Seydi Ahmed Paşa
| Seydi Ahmed Paşa | |
|---|---|
| |
| Budin valisi, Osmanlı paşası | |
| Yerine gelen | Boşnak İsmail Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1617 |
| Ölüm | 28 Ağustos 1660 Budin |
Seydi Ahmet Paşa (1617 - 28 Ağustos 1660, Budin) Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmet döneminde Budin Eyaleti valiliği ve serdarlığı yapmış Çerkes asıllı Osmanlı devlet adamı ve asker.
Önceki yaşantısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Evliya Çelebi'nin anlatımına göre; Dağıstan bölgesinde yaşayan Sadşe kavmindendir. 14 yaşına gelmeden önce kaçırıldı ve köle olarak Mısır'da yaşlı bir kadına satıldı. Yirmili yaşlarında süvarilik ve silahşörlükte ustalaştı. Mısır'da yapılan cirit oyunlarında, ok ve tüfek atışları ile her türlü silahı kullanmada kendini göstererek ünlendi.
Sancakbeylikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan İbrahim zamanında harem-i Hassa'da Seferli odasına alındı. Çaşnigirbaşı rütbesiyle saraydan ayrılıp Budin'e gitti. Kendisine Simontornya ve sonrasında İstolni Belgrad sancakbeyliği görevleri verildi. Revan taraflarındaki isyan üzerine Tortum sancakbeyliğine tayin edildi. Doğubeyazıt dolaylarında isyan eden Şuşik Kalesi beyi üzerine yürüyerek kaleyi teslim aldı. Daha sonra Kozaklar tarafından ele geçirilen günümüz Batum topraklarındaki Gönye yerleşimindeki Gönye Kalesi'ni geri aldı. Gürcistan seferine katıldı ve önemli başarılar elde etti.
Beylerbeylikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Nevesinli Salih Paşa'nın yerine Erzurum Beylerbeyi Defterdarzâde Mehmed Paşa'nın hasmı olan Hezarpare Ahmed Paşa vezir-i azam olunca Defterdarzade görevden alındı. Bu kararı tanımayan Defterdarzade isyan ederek İstanbul üzerine harekete geçtiğinde Seydi Ahmet Paşa da isyan eden Defterdarzade'nin yanında yer aldı. Daha sonra affedilen Ahmet Paşa, Kaptan-ı Derya Murat Paşa ile 1654 yılındaki donanma seferine katıldı. Donanmadan dönen Seydi Ahmed Paşa'ya, 1654 yılı sonlarına doğru Maraş valiliği makamı verildi. Sonrasında Sadrazam İbşir Mustafa Paşa tarafından Anadolu Beylerbeyliği'ne vali tayin edildi. Ancak Kütahya'da halktan zorla mal toplaması ve halka zulüm yapması üzerine Padişah tarafından görevden alındı. Seydi Ahmet Paşa bu defa Boğaz muhafızlığına atandı. Bu görevdeyken iyi hizmetleri ve Venediklilerin Çanakkale Boğazına saldırıları sırasında başarıları görüldü. Bu hizmeti karşılığında ödül olarak önce Şehrizor Eyaleti valiliğine atandı, fakat Anadolu Valiliği'ndeyken yaptığı zulümlerden dolayı vilayet halkı ittifak ederek paşanın mütesellimini reddetti ve kale kapılarını kapatarak paşayı şehre kabul etmediler. Bunun üzerine Ahmet Paşa'ya Karaman Eyaleti verildi. Konya halkının da Ahmet Paşa'yı kabul etmemesi üzerine Ahmet Paşa da şehri kuşattı. Bunu haber alan Padişah bu sefer Ahmet Paşa'yı Halep Eyaletine vali olarak atadı. Ancak Ahmet Paşa'nın mütesellimi burada da şehre sokulmadı. Bunun üzerine Ahmet Paşa, Halep şehrini iki ay kadar kuşatmasına rağmen şehri alamadığı gibi bu sırada Halep valiliği görevinden alınarak Sivas Eyaleti'ne vali atanması üzerine kuşatmayı kaldırarak Sivas'a gitti.
Kaptan-ı deryalığı
[değiştir | kaynağı değiştir]1656 yılında Padişah'ın huzuruna çıkarak geçmiş suçlarından dolayı affedildi ve vezir rütbesiyle Silistre Eyaleti'ne vali olarak atandı. Silistre yolundaki Seydi Ahmet Paşa, Kaptan-ı Derya Sarı Kenan Paşa'nın 26 Haziran 1656'da Çanakkale'de Venedik donanması karşısında büyük bir bozguna uğradığını Vize yakınlarında haber alması üzerine emir beklemeden Çanakkale Boğazı tarafına giderek Kilitbahir Kalesi'ni muhafazaya aldı ve bu civarda karaya çıkan Venedik kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Bu başarısı üzerine 13 Temmuz 1656'da Seydi Ahmed Paşa'ya Kaptan-ı Deryalık makamı verildi. Ancak beş ay sonra Vezir-i Azamlık makamını ele geçirmek istediğinden dolayı Köprülü Mehmet Paşa tarafından görevden alınarak Bosna Eyaleti'ne serasker unvanıyla vali olarak görevlendirildi. Seydi Ahmed Paşa, Bosna Valisi olarak yararlılıklar gösterdi.
Budin Beylerbeyliği ve Erdel Harekâtı
[değiştir | kaynağı değiştir]1658 yılında Erdel Krallığı'na sefer düzenleyen Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa Edirne'ye dönerken Seydi Ahmed Paşa'yı Budin Valiliği göreviyle birlikte II. György Rákóczi'nin isyan hareketlerini bastırmakla görevlendirdi. Kutsal Roma İmparatorluğu tarafından isyana teşvik edilen II. György Rákóczi, sadrazamın dönüşünü fırsat bilerek tekrar asker toplamaya başladı. Bunun üzerine Budin Valisi Seydi Ahmed Paşa, II. György Rákóczi üzerine yürüyerek Erdel topraklarına girdi ve önce 1659 yılında Demirkapı, sonra da 1660 yılındaki Kolojvar Muharebesi'nde onu mağlup etti. Seydi Ahmed Paşa, Köse Ali Paşa ile Varat kalesi kuşatmasına katıldı.[1]
Transilvanya'nın önemli merkezi Varat 27 Ağustos 1660 tarihinde Osmanlı kuvvetlerince ele geçirilerek yeni kurulan Varat Eyaleti'nin merkezi yapıldı. İmparatorluğun Budin ve Eğri Eyaletlerinden bazı sancaklar buraya bağlandı. Bu arada daha evvel Melek Ahmed Paşa, Serdar Ali Paşa ve Çavuşzâde Mehmed Paşa, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'ya çeşitli raporlarla Seydi Ahmed Paşa'yı kötüleyerek paşanın katli için emir almışlardı. Budin'de toplanan askeri erkanda bulunan Seydi Ahmed Paşa'nın katli (yerine atanacak olan) Boşnak İsmail Paşa'ya emredilmişse de İsmail Paşa başarısız oldu, 28 Ağustos 1660 tarihinde Serdar Ali Paşa'nın Seydi Ahmed Paşa'yı otağına davet edip aldatması sonucu adamlarından pek azı ile canı için mücadele eden paşa önce tüfekle göğsünden vuruldu. Uzunca bir arbededen sonra başı kesildi. Bunu gören askerler paşanın ölümünü protesto etmek üzere taşkınlığa başlamışlarsa da hareketleri kısa sürede bastırıldı.
Evliya Çelebi'nin aktardıklarına göre; Paşa, Tameşvar'da Horos kapısı dışındaki câmiin mihrabı önüne defnedilirken Kutsal Roma İmparatoru tarafından gönderilen Roza adlı elçi defnedenlerin feryadını görerek feryadın sebebini sormuş, cevaben "Bu ölü o kimsedir ki, sizi ve kralınızı ve bütün kâfiristanı titretti. Adı, demir ayak Gazi Seydi Ahmed Paşadır" denilince, Elçi: "Yazık ki, Osmanlının namlı bir veziri idi. Rakoçi gibi bir şânı büyük kralı katledip derdinden kurtardı ve Avusturya’yı huzura kavuşturdu. Erdel memleketini fethedip, bu kadar yıllık birikmiş vergileri tahsil edip devlet hazinesine. Meğer iyilik yaramaz imiş…" deyip Seydi Paşa'nın ölüsü üzerine avuç avuç altın serpmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Evliya Çelebi Özel Sayısı, Sayı 10, ISSN 1308-2922" (PDF). 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2015.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Sarı Kenan Paşa |
Kaptan-ı Derya 13 Temmuz 1656 - Aralık 1656 |
Sonra gelen: Topal Mehmed Paşa |