Zeynelâbidîn
| İmam Zeynelâbidîn | |
|---|---|
| |
| Üçüncü Mustali/Nizari, Dördüncü Zeydi/Karmatî/İsnâaşeriyye Şîʿa İslâm İmâmı | |
| Şia İmamı | |
| Görev süresi 669-680 | |
| Yerine geldiği | Hüseyin bin Ali |
| Yerine gelen | Muhammed el-Bâkır |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ali bin Hüseyin 659 Medine, Raşidun Halifeliği |
| Ölüm | Aralık 712 Medine, Emevi Devleti |
| Ölüm nedeni | Zehirlenme (iddia) |
| Defin yeri | Baki Mezarlığı, Medine |
| Milliyeti | Arap |
| Çocuk(lar) | Muhammed el-Bâkır |
| Ebeveyn(ler) | Hüseyin bin Ali Şehrbânû (Gazâle) |
| Mesleği | İmam |
| Dini | İslâm |
| Makale serilerinden |
 |
Zeynelâbidîn (Arapça: زين العابدين), Ali bin Hüseyin veya Ali el-Asgar (659; Medine - Aralık 712;[2] Medine), İslam peygamberi Muhammed'in torunu olan Hüseyin'in oğullarından biridir. Annesi ise kaynaklarda İran'ın fethinden sonra Müslüman olup, Hüseyin ile evlenen son Sasani İmparatoru III. Yezdicerd'in kızı olan Sasani-Pers prensesi Şehrbânû (Gazâle) olarak geçer.[3][4][5] İsnâaşeriyye'nin dördüncü ve İsmâiliyye'nin üçüncü imamı kabul edilir, tâbiîndendir.
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zeynelâbidîn, İslam peygamberi Muhammed'in damadı Ali'nin oğlu olan Hüseyin'in iki oğlundan birisidir. Diğer oğlu Ali (el-Ekber) ile aynı isme sahip olup karışmaması için literatürde Ali el-Asgar ismiyle daha çok da Zeynelâbidîn lakabıyla anılır. 'Zeynelâbidîn' Arapçada 'ibadet edenlerin süsü, değerlisi' anlamına gelir.
Kaynaklarda Zeynelâbidîn'in annesinin adı Barra, Sülâfe, Selâme, Gazâle, Şahzanan ve Şehrbânû olarak geçmektedir.[6][7] Bazı Sünni kaynaklara göre, Sind'den azat edilmiş bir cariye (ümmü veled) idi.[6][7] Buna karşılık, Şii kaynaklar Zeynelâbidîn'in annesinin, Müslümanların İran'ı fethi sırasında devrilen[8] son Sasani İmparatoru III. Yezdicerd'in (h. 632-651) kızı olduğunu iddia etmektedir.[7] Şii geleneği bu nedenle Zeynelâbidîn'i İbn el-Khiyaratayn (kelimenin tam anlamıyla 'en iyi ikisinin oğlu') olarak adlandırır; bu unvan, her iki taraftan da soylu soyunu ifade eder.[9][6] Ancak, Zeynelâbidîn'in annesinin bir Sasani prensesi olduğu iddiası bazı Şii kaynaklara özgüdür.[7] Şii kaynaklar, Yezdicerd'in kızının ikinci halife Ömer (h. 634-644) döneminde esir olarak Medine'ye getirildiğini, ardından Hüseyin'i kocası olarak seçmesine izin verildiğini ve tek oğlu Zeynelâbidîn'i doğurduktan kısa bir süre sonra öldüğünü ekler.[9][10]
Kerbela Olayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zeynelâbidîn, Kerbela Olayı'na ağır hasta olduğu için katılmamıştır. Emevi askerleri tarafından öldürülmek istense de komutan Ömer bin Sa'd tarafından kurtarıldı. Diğer Ehl-i Beyt fertleriyle beraber Şam'a Yezid'in yanına gönderildi. Burada Yezid tarafından iyi karşılandı ve dilerse yanında kalabileceği söylendi. Ama o Medine'ye dönmeyi tercih etti.
Medine yaşamı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Buradan Medine'ye dönen Zeynelâbidîn, burada Yezid'e karşı ayaklanan Medinelilere katılmayarak olaylardan uzak durdu. Tüm 'fitne'lerin siyasi menfaatlerden kaynaklandığını düşündüğünden Emevilere de onlara karşı ayaklanan gruplara da hep mesafeli durmuştur. Ömrünü ibadetle geçiren Zeynelâbidîn Aralık 712 yılında Medine'de ölmüştür. Baki Mezarlığı'ndaki amcası Hasan'ın mezarının yanına defnedildi.[11] Şii kaynaklarında Emevi halifesi I. Velîd tarafından zehirletilerek öldüğü yer alır.[12]
Çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynaklarda on beş çocuğu olduğu geçmektedir.[13] Bu çocuklarından Muhammed el-Bâkır Şiilerin beşinci imamıdır. Diğer çocuklarının isimleri: Abdullah, Hasan, Hüseyin El-Ekber El-Müsellem, Ömer, Hüseyin El-Asğar, Abdurrahman, Süleyman, Ali, Muhammed Esger, Abbas El-Eftam, Hatice, Fatıma, Aliyye, Ümm-ü Gülsüm.
Şiîlikteki önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlıca Şia mezhepleri onun imâmetini kabul eder; On İki İmâmlar'ın dördüncü imamıdır. Diğer imamlar da olduğu gibi 'İmam Ali Zeynelâbidîn' Şia için önemli bir kişidir. Tabiin'den olan birçok tanınmış sahabeyi görmüştür.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sahife-i Seccadiye
- Risâletü'l-Hukuk
- ez-Zühd ve'l-vasıyye
- Duâü'l-cevâhiri'l-kebîr
- Belâġatü'l-İmâm Alî b. Hüseyn
- Dîvân-ı Eş'âr
- Müsnedü'l-İmâm es-Seccâd
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- https://islamansiklopedisi.org.tr/zeynelabidin 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ "İmam-ı Zeyd". sorularlarisale. 7 Temmuz 2007. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
- ^ WOFIS (2001). A Brief History of the Fourteen Infallibles (3.3yayıncı= World Organization for Islamic Services bas.). Tahran.
- ^ İbn Hallikân. Ibn Khallikan's biographical dictionary. 2. s. 209.
- ^ Tabataba'i, Muhammad Husayn (1979). Shi'ite Islam. State University of New York Press. s. 201.
- ^ a b c Madelung 1985.
- ^ a b c d Kohlberg 2002.
- ^ Kennedy 2016, s. 62.
- ^ a b Chittick 1987, s. xiv.
- ^ Donaldson 1933, ss. 107 –108.
- ^ Keşf’ul-Ğumme, c. 2, s. 294.
- ^ "استشهاد الامام زين العابدين (عليه السلام) الخامس والعشرون من شهر محرم الحرام". imamhussain.org. 29 Kasım 2013. 4 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2025.
- ^ İrşad, c. 2, s. 155.
- Genel
- Abu Zahra, N. (1997). The Pure and Powerful - Studies in Contemporary Muslim Society. Ithaca Press. ISBN 0863722695.
- Aghaie, K. S. (2004a). "Ta'ziya (Ta'ziyeh)"
. Martin, R. C. (Ed.). Encyclopedia of Islam and the Muslim World. 2. Macmillan Reference USA. s. 691. ISBN 0028656059. - Aghaie, K. S. (2004b). The Martyrs of Karbala - Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran. University of Washington Press. ISBN 0295984481.
- Amir-Moezzi, M. A.; Jambet, C. (2018). What is Shi'i Islam - An Introduction. Casler, K.; Ormsby, E. tarafından çevrildi. Routledge. ISBN 9781138093737.
- Ayoub, M. M. (1978). Redemptive Suffering in Islam - A Study of the Devotional Aspects of Ashura in Twelver Shi'ism. De Gruyter. ISBN 9789027979438.
- Baghestani, I.; Emadi Haeri, M. (2017). "سجاد, امام" [Sajjad, Imam]. Encyclopaedia of the World of Islam (Farsça). 23.
- Buhl, Fr. (1993). "Muḥammad Ibn al-Ḥanafiyya". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VII: Mif–Naz (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 402–403. ISBN 978-90-04-09419-2.
- Chittick, W. C. (1987). "Translator's Introduction". The Psalms of Islam (As-sahifa Al-kamilah Al-sajjadiyya). The Muhammadi Trust of Great Britain and Northern Ireland. ISBN 094607951X.
- Crone, P.; Hinds, M. (2003). God's Caliph - Religious Authority in the First Centuries of Islam. Cambridge University Press. ISBN 0521541115.
- Crone, P. (2005). Medieval Islamic Political Thought. Edinburgh University Press. ISBN 0748621946.
- Daftary, F. (2013). A History of Shi'i Islam. I.B. Tauris. ISBN 9780857723338.
- Daftary, F. (2015). "Shi'i Communities in History". Daftary, F.; Sajoo, A. B.; Jiwa, S. (Ed.). The Shi'i World - Pathways in Tradition and Modernity. I.B. Tauris. ss. 169-209. ISBN 9781784534776.
- Dakake, M. M. (2007). The Charismatic Community - Shi'ite Identity in Early Islam. State University of New York Press. ISBN 9780791470336.
- Donaldson, D. M. (1933). The Shi'ite Religion - A History of Islam in Persia and Irak. Luzac and Company. OCLC 1391736058.
- Esposito, J. L. (2003). The Oxford Dictionary of Islam. Oxford University Press. ISBN 0195125584.
- Esposito, J. L., (Ed.) (2022). "Zaynab"
. The Islamic World - Past and Present. Oxford Reference. Oxford University Press. ISBN 9780197669471. - Gordon Melton, J. (2010). "Ashura". Gordon Melton, J.; Baumann, M. (Ed.). Religions of the World - A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices (Second bas.). ABC-Clio. ss. 210-212. ISBN 9781598842043.
- Haider, N. (2014). Shi'i Islam - An Introduction. Cambridge University Press. ISBN 9781107031432.
- Halm, H. (1999). Shi'a Islam - From Religion to Revolution. Markus Wiener Publishers. ISBN 1558761349.
- Hamdar, A. (2009). "Jihad of Words - Gender and Contemporary Karbala Narratives". The Yearbook of English Studies. 39 (1): 84-100. doi:10.1353/yes.2009.0016.
- Hawting, G.R. (2000). The First Dynasty of Islam - The Umayyad Caliphate 661–750 (Second bas.). Routledge. ISBN 0415240735.
- Hussain, A. J. (2005). "The Mourning of History and the History of Mourning - The Evolution of Ritual Commemoration of the Battle of Karbala". Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. 25 (1): 78-88. doi:10.1215/1089201X-25-1-78.
- Hyder, S. A. (2006). Reliving Karbala - Martyrdom in South Asian Memory. Oxford University Press. ISBN 9780195373028.
- Ibrahim, F. (2006). The Shi'is of Saudi Arabia. Saqi. ISBN 9780863569036.
- Jafri, S. H. M. (1979). Origins and Early Development of Shi'a Islam. Longman. ISBN 0582780802.
- Kennedy, H. (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates - The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century (Third bas.). Routledge. ISBN 9781138787612.
- Kohlberg, E. (1995). "al-Rāfiḍa". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Lecomte, G. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 386–389. ISBN 978-90-04-09834-3.
- Kohlberg, E. (2002). "Zayn al-'Ābidīn". Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume XI: W–Z (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 481–483. ISBN 978-90-04-12756-2.
- Lalani, A. R. (2000). Early Shī'ī Thought - The Teachings of Imam Muḥammad al-Bāqir. I.B. Tauris. ISBN 1850435928.
- Madelung, W. (1985). "'Alī b. Ḥosayn b. 'Alī b. Abī Ṭāleb". Encyclopaedia Iranica. I/8. ss. 849-850. ISSN 2330-4804.
- Madelung, W. (2004). "Ḥosayn b. 'Ali i. Life and Significance in Shi'ism". Encyclopaedia Iranica. XII/5. ss. 493-498. ISSN 2330-4804.
- Madelung, W. (2002). "Zayd b. 'Alī b. al-Ḥusayn". Bearman, P. J.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume XI: W–Z (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 473–474. ISBN 978-90-04-12756-2.
- Mavani, H. (2013). Religious Authority and Political Thought in Twelver Shi'ism - From Ali to Post-Khomeini. Routledge. ISBN 9780203694282.
- Momen, M. (1985). An Introduction to Shi'i Islam. Yale University Press. ISBN 9780300035315.
- Munson, H. (1988). Islam and Revolution in the Middle East. Yale University Press. ISBN 0300041276.
- Osman, R. (2015). Female Personalities in the Qur'an and Sunna - Examining the Major Sources of Imami Shi'i Islam. Routledge. ISBN 9781315770147.
- Pierce, M. (2016). Twelve Infallible Men - The Imams and the Making of Shi'ism. Harvard University Press. ISBN 9780674737075.
- Pinault, D. (1998). "Zaynab bint 'Alī and the Place of the Women of the Households of the First Imāms in Shī'īte Devotional Literature". Hambly, G. (Ed.). Women in the Medieval Islamic World - Power, Patronage, and Piety. Palgrave Macmillan. ss. 69-98. ISBN 9780333740965.
- Pinault, D. (2001). Horse of Karbala - Muslim Devotional Life in India. Palgrave Macmillan. ISBN 0312216378.
- Qutbuddin, T. (2005). "Zaynab bint 'Alī". Jones, L. (Ed.). Encyclopedia of Religion. 14 (Second bas.). Macmillan Reference USA. ss. 9937-9939. ISBN 002865983X.
- Qutbuddin, T. (2019). "Orations of Zaynab and Umm Kulthūm in the Aftermath of Ḥusayn's Martyrdom at Karbala - Speaking Truth to Power". Korangy, A.; Rouhi, L. (Ed.). The "Other" Martyrs - Women and the Poetics of Sexuality, Sacrifice, and Death in World Literatures. Harrassowitz Verlag. ss. 103-132. ISBN 9783447112147.
- Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (1981). Islamic Messianism - The Idea of Mahdī in Twelver Shī'ism. SUNY Press. ISBN 978-0873954426.
- Sachedina, A. A. (1988). The Just Ruler in Shi'ite Islam - The Comprehensive Authority of the Jurist in Imamite Jurisprudence. Oxford University Press. ISBN 0195119150.
- Tabatabai, S. M. H. (1975). Nasr, S. H. (Ed.). Shi'ite Islam. State University of New York Press. ISBN 0873953908.
- Veccia Vaglieri, L. (1971). "(al-)Ḥusayn b. 'Alī b. Abī Ṭālib". Lewis, B.; Ménage, V. L.; Pellat, Ch.; Schacht, J. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume III: H–Iram (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 607–615. OCLC 495469525.
- Werner, E. (2010). "Baqī' al-Gharqad". Fleet, K.; Krämer, G.; Matringe, D.; Nawas, J.; Stewart, D. J. (Ed.). Encyclopaedia of Islam (Third bas.). doi:10.1163/1875-9831_isla_SIM_00000066. ISBN 9789004183902.
