Britanya Denizaşırı Toprakları

Britanya Denizaşırı Toprakları ya da Birleşik Krallık Denizaşırı Toprakları, Birleşik Krallık'ın bir parçasını oluşturmamakla birlikte Birleşik Krallık hâkimiyeti altında bulunan on dört bölgedir.^[1]

Britanya Tabiyeti Kanunu 1981 ile "Britanya Bağımlı Toprakları" olarak adlandırılmış olan bölgeler günümüzdeki ismini Britanya Denizaşırı Toprakları Kanunu 2002 ile almıştır. Bunların öncesinde ise bu topraklar Krallık Kolonileri olarak bilinmekteydi. İngiliz denizaşırı toprakları ayrıca Birleşik Krallık'ın deniz aşırı toprakları,^[2] BK denizaşırı toprakları,^[3] veya aşikar durumlarda sadece denizaşırı topraklar olarak da adlandırılırlar.^[1]

Nisan 2018 itibarıyla Falkland Adaları, Cebelitarık ve Ağrotur ve Dikelya Egemen Üs Bölgesi, Avrupa ve Amerika'dan Sorumlu Devlet Bakanlığı sorumluluğundadır. Bu üç bölgenin dışında kalan diğer bölgeler ise Dışişleri Bakanlığı'na bağlı olarak Denizaşırı Bölgeler ve Sürdürülebilir Kalkınma Devlet Bakanlığı sorumluluğundadır.

Jersey ve Guernsey (birlikte Manş Adaları olarak da bilinir) ve Man Adası, Birleşik Krallık hâkimiyeti altında olsalar da, Birleşik Krallık ile farklı anayasal ilişkileri mevcuttur ve Taç Toprakları olarak sınıflandırılmışlardır. Britanya Denizaşırı Toprakları ve Taç Toprakları; İngiliz İmparatorluğu ile üye devletlerden Mozambik^[4] hâricinde, tarihî bağları bulunan ülkelerin gönüllü olarak kurmuş oldukları İngiliz Milletler Topluluğu'ndan farklıdır.

2021 yılı itibarıyla Cayman Adaları sahip olduğu 69.656 nüfus ile en kalabalık denizaşırı toprağı konumundadır.^[5]

Tarih

Yeni Dünya'daki ilk İngiliz kolonileri, o zamana kadar Krallık sömürgeleri dışında kalan topraklarda bulunan İngiliz uyruklu kişilere ait ekim alanlarından oluşmaktaydı. Bu şekildeki ilk alanlar, İngiliz balıkçılarının 16. yüzyılda düzenli bir şekilde mevsimsel kamplar kurdukları Newfoundland'da bulunmaktaydı.

"Virginia"'da (o zamanlar Kuzey Amerika bölgesine verilen genel ad) ilk başarılı daimi koloni olan Jamestown yerleşiminin 1607'de kurulumu ile başlayan kolonileşme sonrasında bölge "Eski İmparatorluk" olarak bilinir. 1776 yılında, Amerika kolonilerinin kaybı ile birlikte, hâlen mevcut en eski Britanya kolonisi olan Bermuda (Virginia'nın uzantısı olarak) kasıtsız bir şekilde ikinci bir koloni olarak 1609'da kurulmuştur (İngiltere ve İskoçya'nın Büyük Britanya Krallığı'nı oluşturmak üzere 1707 yılında birleşmesi ile birlikte "İngiliz" kolonileri "Britanya" kolonileri olmuştur).

19. yüzyılda İngiliz İmparatorluğu'nun büyüyerek 1920'lerde en geniş haline ulaşmasıyla Birleşik Krallık, Asya ve Afrika'da sömürge amaçlarından çok ticarî ve stratejik nedenlerden dolayı tutulan üstünde büyük yerel halkların yaşadığı topraklar dahil olmak üzere dünyanın kara kitlesinin dörtte birinden fazlasını kontrol eder olmuştur.^[6] 19. yüzyılın sonlarında — Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika'da — daha büyük sömürge kolonileri özerk koloniler olmaya başlamış ve dış politika, savunma ve ticaret haricindeki tüm konularda bağımsızlıklarını kazanmaya başlamışlardır. Müstakil özerk koloniler 1867'de Kanada ve 1901'de Avustralya Milletler Topluluğu olmak üzere federasyon oluşturmuşlardır. 1920'lerde bu ve diğer büyük özerk koloniler Dominyon olarak bilinmeye başlamıştır. Dominyonlar 1931 Westminster Yasası ile tam bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bu değişiklikleri yansıtmak üzere İmparatorluk adı Britanya Milletler Topluluğu olarak değiştirilmiş ve 1949'da İngiliz Milletler Topluluğu olarak bilinmeye başlanmıştır. Afrika, Asya ve Karayipler'deki çoğu Britanya kolonisi bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bazı koloniler Britanya Kraliçesi'ni devlet başkanı olarak tutarak İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi'nu oluşturmuş diğer koloniler ise Kraliçe 2. Elizabeth'i İngiliz Milletler Topluluğu'nun başkanı olarak kabul ederek cumhuriyet olmuşlardır.

1980'de Afrika'da Güney Rodezya'nın (şimdiki Zimbabve) ve 1981'de Orta Amerika'da bulunan Britanya Hondurası'nın (şimdiki Belize) bağımsızlığını kazanmasından sonra kalan son başlıca koloni 5 milyondan fazla nüfusu bulunan Hong Kong'tu. Diğer bölgelerden farklı olarak Hong Kong bölgesi iki farklı düzene sahipti:

Hong Kong Adası ve Kowloon Yarımadası Britanya'ya Nanking Anlaşması ve Pekin Konvansiyonu ile daimî olarak devredilmişti.
Hong Kong'un büyüyen nüfusunu barındırmak amacıyla 1898 yılından itibaren 99 yıllığına Britanya'ya kiralanan, daha sonra Yeni Bölgeler olarak bilinen Çin anakarasındaki alan.

1997 yılı yaklaşırken, Birleşik Krallık ve Çin, Hong Kong'un kapitalist ekonomisi ve Britanya yönetimi sırasındaki hayat tarzının devir teslimi takip edecek olan en az 50 yıl süresince muhafazasını sağlamaya yönelik çeşitli koşullar içeren ve tüm Hong Kong'un 1997 yılında Çin'in "özel bir idari bölgesi" olarak tanımlanmasına yönelik Çin-Britanya Ortak Bildirisi'nde anlaşmaya vardılar. Bunun sebebi, Hong Kong'un altyapısının Guangdong İli ile bütünleşik olmasından dolayı neredeyse tüm gereksinimlerinin ithal edilmemesi halinde daimî olarak devredilmiş bölgelerin bekasının imkânsız olmasıydı.

Hong Kong'un iadesi ile geriye kalan Britanya denizaşırı varlıkları çoğunlukla küçük nüfusa sahip olan küçük ada ülkelerinden oluşmaktadır – ciddi alana sahip olan tek bölge olarak üzerinde insan yaşamı bulunmayan Britanya Antarktika Bölgesi kalmıştır. Bu bölgelerin bağımsızlıklarını kazanmama nedenleri farklıdır ve şu faktörleri içerir:

yerel halkın bağımsızlık için destek vermemesi;
düşük nüfusun bağımsız bir ülke olarak başarılı olmayı zorlaştırması;
Birleşik Krallık'ın ekonomik yardımına bağımlı olmak;
üzerinde insan yaşamı bulunmayan bölgelerin bilimsel ve askerî amaçlarla kullanılması;
hasım komşulara karşı savunma için Britanya askeri mevcudiyetine ihtiyaç duyulması;
bağımsızlık için ekonomik veya politik bir gerekçenin bulunmaması.

2002 yılında, Britanya Denizaşırı Toprakları Kanunu Birleşik Krallık Parlamentosu'nda kabul edilmiştir. Böylece Birleşik Krallık'ın bağımlı bölgeleri "denizaşırı topraklar" olarak yeniden sınıflandırılmıştır ve sadece Kıbrıs'ta bulunan Bağımsız Üs Alanları'na bağlı kişiler haricinde bu bölgelerde yaşayanlara tam Britanya vatandaşlığı verilmiştir.

Bir zamanlar "Üzerinde güneş batmayan İmparatorluk^[7]" olarak adlandırılırdı, hâlen de Kuzey Amerika'da bulunan Karayip Denizaşırı Toprakları, Güney Amerika'da bulunan Falkland Adaları, Afrika'da bulunan Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha, Okyanusya'da bulunan Pitcairn Adaları, Avrupa'da bulunan Cebelitarık, Asya'da bulunan Britanya Hint Okyanusu Toprakları, Antarktika'da bulunan Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları ve Britanya Antarktika Bölgesi ile Britanya Denizaşırı Toprakları dünyadaki tüm coğrafî bölgelere yayılmıştır.

Şu andaki deniz aşırı topraklar

N	Ad	Bayrak	Arma	Slogan	Nüfus	Bölge	Alan	Başkent
1	Anguilla	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: Strength and Endurance (Türkçe: Güç ve dayanıklılık)	13.477	Karayipler	102 km²	The Valley
2	Bermuda	(Açıklama)	(Açıklama)	Latince: Quo Fata Ferunt (Türkçe: Kaderin (bizi) götürdüğü yere)	67.837	Kuzey Atlas Okyanusu	53,2 km²	Hamilton
3	Cayman Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: He had founded it upon the seas (Türkçe: Onu denizin üzerinde kurdu)	51.900	Karayipler	260 km²	George Town
4	Falkland Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: Desire the Right (Türkçe: Doğruyu arzula)	3.060	Güney Atlas Okyanusu	12.173 km²	Stanley
5	Cebelitarık	(Açıklama)	(Açıklama)	Latince: Nulli Expungabilis Hosti (Türkçe: Hiçbir düşman bizi fethedemez)	27.921	İber Yarımadası	6,5 km²	Gibraltar
6	Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	Latince: Leo Terram Propriam Protegat (Türkçe: Bırak aslan ana yurdunu korusun)	Ada turizm amaçlı kullanılır	Güney Atlas Okyanusu	3.903 km²	King Edward Point
7	Britanya Antarktika Toprakları	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: Research and Discovery (Türkçe: Araştırma ve Keşif)	Nüfus Yoktur	Antarktika	1.709.400 km²	Rothera (ana üs)
8	Britanya Hint Okyanusu Toprakları	(Açıklama)	(Açıklama)	Latince: In tutela nostra Limuria (Türkçe: Limuria bizim vazifemizdir)	3.500	Hint Okyanusu	60 km²	Diego Garcia (üs)
9	Britanya Virjin Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	Latince: Vigilate (Türkçe: Dikkatli ol)	22.016	Karayipler	153 km²	Road Town
10	Montserrat	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: Each Endeavouring, All Achieving (Türkçe: Her Gayret Eden, Her Şeye Ulaşan)	4.488	Karayipler	102 km²	Plymouth
11	Pitcairn Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	yok	48	Büyük Okyanus	47 km²	Adamstown
12	Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha	(Açıklama) (Açıklama) (Açıklama) (Açıklama)	(Açıklama) (Açıklama) (Açıklama) (Açıklama)	Adalar topluluğu: YOK Saint Helena: İngilizce: Loyal and Unshakeable (Türkçe: Sadık ve Sarsılmaz) Ascension: YOK Tristan da Cunha: İngilizce: Our faith is our strength (Türkçe: İnancımız gücümüz)	7.502	Orta Atlas Okyanusu	413 km²	Jamestown
13	Turks ve Caicos Adaları	(Açıklama)	(Açıklama)	İngilizce: One people, one nation, one destiny (Türkçe: Tek halk, tek millet, tek yazgı)	30,600	Karayipler	417 km²	Cockburn Town
14	Ağrotur ve Dikelya	(Açıklama)	(Açıklama)	Fransızca: Dieu et mon droit (Türkçe: Tanrı ve Hakkım)	14.500 (7.000 Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşı, 7.500 Britanya Askeri Personeli)	Akdeniz (Kıbrıs)	254 km²	Episkopi Cantonment

Para Birimleri

Devlet	Para Birimi
İngiliz Antarktika Bölgesi Tristan da Cunha Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları	İngiliz Sterlini
Falkland Adaları	Falkland Poundu
Cebelitarık	Cebelitarık Sterlini
Saint Helena, Ascension	Saint Helena Poundu
Britanya Hint Okyanusu Toprakları Birleşik Krallık Virgin Adaları Turks ve Caicos Adaları	ABD Doları
Anguilla Montserrat	Doğu Karayip Doları
Bermuda	Bermuda doları
Cayman Adaları	Cayman Adaları doları
Ağrotur ve Dikelya	Avro

Kaynakça

^ ^a ^b "The 14 Territories". 5 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
^ "CIA - The World Factbook - Falkland Islands (Islas Malvinas)". 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
^ "UK overseas territories". 31 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
^ "Commonwealth Secretariat - FAQs". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
^ "Britanya Denizaşırı Toprakları". 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2013.
^ "The Sun Never Set on the British Empire". 24 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.

[fco-1] "The 14 Territories". 5 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.

[2] "CIA - The World Factbook - Falkland Islands (Islas Malvinas)". 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.

[3] "UK overseas territories". 31 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.

[4] "Commonwealth Secretariat - FAQs". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.

[5] "Britanya Denizaşırı Toprakları". 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2013.

[7] "The Sun Never Set on the British Empire". 24 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]