Titanyum dioksit

Titanyum dioksit
	; Birim hücre modeli; Titanyum Okaijen
Adlandırmalar
	IUPAC adı Titanyum dioksit; Titanyum(IV) oksit
	Diğer adlar Titania; Rutil; Anataz; Brookit;
Tanımlayıcılar
CAS numarası	13463-67-7 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:32234 ;
ChEMBL	ChEMBL1201136 ;
ChemSpider	24256 ;
ECHA InfoCard	100.033.327
E numaraları	E171 (renkler)
KEGG	C13409 ;
PubChem CID	26042;
RTECS numarası	XR2775000;
UNII	15FIX9V2JP ;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID3021352 ;
	InChI InChI=1S/2O.Ti Key: GWEVSGVZZGPLCZ-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/2O.Ti/rO2Ti/c1-3-2 Key: GWEVSGVZZGPLCZ-TYTSCOISAW;
	SMILES O=[Ti]=O;
Özellikler
Molekül formülü	TiO2
Molekül kütlesi	79.866 g/mol
Görünüm	Beyaz katı
Koku	Kokusuz
Yoğunluk	4,23 g/cm3 (rutil); 3,78 g/cm3 (anataz);
Erime noktası	1.843 °C (3.349 °F; 2.116 K)
Kaynama noktası	2.972 °C (5.382 °F; 3.245 K)
Çözünürlük (su içinde)	Çözünmez
Bant aralığı	3.05 eV (rutil)
Manyetik alınganlık (χ)	+5,9·10−6 cm3/mol
Kırınım dizimi (nD)	2.488 (anataz); 2.583 (brookit); 2.609 (rutil);
Termokimya
Standart molar entropi (S⦵298)	50 J·mol−1·K−1
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	−945 kJ·mol−1
Tehlikeler
NFPA 704; (yangın karosu)	1 0 0
Parlama noktası	yanıcı değil
	NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)	TWA 15 mg/m3
REL (tavsiye edilen)	Ca
IDLH (anında tehlike)	Ca [5000 mg/m3]
Güvenlik bilgi formu (SDS)	ICSC 0338
Benzeyen bileşikler
Diğer katyonlar	Zirkonyum dioksit; Hafniyum dioksit
Benzeyen Titanyum oksitler	Titanyum(II) oksit; Titanyum(III) oksit; Titanyum(III,IV) oksit
Benzeyen bileşikler	Titanik asit
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Titanyum dioksit, oksijenle tepkimeye girmiş titanyum elementi sonucu oluşmuş bir oksittir.^[4] Mineral formları siyah görünse de, suda çözünmeyen beyaz bir katıdır. Bir pigment olarak boya, güneş kremi ve gıda boyası da dâhil olmak üzere geniş bir uygulama alanına sahiptir. Gıda boyası olarak kullanıldığında E numarası E171'dir. Bu bileşiğin en önemli kullanım alanı güneş pilleridir.^[4] Nano teknolojik boyalar özelliğini titanyum dioksitten almaktadır. UVA ve UVB ışınlarını önler. Ayrıca değerli bir madendir.^[4]

Sağlık üzerindeki etkileri

2006 yılı itibarıyla titanyum dioksitin "tamamen zehirsiz" olduğu kabul edilmekteydi. Fakat 2022 yılında Avrupa Birliği tarafından gıda üretiminde titanyum dioksit kullanılması tamamen yasaklanmıştır.

Yaygın olarak bulunan mineraller ve hatta değerli taşlar titanyum dioksitten oluşur. Yerkabuğunun %0,5'inden fazlasını oluşturan doğal titanyumun tamamı oksitler hâlinde bulunur. Hiçbir kanıt akut toksisiteye işaret etmese de, bu malzemelerin nanofaz formları hakkında yinelenen endişeler dile getirilmiştir. TiO
2 parçacıklarına yüksek düzeyde maruz kalan işçiler üzerinde yapılan çalışmalar, yüksek düzeyde maruz kalma durumunda bile insan sağlığına olumsuz bir etkinin olmadığını göstermektedir.^[5]

Kaynakça

^ Nowotny, Janusz (2011). Oxide Semiconductors for Solar Energy Conversion: Titanium Dioxide. CRC Press. s. 156. ISBN 978-1-4398-4839-5.
^ ^a ^b Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. s. A23. ISBN 978-0-618-94690-7.
^ ^a ^b ^c NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0617". Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).
^ ^a ^b ^c "Ders: KİM124 Anorganik Kimya (B Grubu)". acikders.ankara.edu.tr. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
^ Warheit DB, Donner EM (November 2015). "Risk assessment strategies for nanoscale and fine-sized titanium dioxide particles: Recognizing hazard and exposure issues". Food Chem Toxicol. Cilt 85. ss. 138-47. doi:10.1016/j.fct.2015.07.001. PMID 26362081.

İnorganik kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[Nowotny-1] Nowotny, Janusz (2011). Oxide Semiconductors for Solar Energy Conversion: Titanium Dioxide. CRC Press. s. 156. ISBN 978-1-4398-4839-5.

[b1-2] Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. s. A23. ISBN 978-0-618-94690-7.

[PGCH-3] NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0617". Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).

[:0-4] "Ders: KİM124 Anorganik Kimya (B Grubu)". acikders.ankara.edu.tr. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.

[5] Warheit DB, Donner EM (November 2015). "Risk assessment strategies for nanoscale and fine-sized titanium dioxide particles: Recognizing hazard and exposure issues". Food Chem Toxicol. Cilt 85. ss. 138-47. doi:10.1016/j.fct.2015.07.001. PMID 26362081.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Oksitler
Karışık yükseltgenme basamağı	Antimon tetraoksit (Sb₂O₄) Kobalt(II,III) oksit (Co₃O₄) Evropiyum(II,III) oksit (Eu₃O₄) Demir(II,III) oksit (Fe₃O₄) Kurşun(II,IV) oksit (Pb₃O₄) Mangan(II,III) oksit (Mn₃O₄) Gümüş(I,III) oksit (Ag₂O₂) İriuranyum oktoksit (U₃O₈) Karbon suboksit (C₃O₂) Melitik anhidrit (C₁₂O₉) Praseodim(III,IV) oksit (Pr₆O₁₁) Terbiyum(III,IV) oksit (Tb₄O₇)
+1 yükseltgenme basamağı	Bakır(I) oksit (Cu₂O) Dikarbon monoksit (C₂O) Diklor monoksit (Cl₂O) Galyum(I) oksit (Ga₂O) Lityum oksit (Li₂O) Potasyum oksit (K₂O) Rubidyum oksit (Rb₂O) Gümüş oksit (Ag₂O) Talyum(I) oksit (Tl₂O) Sodyum oksit (Na₂O) Su (hidrojen oksit) (H₂O)
+2 yükseltgenme basamağı	Alüminyum(II) oksit (AlO) Baryum oksit (BaO) Berilyum oksit (BeO) Kadmiyum oksit (CdO) Kalsiyum oksit (CaO) Karbon monoksit (CO) Krom(II) oksit (CrO) Kobalt(II) oksit (CoO) Bakır(II) oksit (CuO) Evropiyum(II) oksit (EuO) Germanyum monoksit (GeO)) Demir(II) oksit (FeO) Kurşun(II) oksit (PbO) Magnezyum oksit (MgO) Manganez(II) oksit (MnO) Cıva(II) oksit (HgO) Nikel(II) oksit (NiO) Azot oksit (NO) Paladyum(II) oksit (PdO) Silisyum monoksit (SiO) Stronsiyum oksit (SrO) Kükürt monoksit (SO) Dikükürt dioksit (S₂O₂) Toryum monoksit (ThO) Kalay(II) oksit (SnO) Titanyum(II) oksit (TiO) Vanadyum(II) oksit (VO) Çinko oksit (ZnO)
+3 yükseltgenme basamağı	Alüminyum oksit (Al₂O₃) Antimon trioksit (Sb₂O₃) Arsenik trioksit (As₂O₃) Bizmut(III) oksit (Bi₂O₃) Bor trioksit (B₂O₃) Seryum(III) oksit (Ce₂O₃) Dibrom trioksit (Br₂O₃) Krom(III) oksit (Cr₂O₃) Diazot trioksit (N₂O₃) Disprozyum(III) oksit (Dy₂O₃) Erbiyum(III) oksit (Er₂O₃) Evropiyum(III) oksit (Eu₂O₃) Gadolinyum(III) oksit (Gd₂O₃) Galyum(III) oksit (Ga₂O₃) Holmiyum(III) oksit (Ho₂O₃) İndiyum(III) oksit (In₂O₃) Demir(III) oksit (Fe₂O₃) Lantan oksit (La₂O₃) Lutesyum(III) oksit (Lu₂O₃) Mangan(III) oksit (Mn₂O₃) Neodimyum(III) oksit (Nd₂O₃) Nikel(III) oksit (Ni₂O₃) Fosfor trioksit (P₄O₆) Praseodim(III) oksit (Pr₂O₃) Prometyum(III) oksit (Pm₂O₃) Rodyum(III) oksit (Rh₂O₃) Samaryum (III) oksit (Sm₂O₃) Skandiyum oksit (Sc₂O₃) Terbiyum(III) oksit (Tb₂O₃) Talyum(III) oksit (Tl₂O₃) Tulyum(III) oksit (Tm₂O₃) Titanyum(III) oksit (Ti₂O₃) Tungsten(III) oksit (W₂O₃) Vanadyum(III) oksit (V₂O₃) İterbiyum(III) oksit (Yb₂O₃) İtriyum(III) oksit (Y₂O₃)
+4 yükseltgenme basamağı	Amerikyum dioksit (AmO₂) Karbon dioksit (CO₂) Karbon trioksit (CO₃) Seryum(IV) oksit (CeO₂) Klor dioksit (ClO₂) Krom(IV) oksit (CrO₂) Diazot tetraoksit (N₂O₄) Germanyum dioksit (GeO₂) Hafniyum(IV) oksit (HfO₂) Kurşun dioksit (PbO₂) Manganez dioksit (MnO₂) Neptünyum(IV) oksit (NpO₂) Azot dioksit (NO₂) Osmiyum dioksit (OsO₂) Plütonyum(IV) oksit (PuO₂) Praseodim(IV) oksit (PrO₂) Protaktinyum(IV) oksit (PaO₂) Rodyum(IV) oksit (RhO₂) Rutenyum(IV) oksit (RuO₂) Selenyum dioksit (SeO₂) Silisyum dioksit (SiO₂) Kükürt dioksit (SO₂) Tellür dioksit (TeO₂) Terbiyum(IV) oksit (TbO₂) Toryum dioksit (ThO₂) Kalay dioksit (SnO₂) Titanyum dioksit (TiO₂) Tungsten(IV) oksit (WO₂) Uranyum dioksit (UO₂) Vanadyum(IV) oksit (VO₂) Ksenon dioksit (XeO₂) Zirkonyum dioksit (ZrO₂)
+5 yükseltgenme basamağı	Antimon pentaoksit (Sb₂O₅) Arsenik pentaoksit (As₂O₅) Diazot pentaoksit (N₂O₅) Niyobyum pentaoksit (Nb₂O₅) Fosfor pentaoksit (P₂O₅) Protaktinyum(V) oksit (Pa₂O₅) Tantal pentoksit (Ta₂O₅) Vanadyum pentoksit (V₂O₅)
+6 yükseltgenme basamağı	Krom trioksit (CrO₃) Molibden trioksit (MoO₃) Renyum trioksit (ReO₃) Selenyum trioksit (SeO₃) Kükürt trioksit (SO₃) Tellür trioksit (TeO₃) Tungsten trioksit (WO₃) Uranyum trioksit (UO₃) Ksenon trioksit (XeO₃) İridyum trioksit (IrO₃)
+7 yükseltgenme basamağı	Diklor heptaoksit (Cl₂O₇) Mangan heptaoksit (Mn₂O₇) Renyum(VII) oksit (Re₂O₇) Teknesyum(VII) oksit (Tc₂O₇)
+8 yükseltgenme basamağı	Osmiyum tetroksit (OsO₄) Rutenyum tetroksit (RuO₄) Ksenon tetroksit (XeO₄) İridyum tetroksit (IrO₄) Hassiyum tetroksit (HsO₄)
İlgili maddeler	Oksokarbon Subokside Oksanyon Ozonit Peroksit Süperoksit