Sumgayıt Pogromu

Bir video kaydından alınan resimler: Yanan otomobiller ve Sumgayıt sokaklarında isyancıların büyük kalabalığı görülmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sumgayıt Katliamı^[1] veya Sumgayıt Olayları,^[2]^[3] Şubat 1988'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Sumgayıt kentinde Azeriler tarafından işlenen ve Ermeni sakinlerini hedef alan pogrom.^[4]

Olaylar

SSCB Genel Savcılığı (Генеральный прокурор СССР) tarafından açıklanan resmî ölüm bilançosuna göre, 26 Ermeni ve 6 Azeri olmak üzere toplam 32 kişi ölmüştür.^[5]^[6]

İddialar

Ziya Bünyadov, olayların Ermeni milliyetçiler tarafından bilerek organize edildiğini, Azerbaycan halkını dünya kamuoyu önünde haksız duruma düşürmek amacıyla tasarlandığını iddia etmiştir. Ayrıca olaylar başladığı zaman dünya haber ajanslarına görüntülerin çok hızlı şekilde aktarılmasını da her şeyin Ermeniler tarafından önceden planlanmasına bağlamaktadır. Bu iddianın temel dayanağı ise pogromu yapanlar arasında Edvard Grigoryan adında^[7] bir Ermeninin de bulunmasıdır.^[8]

Azeri avukat ve eski savcı Aslan İsmayılov 2010 yılında verdiği röportajda "Sumgayıt olaylarında Ermenilerin Ermenileri katlettiği kanıtlanmıştır" demiştir.^[9]

Popüler kültür

Aslan İsmayılov 2010 yılında bu hadiselerden bahseden "Sumgayıt - SSCB'nin Çöküşünün Başlangıcı" isimli tarihî eser kaleme almıştır.^[10]^[11]^[12]

Kaynakça

^ Allen, Tim (1999). Divided Europeans (İngilizce). Martinus Nijhoff Publishers. s. 70. ISBN 90-411-1213-8, ISBN 978-90-411-1213-2. during the anti-Armenian pogroms in Sumgayit, the sign of the cross...
^ Ray Medvedev, Giuletto Chiesa, Time of Change: Insider's View of Russia's Transformation, I B Tauris & Co Ltd., 1991, ISBN 978-1-85043-305-7, s.224.
^ Joseph R. Masih, Robert O. Krikorian, Armenia: at the crossroads, Taylor & Francis, 1999, ISBN 90-5702-344-X, s.25.
^ Svante E. Cornell, Small nations and great powers: a study of ethnopolitical conflict in the Caucasus, Routledge, 2001, ISBN 978-0-7007-1162-8, s.83.
^ Thomas de Waal, The Nagorny Karabakh conflict: origins, dynamics and misperceptions 5 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2005, URL erişim tarihi:5 Ocak 2009
^ David Remnick, Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud, The Washington Post.
^ De Waal. Black Garden, pp. 42–43.
^ Ziya Bunyatov, Neden Sumgayıt?, Azerbaycan Bilim Akademisi 'Bilim' Dergisi,13 mayıs 1988.
^ Zeka Seferli (2 Mart 2012). "Aslan İsmayılov: Sumgayıt Olaylarında Ermenilerin Ermenileri Katlettiği Kanıtlanmıştır". 1news.com.tr. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
^ "1988-ci İLİN SUMQAYIT HADİSƏLƏRİ HAQDA KİTAB və SAYTIN TƏQDİMATI OLUB" (Azerice). mediaforum.az. 26 Mayıs 2010. 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
^ "«Sumqayıt – SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı» kitabı təqdim olunub" (Azerice). azadliq.org. 26 Mayıs 2010. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.
^ Aslan İsmailov. Sumgayıt – SSCB’nin Çöküşünün Başlangıcı.oku Bakü: Çaşıoğlu. 2010. 200 sayfa. ISBN 9789952272734

Dış bağlantılar

sumgayit1988.com (Azerice), (Rusça), (İngilizce)
sumqayit1988.com (Azerice), (Rusça), (İngilizce)
sumqait.com (Azerice), (Rusça), (İngilizce)
Zeka Seferli (2 Mart 2012). "Aslan İsmayılov: Sumgayıt Olaylarında Ermenilerin Ermenileri Katlettiği Kanıtlanmıştır". 1news.com.tr. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
Aslan İsmailov. Sumgayıt – SSCB’nin Çöküşünün Başlangıcı.oku Bakü: Çaşıoğlu. 2010. 200 sayfa. ISBN 9789952272734 (Türkçe)
İbrahim Məmmədov, Azərbaycana qarşı Sumqayıt təxribatı - "Qriqoryanın işi". Bakı, "Təhsil", 2013, 336 səh. (Azerice)
Уголовное Дело № 18/55461-88. Сумгаит. 1989. (I) (Rusça)
Уголовное Дело № 18/55461-88. Сумгаит. 1989. (II) (Rusça)
"Vladimir Kryuchkov Hardline Soviet Communist who became head of the KGB and led a failed plot to overthrow Mikhail Gorbachev" (İngilizce). timesonline.co.uk. 30 Ekim 2007. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.
Katliamda hayatını kaybeden Ermenilerin listesi2 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sumgait Events 1988 (English) - Part 1/228 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sumgait Events 1988 (English) - Part 2/2
AZTV (4 Mart 2015). "Sumqayıt 1988, Sovet İmperiyasının gizlinləri, 2-ci hissə" (Azerice). YouTube. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.

[allen-1] Allen, Tim (1999). Divided Europeans (İngilizce). Martinus Nijhoff Publishers. s. 70. ISBN 90-411-1213-8, ISBN 978-90-411-1213-2. during the anti-Armenian pogroms in Sumgayit, the sign of the cross...

[Medvedev-2] Ray Medvedev, Giuletto Chiesa, Time of Change: Insider's View of Russia's Transformation, I B Tauris & Co Ltd., 1991, ISBN 978-1-85043-305-7, s.224.

[Masih-3] Joseph R. Masih, Robert O. Krikorian, Armenia: at the crossroads, Taylor & Francis, 1999, ISBN 90-5702-344-X, s.25.

[Cornell-4] Svante E. Cornell, Small nations and great powers: a study of ethnopolitical conflict in the Caucasus, Routledge, 2001, ISBN 978-0-7007-1162-8, s.83.

[5] Thomas de Waal, The Nagorny Karabakh conflict: origins, dynamics and misperceptions 5 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2005, URL erişim tarihi:5 Ocak 2009

[6] David Remnick, Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud, The Washington Post.

[7] De Waal. Black Garden, pp. 42–43.

[8] Ziya Bunyatov, Neden Sumgayıt?, Azerbaycan Bilim Akademisi 'Bilim' Dergisi,13 mayıs 1988.

[9] Zeka Seferli (2 Mart 2012). "Aslan İsmayılov: Sumgayıt Olaylarında Ermenilerin Ermenileri Katlettiği Kanıtlanmıştır". 1news.com.tr. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.

[10] "1988-ci İLİN SUMQAYIT HADİSƏLƏRİ HAQDA KİTAB və SAYTIN TƏQDİMATI OLUB" (Azerice). mediaforum.az. 26 Mayıs 2010. 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.

[11] "«Sumqayıt – SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı» kitabı təqdim olunub" (Azerice). azadliq.org. 26 Mayıs 2010. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.

[12] Aslan İsmailov. Sumgayıt – SSCB’nin Çöküşünün Başlangıcı.oku Bakü: Çaşıoğlu. 2010. 200 sayfa. ISBN 9789952272734

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Dağlık Karabağ sorunu
Arka plan	Dağlık Karabağ Tarih Azerilerin Ermenistan'dan sürgün edilmesi Sovyetler Birliği'nin dağılması Karabağ hareketi Miatsum Azerbaycan'daki Ermeniler Bakü Ermenileri Ermenistan Azerileri Azerbaycan'da Ermeni karşıtlığı Azeri karşıtlığı Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri
Karabağ Savaşı	Çardaklı Çarpışması Askeran Çarpışması Sumgayıt Pogromu Gugark Katliamı Zvartnots Havalimanı Çarpışması Şuşa ve Hankendi Pogromları Kirovabad Pogromu Bakü Katliamı Kara Ocak 1990 Tiflis-Ağdam otobüsü saldırısı Koltso Harekâtı Voskepar Katliamı Tuğ Muharebesi 1991 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Kaldırılmasına Dair Kanun Cemilli Katliamı Hankendi Kuşatması Daşaltı Operasyonu 1992 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı Karadağlı Katliamı Hocalı Katliamı Ağdaban Katliamı Marağa Katliamı Şuşa Muharebesi Goranboy Operasyonu Mardakert ve Martuni Taarruzları Hasankaya Operasyonu Ballıkaya Katliamı Laçın Muharebesi Kazancı Operasyonu Kelbecer Muharebesi Başlıbel Katliamı Ağdam Muharebesi 1993 Yaz Taarruzları Horadiz Operasyonu Murovdağ Operasyonu 1994 Bakü Metrosu saldırıları 1994 Bagrataşen saldırısı
Savaşlar arası çatışmalar	2008 Ağdere çatışmaları 2010 Dağlık Karabağ çatışmaları 2010 Çaylı çatışmaları 2012 Azerbaycan-Ermenistan sınır çatışmaları 2014 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları 2014 Ermenistan Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi 2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları 2017 Alhanlı saldırısı Günnüt Harekâtı Temmuz 2020 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları Susuzluk Olayı 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları
2020 Dağlık Karabağ Savaşı	Ölü sayısı Kronoloji Uluslararası tepkiler Aras Vadisi Muharebesi Hankendi Bombardımanı Terter Bombardımanı Berde füze saldırıları Gence balistik füze saldırıları Hadrut Muharebesi Gazançetsots Katedrali bombardımanı Laçın saldırısı Şuşa Muharebesi 2020 Rus Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi
Başlıca yerler	Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin idari yapılanması Hankendi Askeran Hadrut Kaşatag Martakert Martuni Şaumyan Şuşa Ermenistan işgalindeki topraklar Ağdam Rayonu Füzuli Rayonu Cebrayıl Rayonu Kelbecer Rayonu Laçın Rayonu Kubadlı Rayonu Zengilan Rayonu
Siyasi liderler	Ermenistan Levon Ter-Petrosyan Robert Koçaryan Serj Sarkisyan Nikol Paşinyan Dağlık Karabağ Artur Mkrtçyan Robert Koçaryan Leonard Petrosyan Arkadi Gukasyan Bako Sahakyan Arayik Harutyunyan Samvel Şahramanyan Azerbaycan Ayaz Mutallibov Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev İlham Aliyev Dağlık Karabağlı Azerbaycanlılar Topluluğu Bayram Seferov Nizami Bahmanov Rusya Boris Yeltsin Vladimir Putin Sovyetler Birliği Mihail Gorbaçov Türkiye Turgut Özal Recep Tayyip Erdoğan
Askerî liderler	Ermenistan Vazgen Sarkisyan Gurgen Dalibaltayan Norat Ter-Grigoryants Jirair Sefilian Dağlık Karabağ Samvel Babayan Kristapor İvanyan Arkadi Ter-Tadevosyan Monte Melkonyan Azerbaycan İskender Hamidov Rahim Gaziyev Suret Hüseynov Valeh Barşadlı Rusya Pavel Graçov Sovyetler Birliği Viktor Polyaniçko Çeçenistan Şamil Basayev Afganistan Gulbeddin Hikmetyar
Barış süreci	Baker kuralları Bişkek Protokolü Tahran Tebliği Jeleznovodsk Tebliği AGİT Minsk Grubu Prag Süreci Madrid İlkeleri 2020 Ateşkes Antlaşması Dağlık Karabağ'da barışı koruma operasyonları
Uluslararası belgeler	Astrahan Bildirisi Dağlık Karabağ Bildirisi NATO Lizbon Zirvesi Bildirisi İİT 10/11 sayılı kararı İİT 10/37 sayılı kararı Avrupa Konseyinin 1416 sayılı kararı BMGK'nin 62/243 sayılı kararı BMGK kararları 822 853 874 884