Amerikan İç Savaşı
| Amerikan İç Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gettysburg Muharebesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
.svg){kind=small} Amerika Birleşik Devletleri |
.svg){kind=small} Amerika Konfedere Devletleri | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Abraham Lincoln Ulysses S. Grant George B. McClellan |
Jefferson Davis Robert Edward Lee T.J. Stonewall Jackson Nathan Bedford Forrest | ||||||
| Güçler | |||||||
|
2.200.000 (toplam sayı) 698.000 (en yüksek sayı) |
750.000-1.000.000 (toplam sayı) 360.000 (en yüksek sayı) | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
110.000+ çatışmada ölü 365.000+ toplam ölü 282.000+ yaralı |
94.000+ çatışmada ölü 290.000+ toplam ölü 137.000+ yaralı | ||||||
Amerikan İç Savaşı (The Civil War) veya genelde Güney eyaletlerinde kullanılan diğer adıyla Eyaletler Arası Savaş (The War Between the States) (12 Nisan 1861 - 26 Mayıs 1865), Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington'daki yönetimi ("Union" veya "the North") ile ülkeden ayrılmak isteyen 11 Güney Eyaleti ("the South" veya "Konfederasyon") arasında çıkmış dört yıl süren geniş kapsamlı bir iç savaştır. Savaşın temel nedeni, ekonomisi tarıma dayalı güney eyaletlerinde yoğun olarak ucuz işgücü mahiyetinde kullanılan köleliğin ülkenin Kuzey Amerika'nın batı bölgelerine doğru genişlemesi nedeniyle tartışılmaya başlanması ve sanayileşmiş kuzey bölgelerinde uygulandığı gibi tüm ülkede yasaklanıp yasaklanmayacağı konusundaki anlaşmazlıktı.
11 güneyli eyalet Abraham Lincoln'un 1860 yılında yapılan seçimlerde başkan seçilmesiyle Jefferson Davis komutasında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. 12 Nisan 1861 yılında ise Güney Carolina'daki Sumter Kalesi'nden ilk top atışıyla birlikte savaş başlamıştır.[1]
Savaşın ilk sonucu Lincoln'un duraksamalarına ve bazı Demokrat Partililerin tepkisine rağmen köleliğin kaldırılmasıdır.[2] 22 Eylül 1862'de hazırlanmaya başlanan, 1 Ocak 1863'te uygulamaya konan bu önlem, 13 anayasa değişikliği önergesinin oylanıp kabul edilmesiyle 31 Ocak 1865'te yasallaşmıştır. Ancak bu zaferden beş gün sonra Lincoln bir suikast sonucu öldürülmüştür.[3]
Savaşın sebepleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
19. yüzyılın ortalarında Amerika Birleşik Devletleri'nin güneydoğu bölgelerinde büyük çiftliklerin ağırlıkta olduğu ve tarıma dayanan bir ekonomi yerleşmişti. Bu çiftliklerde özellikle pamuk, tütün ve şeker kamışı yetiştirilmekte ve gereken işgücü Afrika'dan kaçırılıp getirilen siyahi kökenlilerden oluşan kölelerden sağlanmaktaydı. ABD'nin diğer bölgelerinde ekonomi sanayiye yönelmiş ve bunun gerektirdiği serbest işgücü için kölelik ortadan kaldırılmıştı. ABD'nin batı kesiminde hala yeni eyaletler kurulmaya devam ediyor ve bu yeni eyaletlerin çoğunda kölelik yasaklanıyordu. Bu ortamda güney eyaletleri köleliğin eninde sonunda güneyde de yasaklanacağından endişelenmekteydiler. Bu da güneyin köleliğe dayanan üretim tarzını kökünden tehdit ediyordu. Köleliği kaldırmaya söz vererek seçime katılan başkan adayı Abraham Lincoln seçimi kazanınca güneyli 7 eyalet (Güney Karolina, Mississippi, Florida, Alabama, Teksas, Georgia ve Louisiana) yeni başkanın köleliği kaldıracağına kesin gözle bakarak hemen ABD'den bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu eyaletler Jefferson Davis'in başkanlığı altında Amerika Konfedere Devletleri adı altında yeni bir devlet kurdular. Kısa bir süre sonra buna 4 eyalet (Virginia, Arkansas, Kuzey Karolina ve Tennessee) daha katıldı. Böylece toplamda 11 eyalet Amerikan İç Savaşı'nda güneyli "Konfederasyon" tarafını oluşturdular. Ülkenin geri kalan kısmı (özellikle kuzeydoğu kısmı) da Birlik "Union" veya "the North" tarafını oluşturdular. Bir süre sonra iki devlet arasında savaş patlak verdi.
Kuzeyin galibiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
 |
Amerikan İç Savaşı'nın ilk yıllarında hiçbir taraf üstünlük sağlayamadı. Her iki taraftan da birçok kayıplar oldu ve her iki taraf da zaman zaman askeri başarılar elde etse de baskın çıkamadı. 1863 yılının Temmuz ayında gerçekleşen Gettysburg Muharebesi önemli bir dönüm noktası oldu. Güneyden 75 bin, kuzeyden 82 bin askerin katıldığı bu savaşta her iki taraf da askerlerinin yaklaşık üçte birini kaybettiler ama kuzeyliler güneylilere karşı ciddi bir üstünlük sağladı. En sonunda 9 Nisan 1865 tarihinde kuzey orduları güneyli ünlü komutan Robert Edward Lee'nin ordularını birkaç koldan sardılar ve teslim olmaya mecbur bıraktılar. Aynı yılın Haziran ayında geri kalan bütün güney askerleri de silahlarını bırakarak teslim oldular ve Amerikan İç Savaşı kuzeyin zaferiyle sona erdi. Savaşın sonuna yaklaşırken kuzeyli başkan Abraham Lincoln bir güneylinin gerçekleştirdiği suikast sonucu vurularak öldü.
Savaşın sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaşın bitiminde güneydeki bütün kölelere özgürlük hakları verildi, kısa süre sonra da oy kullanma hakkı kazandılar. ABD'nin güneyinde köleliğe dayanan tarım ekonomisi sona erdi. Amerika Birleşik Devletleri bölünme tehlikesinin üstesinden gelerek tekrar tek bir ülke olarak birleşmiş oldu. Savaşın sonunda güneydeki siyahilere birçok hak verildiyse de, bunlar kısa süre içinde güneyli beyazlar tarafından geri alındı. Ayrıca savaştan önce ABD'nin güney ve kuzey tarafları eşit zenginlikteyken, savaştan sonra güney ekonomik yıkıma uğradı ve kuzey öne geçti.
Savaş döneminde medyanın muharebeleri yerinden takip etmesi gazetecilerin maaşlarının artmasına, gazete abonelik ücretlerinin yükselmesine ve dolayısıyla medyanın ABD'deki konumunun güçlenmesine neden oldu. Sürekli olarak medyaya demeç veren, halkla ilişkiler faaliyeti yürüten ve propaganda yapan ilk başkan Abraham Lincoln, kendinden sonraki başkanların bu alanda rol modeli oldu.[4]
Birlik ve Konfederasyon'un Karşılaştırılması
[değiştir | kaynağı değiştir]| Birlik | Konfederasyon | |
|---|---|---|
| Toplam nüfus | 22,000,000 (71%) | 9,000,000 (29%) |
| Özgür nüfus | 21,567,414 | 5,500,000 |
| 1860'taki Sınır Eyaletlerindeki köleler | 432,586 | NA |
| 1860'taki Güney Eyaletlerindeki köleler | NA | 3,500,000 |
| Askerler | 2,200,000 (67%) | 1,064,000 (33%) |
| Demiryolu (mil) | 21,788 (71%) | 8,838 (29%) |
| Mamül Ürünler Üretimi | 90% | 10% |
| Silah üretimi | 97% | 3% |
| 1860'taki pamuk üretimi (balya) | Önemsiz miktarda | 4,500,000 |
| 1864'teki pamuk üretimi (balya) | Önemsiz miktarda | 300,000 |
| Savaş öncesi ABD ihracatındaki payı | 30% | 70% |
İlgili filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]İlgili belgeseller
[değiştir | kaynağı değiştir]- ' The American Civil War in North Carolina ', (??) Opening 19 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ' Sherman's March to Gerorgea ', (History Channel, 2007) Opening 24 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] 10 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İç Savaşın başlaması 12 Nisan 1861 (İngilizce), National Park Service (U.S. Department of the Interior.)
- ^ [2] 12 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 13. yasa değişikliği(İngilizce), Library of Congress
- ^ [3] 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Abraham Lincoln suikastı, The Library of Congress
- ^ M. Bahadırhan Dinçaslan (2022). Amerikan İç Savaşı El Kitabı. Altınordu Yayınları. ss. 77-79. ISBN 9786257610667.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Raimondo Luraghi, Storia Della Guerra Civile Americana
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kongre Kütüphesindeki İç Savaş Fotoğrafları Koleksiyonu 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'ndan Fotoğraflar 18 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Civil War 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ken Burns tarafından Public Broadcasting Service için hazırlanan belgesel
- Her bir eyaletin iç savaşa kattıkları: Illinois #1 12 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ohio 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Pennsylvania 29 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- WWW-VL: History: USA Civil War 1855–1865 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Civil War Preservation Trust
- Gettysburg Kolejindeki İç Savaş Dönemi Dijital Koleksiyonu Bu koleksiyon iç savaş dönemi ile ilgili Gettysbur Kolejinde bulunan politik karikatürlerin dijital versiyonlarını, kişisel yazıları, haritaları, boyamaları ve fotoğrafları içerir.
- Fort Morgan ve Mobile Körfezi Savaşı 27 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "WWW Guide to Civil War Prisons" (2004) 27 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İç savaş hapishaneleri ile ilgili internet için hazırlanan bir kılavuz.
- TOCWOC Civil War Blog 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İç Savaş hakkında amatör blogların bulunduğu bir grup.
- Amerikan İç Savaşı: Gettysburg 16 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Amerikan İç Savaşı ve Gettysburg Muharebesi
