Kelbecer Operasyonu
| Kelbecer Operasyonu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Birinci Dağlık Karabağ Savaşı | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Azerbaycan | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
|
| |||||||
| Kayıplar | |||||||
| ~1,592–4,000 kayıp | ~~2,000–4,000 kayıp | ||||||
Kelbecer Operasyonu (Azerice: Kəlbəcər əməliyyatı), 1993 yılının sonlarında, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin, Kelbecer'in kontrolü için Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti savaşçılarından oluşan Ermeni güçlerine karşı başlattığı askeri bir harekat.[1]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Ermeni güçleri, Mart 1992'de Laçin şehrini işgal ederek, Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan dar bir dağ geçidi olan Laçın Koridoru'nun kontrolünü ele geçirdiler. Ardından Ağdaban köyünü işgal ederek yerel halka karşı soykırım uyguladılar ve köyü yaktılar.[2]
Ertesi yıl Ermeni güçleri Kelbecer'e bir saldırı başlattı, çok sayıda savaş suçu işledi ve Nisan 1993'te bölgeyi tamamen işgal etti. Ayrıca Karabağ'ın en yüksek zirvesi olan stratejik Murovdağ'ını da ele geçirdiler. Bu olaylar, Azerbaycan içinde siyasi bir krize yol açtı.
Azerbaycan askeri komutanı Suret Hüseynov, 1993 yılının yazında isyan ederek Gence'den Bakü'ye doğru ilerledi ve dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey'i devirdi. Haydar Aliyev iktidara geldi ve Hüseynov'u başbakan olarak atadı. Ermeniler bu dönemde birçok bölgeyi kolayca ele geçirdi ve Aliyev işgal altındaki toprakları kurtarmaya söz verdi.
Üç binden fazla askerden oluşan Azerbaycan kuvvetleri, 15 Aralık'ta yüksek irtifalarda ve zorlu kış koşullarında bir taarruz başlattı. Birkaç başarısız taarruz girişiminin ardından, Azerbaycan kuvvetleri Murov Sıradağları'nı geçerek Ocak 1994 yılında Kelbecer topraklarına girdi.[3]
Azerbaycan kuvvetleri Başargeçer-Ağdera yolunu keserek Kelbecer-Ağdera-Laçin yoluna doğru ilerlediler. Kuzeyden gelecek bir saldırıya hazırlıksız yakalanan Ermeni kuvvetleri, bölgenin derinliklerine çekilmek zorunda kaldı. Azerbaycan kuvvetleri Şubat ayında Kelbecer şehrine yaklaştı. Ancak yeniden toparlanmayı başaran Ermeni kuvvetleri, aynı ay büyük bir asker gücüyle karşı saldırı başlattı.[4]
Ermeniler Ömer Geçidi'nden geçen yolu kestiler ve Azerbaycan kuvvetlerini kuşattılar. Bu nedenle Azerbaycan kuvvetleri panik haline düştü ve 20 Şubat'ta şiddetli don nedeniyle zorlu dağlık arazide geri çekilmek zorunda kaldılar.[5]
Sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Harekât, Azerbaycan ve Ermenistan da dahil olmak üzere her iki tarafta da ağır kayıplara yol açan en ölümcül savaşdı. İngiliz gazeteci Thomas de Waal'a göre, saldırıda her iki tarafdan altı binden fazla asker hayatını kaybetti. Kış koşullarına hazırlıksız olan birçok Azerbaycan askeri ya donarak öldü ya da çığ altında kaldı.
Can kayıplarının çok yüksek olması üzerine Azerbaycan ve Ermenistan arasında Mayıs 1994 yılında Bişkek Protokolü imzalanarak Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sona erdi.[6] Yalnız 27 Eylül 2020'de başlayan İkinci Dağlık Karabağ Savaşını sona erdiren 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması'na göre, Ermeni kuvvetlerinin Kelbecer rayonundan çekilmesi sonrası rayon, 25 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından geri alındı.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kəlbəcər döyüşü - Araşıdrma". karabakhmedia.az. karabakhmedia.az. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ "UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) – Conflicts in the Caucasus". UNHCR (İngilizce). Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı. 1 Mayıs 1996. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
This mountain enclave, mostly inhabited by people of Armenian language and origin, had been placed under Azerbaijan’s jurisdiction in the 1920s, and was entirely surrounded by villages populated by Azeris.
- ^ Həmid, Tural (13 Ekim 2020). "Kəlbəcər əməliyyatı (1993-1994)". AzLogos (Azerice). 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
- ^ "1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh". ABŞ Dövlət Departamenti. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
- ^ Abbasov, İdrak (21 Şubat 2004). "Azeri Veterans Recall Military Fiasco". Institute for War and Peace Reporting. 5 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
- ^ "Bişkekdə kəsilən atəş: Azərbaycan hansı protokolu imzalayıb?". 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ "Azerbaijani Forces Reclaim Second District From Armenians Under Nagorno-Karabakh Truce". RFERL.org (İngilizce). Radio Free Europe/Radio Liberty. 25 Kasım 2020. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2020.
