Katar
Katar دولة قطر Devletü'l Katar Katar Devleti | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Doha 25°18′K 51°31′D / 25.300°K 51.517°D | ||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||
| Etnik gruplar (2015) |
| ||||||
| Demonim | Katarlı | ||||||
| Hükûmet | Üniter anayasal mutlak monarşi | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 11.586 km2 (164.) | ||||||
• Su (%) | önemsiz miktar | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2021 tahminî | 2.660.788[2] (139..) | ||||||
• 2010 sayımı | 1.699.435[3] | ||||||
• Yoğunluk | 176/km2 (76.) | ||||||
| GSYİH (SAGP) | 2025 tahminî | ||||||
• Toplam | $378,08 milyar[4] (60..) | ||||||
• Kişi başına | $97.262[4] (4..) | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2025 tahminî | ||||||
• Toplam | $166,03 milyar[4] (54..) | ||||||
• Kişi başına | $59.143[4] (10..) | ||||||
| Gini (2007) | 41.1[5] orta | ||||||
| İGE (2025) |  0.855[6]çok yüksek · 42. | ||||||
| Para birimi | Katar riyali (QAR) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC+3 (AST) | ||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||
| Telefon kodu | 974 | ||||||
| ISO 3166 kodu | QA | ||||||
| İnternet alan adı | .qa قطر. | ||||||
Katar (Arapça: قطر, Katar), resmî adıyla Katar Devleti (Arapça: دولة قطر, Devletü'l Katar), Arap Yarımadası'nın doğusunda bulunan bir Basra Körfezi ülkesidir.[7][8] Tek kara sınır komşusu Suudi Arabistan olup, diğer tarafları Basra Körfezi ile çevrilidir.[8] Kuzeybatısında Bahreyn, batı ve güneyinde Suudi Arabistan, doğusunda Birleşik Arap Emirlikleri ve kuzeyinde İran bulunur.[8]
Ülkenin başkenti ve en büyük şehri Doha'dır. Ülkenin nüfusunun %80'i başkentte yaşamaktadır. Toprakların geri kalan kısmı deniz seviyesinden alçakta bulunan çölle kaplıdır.
Ülke Irsî monarşi ile yönetilmektedir. Ülkenin yönetimi Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı ile 1868 yılında Muhammed bin Sani'nin imzaladığı antlaşmayla Sani Hanedanı'nına verilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu kontrolünden çıktıktan sonra İngiliz himayesine giren bölge 1971 yılında bağımsız olmuştur. Ülkenin güncel emiri Temim bin Hamed es-Sani ülkenin anayasasına göre yargı ve yürütmenin başıdır. Bakanları ve hükümeti tayin etme yetkisine sahiptir. Ülkenin meclisi yasa iptal etme ve sınırlı da olsa bakanı görevden alma yetkisine sahiptir. Nüfusu yaklaşık 2.6 milyon olan ülkede sadece 313.000 kişi Katar vatandaşı iken geri kalan 2.3 milyon kişi yabancı ülkelerden çalışmaya gelen gurbetçilerden oluşur. Ülkenin resmi dini İslam'dır. Resmî dili Arapçadır. 2,66 milyon nüfusu olan Katar, artan petrol fiyatları ve sahip olduğu doğalgaz rezervleri sayesinde, 2025 yılında kişi başına düşen gelire göre dünyanın 4. zengin ülkesidir.[4] Katar, Orta Doğu'daki diğer bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi ekonomik olarak hızla gelişmektedir.
Günümüzde Orta güç'te bir ülke olarak sınırlandırılan Katar, sahip olduğu Al Jazeera yayın grubu sayesinde Arap dünyasına ve Arap Baharı'na etki edebilen ülke olarak bilinmektedir. Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi üyesi olan devletin insan hakları karnesi ise çeşitli yabancı kuruluşlarca örgütlenme özgürlüğü, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, işçi hakları gibi konularda zayıf olarak değerlendirilmektedir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Romalı yazar Gaius Plinius Secundus tarafından yazılan eski belgelerde bölgenin adı Catharrei olarak geçmektedir. Eski coğrafyacı Batlamyus ise çizdiği haritada bölgeyi Catara olarak adlandırmıştır. Günümüze bu isimlendirmenin en yaygın telaffuzu Katara şeklinde ulaştıktan sonra günümüzde son şekli olan Katar veya İngilizce Qatar şeklini almıştır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Katar'ın tarihi 50.000 yıl öncesine dayanır. Taş devri'nden kalma aletler bölgeden çıkartılmıştır. Obeyd kültürü'nden kalma eserler bölgede keşfedilmiştir. MS 224'te Sasaniler bölgeyi ele geçirmiştir. Emeviler döneminde at ve deve yetiştirilen bir bölge olarak biliniyordu. Abbasiler döneminde ise inci ticareti önem kazanmıştır. Sırasıyla Usfurlular ve Portekiz kontrolüne giren bölgede daha sonradan Osmanlı Devleti geldi ancak kısa sürede 1660 yılında Halidoğulları kabilesince bölgeden çıkartıldı. 1766 yılında Kuveyt bölgesinde yaşayan Al Khalifa adlı Bahreyn kabilesi Zübare şehrine yerleşti. Ülkede fiilî Türk egemenliği ilk olarak 1852'de, daha sonra ve kesin olarak 1871'de Muhammed el-Sani'nin daveti üzerine başlamıştır. Katar'ın bugünkü başkenti Doha ve yine bugün ABD üssünün bulunduğu El-Ubeyd'e yerleşen Türk birlikleri, 1913'e kadar kaldılar. Katar da Osmanlı İmparatorluğu'nun Basra Vilayeti'nin Lahsa sancağına bağlı bir kaza (ilçe) oldu. El-Sani ailesi de Osmanlı kaymakamları olarak görev yapmaya başlamışlardır. Osmanlı Devleti, Katar üzerindeki haklarından 29 Temmuz 1913'te vazgeçti. Son Türk askeri, Katar'dan Ağustos 1915'te çekildi. I. Dünya Savaşı'nın çıkmasının akabinde, 3 Kasım 1916'da Katar, Britanya işgaline girdi. Katar, 3 Eylül 1971'de Britanya hâkimiyetinden ayrılarak resmen bağımsız bir devlet olmuştur. Bölgenin kontrolü Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı ile 1868 yılında Muhammed bin Sani'nin imzaladığı antlaşmayla Sani Hanedanı'nına verilmiştir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Petrolün keşfinden önce Katar bölgesinin ekonomisi balıkçılık ve inci avcılığına odaklanmıştı. 1892'de Osmanlı İmparatorluğu'nun yerel valileri tarafından hazırlanan bir raporda, 1892'de inci avcılığından elde edilen toplam gelirin 2.450.000 kran olduğu belirtiliyor. Japon kültür incisinin 1920'lerde ve 1930'larda dünya pazarına sunulmasından sonra, Katar'ın inci endüstrisi çöktü. 1940 yılında Katar'da Duhan sahasında petrol bulundu. Bu keşiften sonra ülke yasal vatandaşları için yüksek bir yaşam standardına sahip hale geldi. Gelir vergisi olmayan Katar, dünyanın en düşük vergi oranlarına sahip ülkelerinden biridir. Haziran 2013'te işsizlik oranı sadece %0,1 idi. Şirketler hukuku, Katar vatandaşlarının emirlikteki herhangi bir girişimin %51'ine sahip olmasını şart koşmaktadır.
Ülke, dünyadaki en çok gaz rezervlerine sahip ülkeler arasındadır.1 tanesi karada 6'sı açık denizde olmak üzere toplam 7 adet doğalgaz üretim noktası vardır. Ülkenin körfeze bakan kısmında Ras Laffan isimli bir endüstri şehri kurulmuştur.
Petrolün varlığı ülkede gübre ve çimento sanayisinin gelişmesine de katkıda bulunmuştur.
2017 yılında 2 milyondan fazla turistin ziyaret ettiği ülkede turizm de ülkenin önemli bir gelir kaynağı haline gelmiştir.
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Tarihî nüfus | ||
|---|---|---|
| Yıl | Nüfus | %± Artış |
| 1904 | 27.000 | — |
| 1970 | 111.133 | 2,17% |
| 1986 | 369.079 | 7,79% |
| 1997 | 522.023 | 3,20% |
| 2004 | 744.029 | 5,19% |
| 2010 | 1.699.435 | 14,76% |
| 2013 | 1.903.447 | 3,85% |
| 2016 | 2.545.000 | 10,17% |
| Kaynaklar: Qatar Statistics Authority (1904–2004);[9] 2010 nüfus sayımı;[3] 2013 tahmini[10][11] 2016[12] | ||
Katar vatandaşlarının tamamına yakını İslam dinine mensuptur. Etnik Arapların dışında çoğu vatandaş, çeşitli ülkelerden petrol sektöründe çalışmak için gelmiştir. Arapça, ülkenin ana dilidir. Onlarca değişik milletten insanların bulunması, İngilizceyi de ikinci bir millî dil hâline getirmiştir. Katar Araplarının genelde üst düzey yönetici, bürokrat ya da mal sahibi olduğu ülkede diğer ülke Arapları bankalarda, petrol ve gaz tesislerinde ya da devletin kurumlarında memur olarak çalışırlar. Ülkenin demografik yapısı göçmenlik sistemine dayalıdır. Ülkede yabancı ülkelerden yaklaşık 1,8 milyona yakın işçi çalışmaktadır. Genellikle Filipinler, Nepal, Hindistan gibi ülkelerden insanlar bu ülkeye inşaat, sağlık, hizmet, enerji sektörlerinde çalışmak için gelirler.
Katar'da her 100 kadına 329 erkek düşer; 25-54 arasında bu oran 461'e kadar çıkar. Bu oranlar, erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek cinsiyet oranlarıdır.[13]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Katar Yarımadası, Basra Körfezi'ne doğru Suudi Arabistan'dan çıkmış 160 km'lik bir uzantıya benzer. Genellikle alçak düzlüklerden oluşan ülke, kumla örtülüdür. Ülkenin güneyi ise çöllerle kaplıdır.
 Doha iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 32,4 | 36,5 | 39,0 | 46,0 | 47,7 | 49,1 | 50,4 | 48,6 | 46,2 | 43,4 | 38,0 | 32,7 | 50,4 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 22,0 | 23,4 | 27,3 | 32,5 | 38,8 | 41,6 | 41,9 | 40,9 | 38,9 | 35,4 | 29,6 | 24,4 | 33,1 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 17,8 | 18,9 | 22,3 | 27,1 | 32,5 | 35,1 | 36,1 | 35,5 | 33,3 | 30,0 | 25,0 | 20,0 | 27,8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 13,5 | 14,4 | 17,3 | 21,4 | 26,1 | 28,5 | 30,2 | 30,0 | 27,7 | 24,6 | 20,4 | 15,6 | 22,5 |
| En düşük sıcaklık (°C) | 3,8 | 5,0 | 8,2 | 10,5 | 15,2 | 21,0 | 23,5 | 22,4 | 20,3 | 16,6 | 11,8 | 6,4 | 3,8 |
| Ortalama yağış (mm) | 13,2 | 17,1 | 16,1 | 8,7 | 3,6 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 1,1 | 3,3 | 12,1 | 75,2 |
| Kaynak: Doha NOAA[14] | |||||||||||||
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkede yazın kurak ve nemli, kışın ise ılık ve az yağışlıdır.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yakın tarihte Katar'da eğitime büyük önem verilmeye başlandı. Öğrenci sayısı az olduğundan daha iyi eğitim olanakları sağlanmaya başladı. Herkese bedava olarak verilen sağlık hizmetlerinin yanında, anaokulundan üniversiteye kadar eğitim, tüm Katar vatandaşları için ücretsiz hale getirildi. Ülkenin Katar Üniversitesi adında bir üniversitesi ve birçok yüksek eğitim kurumu vardır. Ayrıca başkent Doha'da yapımı devam eden eğitim kasabası, ülkenin tüm Orta Doğu'nun en büyük eğitim yeri olmasını sağlamakta ve tüm bölgeden öğrencilerin burada toplanmasını hedeflemektedir.
2009 yılında Katar, Katar Bilim ve Teknoloji Parkı'nı kurdu.
İdari bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Katar, en büyük idari birim olan 8 ayrı belediyeye bölünmüştür. Bunlar; Doha, Er Reyyan, El Şahaniye, Umm Selâl, El Hor, El Vakra, Ed Daayin ve El Şemal belediyeleridir.
| Sıra | Şehir (Baladiyah) (بلدية) |
Nüfus (2015)[15] |
Alan (km2) |
Alan (mi2) |
|---|---|---|---|---|
| 1 | El Şemal (Arapça: الشمال) | 8,794 | 859.8 | 331.9 |
| 2 | El Hor (Arapça: الخور) | 202,031 | 1,613.3 | 622.8 |
| 3 | El Şahaniye (Arapça: الشحانية) | 187,571 | 3,309.0 | 1,277.6 |
| 4 | Umm Selâl (Arapça: أم صلال) | 90,835 | 318.4 | 122.9 |
| 5 | Ed Daayin (Arapça: الضعاين) | 54,339 | 290.2 | 112.0 |
| 6 | Doha (Arapça: الدوحة) | 956,457 | 202.7 | 78.3 |
| 7 | Er-Reyyan (Arapça: الريان) | 605,712 | 2,450 | 946.0 |
| 8 | El Vakra (Arapça: الوكرة) | 299,037 | 2,577.7 | 995.2 |
| Toplam | 2,404,776 | 11,621.1 | 4,486.7 |
Sosyal yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Katar, sosyal hayat olarak da birçok etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Ülke, hareketli gece hayatı ve birçok dünya yıldızının uğrak yeridir. Uçsuz bucaksız çöllerinde kamp yapılabilmekte, şubat ayında bile denize girilebilmektedir. Birçok alışveriş merkezleri bulunmaktadır.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkede en çok sevilen spor futboldur. Bu nedenle birçok ünlü futbol yıldızı ve dünya takımlarının katıldığı özel maç organizasyonları sık düzenlenmektedir. Tenis de ülkede sevilen sporlar arasındadır. Her yıl uluslararası düzeyde 5 ayrı turnuva düzenlenmektedir. Aynı zamanda Katar, 2022 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapmaya hak kazanmıştır. Bu turnuvayla birlikte ilk defa bir Dünya Kupası organizasyonu, Orta Doğu'da gerçekleşmiştir. Katar'daki yoğun sıcak nedeniyle turnuva, Kasım ile Aralık aylarında düzenlenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Population structure". Ministry of Development Planning and Statistics. February 2021. 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Populations". Qsa.gov.qa. 9 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2010.
- ^ a b c d e "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ "GINI index". World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2014.
- ^ a b c Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ "History of Census in Qatar". Qatar Statistics Authority. 11 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.
- ^ "Population structure". Qatar Statistics Authority. 31 Ocak 2013. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". BBC News. 16 Ocak 2013. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
- ^ "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
- ^ "Doha International Airport Climate Normals 1962-1992". National Oceanic and Atmospheric Administration. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;2015censusisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Katar Devleti, Resmî Portalı 12 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
.svg)
Uluslararası kuruluşlar | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
