Engineering News. 92 (7). American Chemical Society. s. 56. doi:10.1021/cen-09207-newscripts.
^ ^a ^b Rabinovich, Daniel (2014). "International Year of Crystallography (IYCr): A Year-End Philatelic Report". Philatelia Chimica et Physica. 36 (4). ss. 160-167.
^ Heilbronner, E.; Miller, F.A. (2004). A philatelic ramble through chemistry. Zürich: Wiley-VCH. s. 268. ISBN 3-906390-31-4.
^ "PCP Index to Volumes 1-20 (1979-1998)" (PDF). CPOSSU. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024.
^ "Stamp programs: by topic". Linn's Stamp News. August 2024.

Wikimedia Commons'ta Pullar üzerinde kristalografi ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

[Klickstein-1] Klickstein, Herbert S.; Leicester, Henry M. (1947). "Philately - A Chapter in the History of Chemistry". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences. 2 (3). ss. 337-378. doi:10.1093/jhmas/ii.3.337. PMID 20266807.

[Rappoport-2] Rappoport, Zvi (1992). "Chemistry on Stamps (Chemophilately)". Accounts of Chemical Research. Cilt 25. ss. 24-31. doi:10.1021/ar00013a004.

[Schreck1-3] Schreck, James O. (April 1986). "Postage Stamps as a Teaching Tool in Chemistry". Journal of Chemical Education. 63 (4). ss. 283-287. doi:10.1021/ed060p128.

[Yardley-4] Yardley, Christopher B. (2015). The representation of science and scientists on postage stamps (PDF). Canberra: ANU Press. ISBN 978-19250-2178-3.

[5] "Crystallography and philately". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.

[6] Mani, Jagannath (2014). "Crystallography meets philately" (PDF). IUCr. s. 33. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.

[Rabinovich9-7] Rabinovich, Daniel (2016). "International Year of Crystallography (IYCr): Collateral Philatelic Materials". Philatelia Chimica et Physica. 37 (1). ss. 34-42.

[Rabinovich7-8] Rabinovich, Daniel (2014). "International Year of Crystallography (IYCr): A Midyear Philatelic Report". Philatelia Chimica et Physica. 36 (1). ss. 28-41.

[Rabinovich2-9] Rabinovich, Daniel (2014). "The International Year of Crystallography (2014): A Philatelic Celebration". Chemistry International. 36 (6). ss. 39-42. doi:10.1515/ci-2014-0636 .

[10] Miller, Rick (14 Ocak 2012). "Postal stationery offers collecting variety". Linns Stamp News. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024.

[11] Mackay, James (2003). Philatelic Terms Illustrated. 4th. Stanley Gibbons Limited. s. 170. ISBN 9780852595572.

[Caswell-12] Caswell, Lyman R. (October 1990). "American Chemists and Physicists on Postage Stamps". Journal of Chemical Education. 67 (10). ss. 842-847. Bibcode:1990JChEd..67..842C. doi:10.1021/ed067p842.

[García-Granda-13] García-Granda, Santiago; Montejo-Bernardo, Jose (2012). "X-rays and crystallography. A story through stamps". Acta Crystallographica Section A: Foundations and Advances. Cilt A68. s. s129. Bibcode:2012AcCrA..68S.129G. doi:10.1107/S0108767312097516 .

[14] Guzei, Ilia (2023). "Wilhelm Conrad Röntgen - on international postage stamps". Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.

[Munk-15] Munk, Peter L.; Peh, Wilfred C.G. (2023). "Rontgen and the Discovery of X rays on stamps". The Canadian Philatelist. 74 (1). ss. 14-19.

[16] "Nobel Prize winners associated with crystallography". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.

[Miller_Kauffman4-17] Miller, Foil A.; Kauffman, George B. (September 1990). "Nobel Laureates in Chemistry - A Philatelic Survey. Part III. 1935-1988". Journal of Chemical Education. 67 (9). ss. 774-781. Bibcode:1990JChEd..67..774K. doi:10.1021/ed067p774.

[Rovner-18] Rovner, Sophie L. (17 Aralık 2007). "Chemophilately". Chemical & Engineering News. 85 (51). American Chemical Society. ss. 29-31. doi:10.1021/cen-v085n051.p029.

[19] Hargittai, Istvan (June 2024). "The quadruple bond – 60 years – a tribute to F. Albert Cotton and other pioneers". Structural Chemistry. 35 (3). ss. 1031-1034. Bibcode:2024StrCh..35.1031H. doi:10.1007/s11224-024-02310-8.

[20] "Crystallography matters ... more! postage stamps". IUCr. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.

[Wang-21] Wang, Linda (17 Şubat 2014). "Job Help From Jon Stewart, Crystallography Stamps". Chemical & Engineering News. 92 (7). American Chemical Society. s. 56. doi:10.1021/cen-09207-newscripts.

[Rabinovich8-22] Rabinovich, Daniel (2014). "International Year of Crystallography (IYCr): A Year-End Philatelic Report". Philatelia Chimica et Physica. 36 (4). ss. 160-167.

[Heilbronner-23] Heilbronner, E.; Miller, F.A. (2004). A philatelic ramble through chemistry. Zürich: Wiley-VCH. s. 268. ISBN 3-906390-31-4.

[24] "PCP Index to Volumes 1-20 (1979-1998)" (PDF). CPOSSU. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024.

[25] "Stamp programs: by topic". Linn's Stamp News. August 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]