Viranşehir
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Viranşehir | |
|---|---|
 Viranşehir | |
 Viranşehir'in Şanlıurfa'daki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Şanlıurfa |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Kemal Ülkü[1] |
| • Belediye başkanı | Serhat Dicle İnan[2] (DEM Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1.843 km² |
| Rakım | 620 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 195.910 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 204.100 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| ISO 3166 kodu | TR-63 |
| Posta kodu | 63700 |
| İl alan kodu | 414 |
| İl plaka kodu | 63 |
Viranşehir (Süryanice: ܬܠܐ ܕܡܘܙܠܬ, Kürtçe: Weranşar, Arapça: ويران شهر), Şanlıurfa ilinin bir ilçesidir. Batısında Şanlıurfa (90 km), doğusunda Mardin (95 km), kuzeyinde Diyarbakır (91 km) il merkezleri olan, güneyinde Ceylanpınar adlı ilçe ile Suriye sınırından ayrılan Şanlıurfa'nın nüfus olarak dördüncü büyük ilçesidir.
İlçenin yüzölçümü 2.297 km²’dir.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçede yerleşimin tarihi oldukça eskilere uzanmaktadır. Yerleşimin Sümerliler dönemiyle başladığı düşünülmektedir. Daha sonra Hititlerin egemenliğine geçen yerleşim "Tela" ya da "Tila" adını almıştır. Hitit egemenliğinin zayıflamasıyla daha çok Hititler' e bağlı prenslikler olarak idare edildi. Aramilerin yerleştiği bölge, MÖ 2. binyılın ortalarından itibaren Asur saldırılarına maruz kaldı.[kaynak belirtilmeli] MÖ 9. yüzyıl dolaylarında kesin olarak Asur egemenliğine geçti.[kaynak belirtilmeli] Asur krallığı tarafından harap edilen yerleşim eski önemini yitirdi. Asur krallığının yıkılmasıyla Med egemenliğine geçti. MÖ 6. yüzyılın ortalarında Pers kuvvetlerince ele geçirilen yerleşim bu sırada büyük bir yıkıma maruz kaldı. Büyük İskender'in Pers İmparatorluğunu yıkmasıyla MÖ 330 yılı civarında Makedonya krallığı topraklarına katıldı. İskender'in kurduğu imparatorluğu onun ölümüyle generalleri arasında paylaşılmış ve Viranşehir, Seleukos İmparatorluğu topraklarında katılmıştır. MÖ 1. yüzyılın ortalarında Roma egemenliğine geçen yerleşim "Antinous" adını aldı. MS 2. yüzyıldan itibaren Sasaniler'in akınlarına maruz kalan yerleşim Sasani ve Bizans imparatorlukları arasında sık sık el değiştirmiştir. Bizans döneminde yerleşimden "Konstantina" adıyla bahsedilmiştir. 623'ten sonra Viranşehir, İslam orduları tarafından ele geçirilerek Emevi hakimiyetine alındı. Araplar döneminde yerleşimden "Tellmavzelat" olarak bahsedilmiştir. Viranşehir, 873 yılında Hamdaniler tarafından ele geçirilse de 894 yılında Abbasiler egemenliğine geçti. 1087 yılında Melikşah tarafında Urfa ile birlikte Selçuklu topraklarına katıldı. Sonrasında Eyyûbîler, Artuklular, İlhanlılar egemenliğinde bulunan yerleşim, 1400 yılında Timur tarafından ele geçirilmiş ve şehir yakılıp yıkılmıştır. Akkoyunlu ve Karakoyunlu egemenliğinden sonra yerleşim 1516 yılında Osmanlı egemenliğine geçti.
Yerleşimden 1567 yılı Osmanlı kaynaklarında, Amid sancağının Berriyecik kazasına bağlı bir nahiye olarak bahsedilmektedir.[4] 1904 yılında belediye teşkilatı kuruldu. Milli Aşireti Ayaklanması sırasında Viranşehir aşiret güçlerince ele geçirilmiş, ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne bağlı kuvvetler 8 Haziran 1920'de isyancıları yenilgiye uğratarak şehri geri almıştır. Mardin'e bağlı kaza olan Viranşehir, Urfa'nın il olmasıyla 1924 yılında ilçe oldu.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çiğ köftesi, "söğürtme" adı verilen haşlanmış patlıcan, sarımsak ve tereyağı karışımı yemeği, Etli sarımsaklı Tirit adı verilen haşlaması ve "şelengo" diye tabir edilen bir salatalık türü ünlüdür. Bunun yanında sac kavurmanın çıktığı yer olarak bilinir. Bölgede yaşayan farklı etnisitelerden oluşan halk farklılıkları zenginlik olarak kabul etmiş birbirleriyle yüzyıllardır beraber yaşamışlardır.
- Halk kendi arasındaki akrabalık bağlarını daha sıkı ve geniş tuttuğu için Aşiret adı verilen akraba toplulukları yaygındır. Osmanlı'nın son dönemi ve cumhuriyetin ilk döneminde bölgede ağırlık sahibi olan Millî aşireti cumhuriyetin ilk yıllarında Suriye ve diğer yerlere sürgün edildi. Günümüzde pek yaygın olmasa da aşiret hâlâ bölgede varlığını korumaktadır.
Yer şekilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe çevresinde bulunan birkaç tepe dışında baştan sona düz bir ova şeklindedir. Dağlık olmaması ilçeyi bir tarım merkezi haline getirmektedir. İlçe GAP projesi ve neredeyse her çiftçinin tarlasına açtırdığı kuyular sayesinde yılda 2-3 defa ekim yapılmakta ve bunlardan büyük gelir elde edilmektedir. Buğday, pamuk, mısır, arpa, mercimek, karpuz, kavun, salatalık çeşitleri, domates, patlıcan ve biber çiftçilerin temel gelir kaynaklarını oluşturan tarım ürünleridir.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1916-1920 | Mustafa Akyürek | Bilinmiyor | |
| 1920-1929 | Halil Recep | ||
| 1949-1952 | Kemal Tepret | ||
| 1957-1959 | |||
| 1963 | Suphi Öztop | Adalet Partisi | |
| 1968 | Aslan Şıhanlıoğlu | ||
| 1971-1975 | Hasan Taylan | Bilinmiyor | |
| 1973 | Muharrem Şıhanlıoğlu | Adalet Partisi | |
| 1977 | Mustafa Keleşabdioğlu | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 1980-1983 | Mustafa Emiroğlu | Bilinmiyor | |
| 1983-1985 | Ali Bilir | ||
| 1984 | Muharrem Şıhanlıoğlu | Doğru Yol Partisi | |
| 1989 | Halil İbrahim Keleşabdioğlu | Anavatan Partisi | |
| 1994 | |||
| 1999 | Emrullah Cin | Halkın Demokrasi Partisi | |
| 2004 | Sosyaldemokrat Halk Partisi | ||
| 2009 | Leyla Güven | Demokratik Toplum Partisi | |
| 2009-2014 | Mehmet Burun | Bilinmiyor | |
| 2014 | Emrullah Cin | Barış ve Demokrasi Partisi | |
| 2017-2018 | Ömer Çimşit | Kayyım | |
| 2018-2019 | Ömer Dereci | ||
| 2019 | Salih Ekinci | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 2024 | Serhat Dicle İnan | Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi | |
| Kaynak:[5] | |||
Görev yapmış kaymakamlar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Sıra | İsim | Görev yılları |
|---|---|---|
| 1 | Mehmet Türk | 1958 - 1960 |
| 2 | Ramazan Aksoy | 1983 - 1986 |
| 3 | Cengiz Akın | 1986 - 1987 |
| 4 | Cemil Aksak | 1987 |
| 5 | Uğur Boran | 1987 - 1990 |
| 6 | S. Saffet Karahisarlı | 1990 - 1991 |
| 7 | İsmail Kaya | 1991 - 1992 |
| 8 | H. Kenan Yozgatlı | 1992 |
| 9 | Ali Ayan | |
| 10 | A. Osman İşsen | 1992 - 1994 |
| 11 | A. Muhitin Varol | 1994 - 1995 |
| 12 | Ahmet Saraç | 1996 - 2000 |
| 13 | Dr. Yalçın Yılmaz | 2003 - 2006 |
| 14 | Erdoğan Kanyılmaz | 2009 - 2011 |
| 15 | Muhammed Lütfi Kotan | 2011 - 2014 |
| 16 | Ömer Çimşit | 2016 - 2018 |
| 17 | Ömer Dereci | 2018 - 2021 |
| 18 | Önder Çengel | 2021 - 2023 |
| 19 | Önder Koç | 2023 - 2024 |
| 20 | Kemal Ülkü | 2024 - günümüz |
| Kaynak:[6] | ||
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[7] | 9.103 | 2.357 | 6.746 |
| 1935[8] | 15.249 | 2.809 | 12.440 |
| 1940[9] | 14.262 | 3.500 | 10.762 |
| 1945[10] | 14.672 | 2.962 | 11.710 |
| 1950[11] | 19.835 | 3.600 | 16.235 |
| 1955[12] | 29.714 | 5.096 | 24.618 |
| 1960[13] | 36.521 | 7.026 | 29.495 |
| 1965[14] | 47.896 | 11.063 | 36.833 |
| 1970[15] | 64.301 | 17.850 | 46.451 |
| 1975[16] | 82.306 | 26.244 | 56.062 |
| 1980[17] | 100.228 | 40.820 | 59.408 |
| 1985[18][a] | 82.508 | 45.329 | 37.179 |
| 1990[19] | 100.361 | 57.461 | 42.900 |
| 2000[20] | 187.705 | 121.382 | 66.323 |
| 2007[21] | 152.469 | 100.929 | 51.540 |
| 2008[22] | 154.423 | 87.605 | 66.818 |
| 2009[23] | 159.350 | 89.940 | 69.410 |
| 2010[24] | 162.983 | 90.784 | 72.199 |
| 2011[25] | 168.917 | 94.025 | 74.892 |
| 2012[26] | 172.422 | 95.896 | 76.526 |
| 2013[27] | 177.084 | 177.084 | veri yok |
| 2014[28] | 181.072 | 181.072 | veri yok |
| 2015[29] | 184.604 | 184.604 | veri yok |
| 2016[29] | 189.174 | 189.174 | veri yok |
| 2017[29] | 192.966 | 192.966 | veri yok |
| 2018[29] | 195.910 | 195.910 | veri yok |
| 2019[29] | 200.267 | 200.267 | veri yok |
| 2020[29] | 204.100 | 204.100 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ceylanpınar ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-12-21.
- ^ ""Amid Sancağı (1567 tarihli Tahrir Defteri'ne göre)", Osmanlı Araştırmaları-XVI., İbrahim Yılmazçelik" (PDF). 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
- ^ "Eski Başkanlarımız". Viranşehir Belediyesi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2025.
- ^ "T.C. Viranşehir Kaymakamlığı - Görev Yapmış Kaymakamlar". www.viransehir.gov.tr. Erişim tarihi: 22 Ekim 2025.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Viranşehir Nüfusu - Şanlıurfa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Şanlıurfa Viranşehir Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Viranşehir Belediyesi 28 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Viranşehir Kaymakamlığı 28 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
