Tuvalu

Tuvalu
Tuvalu
Tuvalu Tuvalu
	Bayrak Arma
	Millî marş; Tuvalu mo te Atua Kraliyet marşı; God Save the King
Başkent	Funafuti
Resmî dil(ler)	Tuvalyanca; İngilizce
Etnik gruplar	Polinezyalı (%96) ; Mikronezyalı (%4)
Demonim	Tuvalulu
Hükûmet	Parlamenter demokrasi; (Parlamenter monarşi)
• Monarşi
• Monarşi	III. Charles
• Genel Vali	Tofiga Vaevalu Falani
• Başbakan	Feleti Teo
Tarihçe
• Birleşik Krallık'tan
• Birleşik Krallık'tan	1 Ekim 1978
Yüzölçümü
• Toplam	26 km2 (226.)
• Su (%)	önemsiz
Nüfus
• 2022 sayımı	10,643 (194.)
• Yoğunluk	423/km2 (41.)
GSYİH (SAGP)	2023 tahminî
• Toplam	$68.603 milyon
• Kişi başına	$6,076
GSYİH (nominal)	2023 tahminî
• Toplam	$63 milyon
• Kişi başına	$6,113
Gini (2022)	39; orta
İGE (2023)	0.689; orta · 129.
Para birimi	Tuvalu doları; Avustralya doları (AUD)
Zaman dilimi	UTC+12
Trafik akışı	sol
Telefon kodu	688
İnternet alan adı	.tv

Tuvalu (ⁱ/tuːˈvɑːluː/ too-VAH-loo)^[4], Pasifik Okyanusu'nda, Okyanusya'nın Polinezya alt bölgesinde, yaklaşık olarak Hawaii ile Avustralya arasında yer alan bir ada ülkesidir. Ülke, Solomon Adaları'na ait olan Santa Cruz Adaları'nın doğu-kuzeydoğusunda, Vanuatu'nun kuzeydoğusunda, Nauru'nun güneydoğusunda, Kiribati'nin güneyinde, Tokelau'nun batısında, Samoa ve Wallis ve Futuna'nın kuzeybatısında ve Fiji'nin kuzeyinde bulunmaktadır.

Tuvalu, 5° ile 10° güney enlemleri ve 176° ile 180° boylamları arasında yayılmış üç resif adası ve altı atolden oluşmaktadır. Uluslararası Tarih Çizgisi'nin batısında yer almaktadırlar.^[5] 2022 nüfus sayımına göre Tuvalu'nun nüfusu 10.643'tür,^[6]^(s5) bu da onu nüfus bakımından 194. en kalabalık ülke yapmakta olup, sadece Niue ve Vatikan'ı geride bırakmaktadır. Tuvalu'nun toplam kara alanı 2.514 kilometrekare (971 sq mi)'dir.^[6]

Tuvalu'nun ilk sakinleri, yaklaşık üç bin yıl önce başlayan Polinezyalıların Pasifik'e göçünün bir parçası olarak gelen Polinezyalılardı.^[7] Pasifik adaları ile Avrupalıların temas kurmasından çok önce, Polinezyalılar adalar arasında sıklıkla kano ile seyahat ediyorlardı. Polinezyalıların navigasyon becerileri, onların çift gövdeli yelkenli kanolar ve çıkıntılı kanolar ile ayrıntılı olarak planlı yolculuklar yapmalarını sağladı.^[8] Bilim insanları, Polinezyalıların Samoa ve Tonga'dan Tuvalu mercan adalarına yayıldıklarına ve bu mercan adalarının Melanezya ve Mikronezya'daki Polinesya uzak kolonilerine doğru daha ileri göç için bir basamak görevi gördüğüne inanmaktadır.^[9]^[10]^[11]

1568'de İspanyol kaşif ve haritacı Álvaro de Mendaña, Terra Australis arayışında yaptığı bir keşif sırasında Nui adasını görüp takımadalar boyunca yelken açan ilk Avrupalı oldu. Şu anda başkent olan Funafuti adası, 1819'da Ellice Adası olarak adlandırıldı. Daha sonra, tüm ada grubu İngiliz hidrograf Alexander George Findlay tarafından Ellice Adaları olarak isimlendirildi. 19. yüzyılın sonlarında, Büyük Britanya Ellice Adaları üzerinde kontrol talep etti ve onları etki alanları içinde belirledi.^[12] 9-16 Ekim 1892 tarihleri arasında, HMS Curacoa gemisinin Kaptanı Herbert Gibson, Ellice Adaları'nın her birini İngiliz himayesi ilan etti. Britanya, British Western Pacific Territories (BWPT) kapsamında Ellice Adaları'nı yönetmek üzere bir yerleşik komiser atadı. 1916'dan 1975'e kadar Gilbert ve Ellice Adaları kolonisinin bir parçası olarak yönetildiler.

Gilbert Adaları ve Ellice Adaları'nın her birinin kendi yönetimine sahip olup olmaması gerektiğini belirlemek için 1974'te bir referandum yapıldı.^[13] Sonuç olarak, Gilbert ve Ellice Adaları kolonisi yasal olarak 1 Ekim 1975'te sona erdi. 1 Ocak 1976'da eski yönetim resmi olarak ayrıldı^[14] ve Kiribati ve Tuvalu olmak üzere iki ayrı İngiliz kolonisi oluşturuldu. 1 Ekim 1978'de Tuvalu, Commonwealth içinde egemen devlet olarak tam bağımsızlığını kazandı ve Charles III'ün Tuvalu Kralı olduğu bir anayasal monarşidir. 5 Eylül 2000'de Tuvalu, Birleşmiş Milletler'in 189. üyesi oldu.

Adalarda önemli miktarda toprak olmadığından, ülke gıda için büyük ölçüde ithalata ve balıkçılığa bağımlıdır. Uluslararası şirketlere balıkçılık izinlerinin lisanslanması, hibeler ve yardım projeleri ve kargo gemilerinde çalışan Tuvaluulu denizcilerden ailelerine gönderilen havaleler ekonominin önemli parçalarıdır. Alçak rakımlı bir ada ülkesi olduğu için, Tuvalu iklim değişikliği nedeniyle deniz seviyesi yükselişine karşı son derece savunmasızdır.^[15] Küçük Ada Devletleri İttifakı'nın bir parçası olarak uluslararası iklim müzakerelerinde aktiftir.

Coğrafyası

Adaları

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d "World Economic Outlook database (Tuvalu)". World Economic Outlook, October 2023. International Monetary Fund. October 2023. 17 January 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 January 2024.
^ Menaouer, Olivier (2024). Tuvalu Household Income & Expenditure Survey (HIES) 2022–23 (PDF) (İngilizce). Noumea, New Caledonia: Pacific Community. s. 61. ISBN 978-982-00-1585-2.
^ "Human Development Report 2023/2024" (İngilizce). United Nations Development Programme. 6 May 2025. Erişim tarihi: 6 May 2025.
^ Deverson, Tony; Kennedy, Graeme, (Ed.) (2005). "The New Zealand Oxford Dictionary". Tuvalu. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195584516.001.0001. ISBN 978-0-19-558451-6. 28 February 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 February 2022.
^ "Maps of Tuvalu". 8 June 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 January 2021.
^ ^a ^b Tuvalu 2022 census on population and housing: analytical report (PDF) (İngilizce). Noumea Cedex, New Caledonia: Pacific Community. March 2025. ISBN 978-982-00-1617-0.
^ Howe, Kerry (2003). The Quest for Origins. New Zealand: Penguin. ss. 68–70. ISBN 0-14-301857-4.
^ Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. ss. 39–44.
^ Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. ss. 29 & 54.
^ Bayard, D.T. (1976). The Cultural Relationships of the Polynesian Outliers. Otago University, Studies in Prehistoric Anthropology, Vol. 9.
^ Kirch, P.V. (1984). The Polynesian Outliers. 95 (4) Journal of Pacific History. ss. 224–238.
^ "Declaration between the Governments of Great Britain and the German Empire relating to the Demarcation of the British and German Spheres of Influence in the Western Pacific, signed at Berlin, April 6, 1886". 1886. 22 October 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 October 2017.
^ "Moment of Decision for Ellice". 45(8) Pacific Islands Monthly. 1 August 1974. 2 October 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 October 2021.
^ W. David McIntyre. "The Partition of the Gilbert and Ellice Islands" (PDF). Island Studies Journal, Vol. 7, No.1, 2012. ss. 135–146. 2 December 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 October 2020.
^ "Tuvalu: The disappearing island nation recreating itself in the metaverse". www.bbc.com (İngilizce). 21 November 2024. Erişim tarihi: 2024-11-22.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Tuvalu ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Tuvalu Hükûmeti Resmî Web sitesi

Tuvalu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[imf2-1] "World Economic Outlook database (Tuvalu)". World Economic Outlook, October 2023. International Monetary Fund. October 2023. 17 January 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 January 2024.

[2] Menaouer, Olivier (2024). Tuvalu Household Income & Expenditure Survey (HIES) 2022–23 (PDF) (İngilizce). Noumea, New Caledonia: Pacific Community. s. 61. ISBN 978-982-00-1585-2.

[3] "Human Development Report 2023/2024" (İngilizce). United Nations Development Programme. 6 May 2025. Erişim tarihi: 6 May 2025.

[4] Deverson, Tony; Kennedy, Graeme, (Ed.) (2005). "The New Zealand Oxford Dictionary". Tuvalu. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195584516.001.0001. ISBN 978-0-19-558451-6. 28 February 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 February 2022.

[MAP-5] "Maps of Tuvalu". 8 June 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 January 2021.

[:1-6] Tuvalu 2022 census on population and housing: analytical report (PDF) (İngilizce). Noumea Cedex, New Caledonia: Pacific Community. March 2025. ISBN 978-982-00-1617-0.

[Howe1-7] Howe, Kerry (2003). The Quest for Origins. New Zealand: Penguin. ss. 68–70. ISBN 0-14-301857-4.

[Belwood1-8] Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. ss. 39–44.

[Belwood2-9] Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. ss. 29 & 54.

[Bayard-10] Bayard, D.T. (1976). The Cultural Relationships of the Polynesian Outliers. Otago University, Studies in Prehistoric Anthropology, Vol. 9.

[Kirch-11] Kirch, P.V. (1984). The Polynesian Outliers. 95 (4) Journal of Pacific History. ss. 224–238.

[12] "Declaration between the Governments of Great Britain and the German Empire relating to the Demarcation of the British and German Spheres of Influence in the Western Pacific, signed at Berlin, April 6, 1886". 1886. 22 October 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 October 2017.

[PIM174-8-13] "Moment of Decision for Ellice". 45(8) Pacific Islands Monthly. 1 August 1974. 2 October 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 October 2021.

[14] W. David McIntyre. "The Partition of the Gilbert and Ellice Islands" (PDF). Island Studies Journal, Vol. 7, No.1, 2012. ss. 135–146. 2 December 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 October 2020.

[15] "Tuvalu: The disappearing island nation recreating itself in the metaverse". www.bbc.com (İngilizce). 21 November 2024. Erişim tarihi: 2024-11-22.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

g t d Okyanusya'daki bölge ve ülkeler
Bağımlı topraklar eğik yazılmıştır.
Avustralasya	Avustralya • Christmas Adası • Cocos Adaları • Norfolk Adası • Yeni Zelanda
Melanezya	Endonezya (Maluku Adaları) • Fiji • Papua Yeni Gine • Solomon Adaları • Vanuatu • Yeni Kaledonya
Mikronezya	Guam • Kiribati • Kuzey Mariana Adaları • Marshall Adaları • Mikronezya Federal Devletleri • Nauru • Palau
Polinezya	Amerikan Samoası • Cook Adaları • Fransız Polinezyası • Niue • Pitcairn Adaları • Samoa • Tokelau • Tonga • Tuvalu • Wallis ve Futuna

g t d Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler
Avrupa	Ağrotur ve Dikelya Guernsey Birleşik Krallık İrlanda ² Malta ² Man Adası Jersey
Amerika	Anguilla Antigua ve Barbuda Bahamalar Barbados Bermuda Britanya Virjin Adaları Cayman Adaları Dominika Falkland Adaları Grenada Guyana Jamaika Montserrat Saint Kitts ve Nevis Saint Lucia Saint Vincent ve Grenadinler Surinam Trinidad ve Tobago Turks ve Caicos Adaları Virjin Adaları
Asya	Bangladeş Bhutan Brunei Endonezya Hong Kong Hindistan Japonya Kıbrıs Cumhuriyeti¹ ² Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti¹ ³ Makao Malezya Maldivler Nepal Pakistan Singapur Sri Lanka Tayland
Afrika	Botsvana Esvatini Güney Afrika Cumhuriyeti Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları Kenya Lesotho Malavi Mauritius Namibya Saint Helena Seyşeller Tanzanya Uganda Zambiya Zimbabve
Okyanusya	Avustralya Doğu Timor Fiji Kiribati Nauru Niue Papua Yeni Gine Pitcairn Adaları Samoa Solomon Adaları Tonga Tuvalu Yeni Zelanda
Bağımlı ülkeler italik yazılmıştır. ¹Tamamı Asya'da olmasına rağmen kültürel özellikleri Avrupa'ya benzediğinden Avrupa Birliği'ne üyedir. ²Avrupa Birliği'ne üye. ³Sınırlı tanınmış olan devlet.