Sevgi Soysal
Sevgi Soysal | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Sevgi Yenen[1] 30 Eylül 1936 Bakırköy, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 22 Kasım 1976 (40 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Meme Kanseri |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk/Alman |
| Eğitim | Ankara Üniversitesi DTCF Arkeoloji Bölümü |
| Meslek | Yazar |
| Evlilik | Özdemir Nutku (e. 1956; b. 1965) Başar Sabuncu (e. 1965; b. 1971) Mümtaz Soysal [2](e. 1971; ö. 1976) |
| Çocuk(lar) | Korkut Nutku (d. 1958)[1] Defne Soysal (d. Aralık 1973)[1] Funda Soysal (d. 3 Mart 1975)[3] |
| Ebeveyn(ler) | Ali Mithat Yenen (Babası) Aliye Yenen (Annesi) |
| Aile | Gönül Öney (Ablası) Duygu Aykal (Kardeşi) |
| Ödüller | Yenişehir'de Bir Öğle Vakti adlı romanıyla 1974 yılında Orhan Kemal Roman Armağanı'nı kazandı. |
Sevgi Soysal (30 Eylül 1936, Bakırköy, İstanbul - 22 Kasım 1976, İstanbul) Türk yazardır.[4]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ailesi ve gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]1936 yılında İstanbul'da doğdu. Babası, Selanik göçmeni bir aileden gelen Ali Mithat Yenen, annesi Alman bir hanım olan Anneliesse Rup'tur (evlendikten sonra Aliye adını aldı).[5] Sevgi Soysal, ailenin altı çocuğundan üçüncüsü idi. Ağabeyi Kaya Yenen, ablası Gönül Öney ve kardeşleri Duygu Aykal, İzzet Yenen ve Mine Kazmaoğlu'dur.
Babasının 1935'te Stuttgart Teknik Üniversitesi Mimarî ve Şehircilik Bölümü'nden mezun olmasından sonra ailesi Türkiye'ye yerleşmişti. Çocukluğu Ankara'da Selanik Caddesi ile Yenişehir semtinde geçti.[5] İki yaşından itibaren yaşamaya başladığı Ankara ve annesinin Alman kimliği onun yazarlık serüveni üzerinde çok büyük etkiler bıraktı.
Liseyi Ankara Kız Lisesinde okudu. Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi (DTCF) Arkeoloji bölümünde okumaya başladı ve burada tanıştığı Özdemir Nutku ile DTCF'den mezun olmadan önce 1955'te evlendi.
Almanya yılları ve Türkiye'ye dönüş
[değiştir | kaynağı değiştir]Özdemir Nutku'nun Göttingen Üniversitesi'nde bir burs alması üzerine eşi ile Almanya'ya gitti. 1957'de Göttingen Georg-August Üniversitesi'nde arkeoloji ve tiyatro derslerini takip etti. Bu arada Dost dergisine sanat haberleri yazdı. Hamileliği nedeniyle Türkiye'ye döndü ve Korkut isimli bir oğlu oldu.[6] Otizmli bir çocuk olan Korkut'u annesinin yardımıyla büyüttü.[6]
Soysal, Almanya'dan döndükten sonra Dost dergisine sayfa hazırlamaya devam etti. Ataç ve Sinema-Tiyatro dergilerine de yazılar yazdı. Bir yandan da Türk Dili dergisindeki "Alman Dergileri" köşesini hazırladı. 1961'de Ankara Radyosu'nda çalıştı. O yıl bir süre Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümüne devam etti. Ankara Meydan Sahnesi'nde sahnelenen, Haldun Dormen‘in yönettiği Zafer Madalyası adlı oyundaki tek kadın rolünü canlandırdı.[6]
Tutkulu Perçem
[değiştir | kaynağı değiştir]Soysal'ın ilk kitabı, Değişim dergisinde yayımlanan metinlerini bir araya getirdiği Tutkulu Perçem'dir. Kitap, 1962'de basıldı. İlk baskısının kapak resmi, Meydan Sahnesi'nde tanıştığı ve Zafer Madalyası oyununda beraber rol aldığı yazar Fuat Başar Sabuncu'ya aitti.
Soysal, Alman Büyükelçiliğinde kültürel etkinliklerin duyurulmasında, TRT’de yayımlanan Arkası Yarın ve Çocuk Bahçesi adlı programlar için edebiyat uyarlamaları yapılmasında ve çeşitli dergilerde çalıştı. Ankara Radyosu'nda "Günümüz Sorunlarımız" saatinde sohbetler yaptı.[7]
1965 yılında Özdemir Nutku'yla boşandılar. Soysal, Fuat Başar Sabuncu ile ikinci evliliğini yaptı. Sabuncu ile evliliği 1970 yılında Sevgi Soysal'ın arzusu ile son buldu.[6]
Tante Rosa
[değiştir | kaynağı değiştir]Soysal, Almanya'daki teyzesi Rosel'in kişiliğinden yola çıkarak yazdığı, birbirine bağlı öykülerden oluşan ikinci kitabı Tante Rosa'yı Mart 1967'den itibaren Dost dergisinde tefrika etti. Eseri, 1968'de kendi imkanları doğrultusunda Dost Kitabevi'nde bastırdı. Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi'ndeki eğitimini 1969 yılında tamamladı.[6]
Yürümek
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk romanı Yürümek 1970'te basıldı. Yazar, kadın-erkek ilişkileri ve evlilik temasını işlediği bu eserle TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü'nü kazandı.
Ülkede 12 Mart Muhtırası'nın gerçekleşmesinin ardından, sokakta bir kimlik kontrolü sırasında, yanında iki kimlik olmasına rağmen "kimliksiz dolaşmaktan" ötürü tutuklandı ve yirmi yedi gün hapis yattı.[6][8] Serbest kaldıktan sonra TRT'deki işine son verildi. Yürümek romanı müstehcenlik gerekçesiyle toplatıldı.
Cezaevi ve sürgün
[değiştir | kaynağı değiştir]Şikayet üzerine "muhalefet ve komünizm propagandası yaptığı" gerekçesiyle kısa bir süre sonra yeniden tutuklanarak Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu'na gönderildi. Buradan merkez cezaevine nakledildi. Sekiz ay tutukluluktan sonra sürgün cezası ile üç aylığına Adana'ya gönderildi. O yıl, çevirisini yaptığı Bertolt Brecht'in Beş Paralık Roman adlı eserini yayımladı.
Cezaevinde iken yazdığı Yenişehir'de Bir Öğle Vakti adlı romanını 1974'te yayımlandı. Bu romanla Orhan Kemal Roman Armağanı'na değer görüldü. Adana'da sürgünde bulunan bir kadının başından geçenler etrafında 12 Mart dönemini eleştiren Şafak adlı romanı yayımlandı.
Şafak romanını tamamlamaya çalıştığı dönemde Oluşum balesini yazdı. Koreografisini kardeşi Duygu Aykal'ın, müziğini İlhan Usmanbaş'ın yaptığı Oluşum; insanın doğa ile savaşını, giderek onu değiştiren, kendileri için yararlı kılan yaratıcılar haline gelişini konu alır.
Soysal bu dönemde Anka Haber Ajansı'nın ve İşçi Kültür Derneği'nin kuruluşunda rol aldı. Cezaevi anılarını Politika gazetesinde tefrika eti. Bu anılar, Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu başlığıyla kitaplaştırıldı.
Hastalığı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Soysal'a 1975 yılında meme kanseri tanısı kondu; bir memesi alındı. Eylül 1976'da yeniden bir ameliyat geçirdikten sonra daha iyi bir tedavi için eşi ile birlikte Londra’ya gitti. İngiltere gözlemlerini BBC için hazırladığı ve seslendirdiği sohbet yazılarında aktardı. Hastalık izlenimleri ve 12 Mart sonrası değişimi anlatan öykülerden oluşan Barış Adlı Çocuk adlı öykü kitabını 1976'da yayımladı; son romanı Hoşgeldin Ölüm'ü ise tamamlayamadı. İngiltere'deki tedavinin ardından Türkiye'ye döndü. 22 Kasım 1976'da İstanbul'da özel bir klinikte öldü.[9][10]
Anısı
[değiştir | kaynağı değiştir]2022'de Taksim'de açılan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı kütüphaneye adı verilmiştir.[11] Yaşamı, Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu tarafından Sevgi Soysal Yaşamakta Israr Ediyor adoyla oyunlaştırılmış ve 31 Ekim 2023'ten itibaren sahnlenemiştir.[12] Ankara'da bir zaman yaşadığı ve ilk kitabı olan ‘Yürümek'i yazdığı binada açılan bir kafeye onun anısına Tante Rosa adı verilmiştir.[13]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Romanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yenişehir'de Bir Öğle Vakti
- Yürümek
- Şafak
- Hoş Geldin Ölüm (Ölümünden Sonra)
Hikâyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tutkulu Perçem
- Tante Rosa
- Barış Adlı Çocuk
Anıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu
- Hoş Geldin Ölüm
Makale
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bakmak
Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Andorra - Max Frisch
- Arturo Ui'nin Önlenebilir Tırmanışı - Bertolt Brecht
- Godot Geldi - Miodrag Bulatovic
- Dimitrof - Hedda Zinner
- Beş Paralık Roman - Bertolt Brecht[14]
Ölümünden sonra yayımlanan yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1977- Bakmak -Politika gazetesine yazdığı yazılar
- 2014- Türkiye’nin Kalbi, Kabul Günleri - Yeni Ortam ve Yenigün gazetelerindeki yazıları
- 2017- Venüslü Kadınların Serüvenleri - TRT’de çalıştığı dönemde yazdığı oyun, makale ve yazıları ise
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1970 - TRT Sanat Ödülleri Yarışması -Başarı Ödülü, Yürümek romanı ile
- 1974 - Orhan Kemal Roman Armağanı, Yenişehir'de Bir Öğle Vakti romanı ile
- 1976 - Sanat Sevenler Derneği - En İyi Çeviri, "Dimitrof" adlı yapıtın çevirisiyle
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Sevgi Soysal". iletisim.com.tr. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Milliyet - 14 Temmuz 1971 - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Milliyet - 5 Mart 1975 - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 28 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Sevgi Soysal". teis.yesevi.edu.tr. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
- ^ a b Yüce, Sefa (2007). "Sevgi Soysal'ın hayatı ve edebi eserleri". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f Yıldız, Meltem (2024-07-12). "A'dan Z'ye Sevgi Soysal". Söylenti Dergi. Erişim tarihi: 2025-11-25.
- ^ Şahin, Seval (5 Eylül 2019). "Sevgi Soysal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim tarihi: 2025-11-25.
- ^ "Kısa hayatını telaşla ama dolu dolu yaşadı". Hürriyet. 2002-11-16. Erişim tarihi: 2025-11-25.
- ^ "ARŞİV ODASI: Sevgi Soysal, 1976". BBC News Türkçe. 9 Temmuz 2015. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
- ^ "Sevgi Soysal: "Hayatı sevdim. İnsanları sevdim. Ama yenildim..." - Roman Kahramanları". 19 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
- ^ "Taksim'e yeni kütüphane: Sevgi Soysal'ın ismi burada yaşayacak - Atatürk Kitaplığı". İBB Atatürk Kitaplığı. Erişim tarihi: 2025-11-25.
- ^ "Bir portre oyunu: Sevgi Soysal Yaşamakta Israr Ediyor". K24. Erişim tarihi: 2025-11-25.
- ^ "Tante Rosa Coffee Garden - Zehra Yalçın (Gazeteci)". Medya Çuvalı - Sanat, Düşünce ve Bilim Dünyası. Erişim tarihi: 21 Mart 2025.
- ^ Aydınlık (22 Kasım 2014). "12 Mart'ın devrimci yazarı Sevgi Soysal". aydinlik.com.tr. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023.
- Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde öğrenim görenler
- 1936 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- 1976'da ölenler
- Türkiye'de meme kanserinden ölenler
- İstanbul ilinde kanserden ölenler
- Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler
- 20. yüzyıl Türk hikâye yazarları
- 20. yüzyıl Türk roman yazarları
- Göttingen Üniversitesinde öğrenim görenler
- Türk sosyalistler
- Orhan Kemal Roman Armağanlı yazarlar
- Alman asıllı Türkler
- 20. yüzyıl Türk kadın yazarları