Cadı avı
Cadı avı; cadı olduğuna inanılan kimselerin yakalanması, yargılanarak veya yargılanmadan cezalandırılması olayıdır. Tarihte cadı avları genellikle cadıların yakılarak veya linç edilerek öldürülmesi ile sonuçlanmıştır. Günümüzde cadı avı kavramı daha çok, "fikirleri topluma tehdit olarak görülen kimselere karşı düzenlenen kampanya" anlamında metafor olarak kullanılmaktadır.[1]
Cinsiyet etkeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçmişte Avrupa'da cadılıkla suçlananların yaklaşık dörtte üçü kadındı.[2] Kadın-erkek oranı bölgeler arasında farklılık gösteriyordu. Suçlananların çoğu yoksul ve yaşlı kadınlardı.[2] Suçlananların çoğunun kadın olmasının başlıca nedenleri şunlardı:
- Havva'nın yasak meyveyi tadarak cennetten kovulmaya neden olması hikâyesi nedeniyle, kadınların erkeklerden daha zayıf karakterli olduğu, dolayısıyla Şeytan'a daha kolay kandığı inancı yaygındı.[2]
- Kadınlar; hemşirelik, ebelik, aşçılık gibi şifalı bitkiler, karışımlar ve sıvılar kullanılan mesleklerle daha çok uğraşıyorlardı.[2]
- Erkekler; sorunlarını daha çok kavga ederek çözüyor; kadınlar ise öfkelerini daha çok lanet okuyarak gösteriyorlardı ve lanet okumak cadılıkla özdeşleştiriliyordu.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Cadı avı Batı dünyasında klasik dönemini erken modern dönemde (1480-1750) yaşamıştır. Bu süreçte 40.000-60.000 arası kişinin cadılık suçlamasıyla idam edildiği tahmin edilmektedir.[3]
Batıda cadı avı Kitabı Mukaddes'in Mısır'dan Çıkış bölümündeki bir ayete dayandırılıyordu.[2] Mısır'dan Çıkış 22. bölüm 18. ayet "Bir cadının yaşamasına müsamaha göstermeyeceksin." şeklindedir.[2]
Antik Çağlar
Kara büyü yapmak Eski Mısır ve Babil de çeşitli şekillerde cezalandırılıyordu MÖ 18.yüzyılda yazılan Hammurabi kanununa göre:
"Eğer bir adam başka bir adama büyü yapmışsa ve henüz haklı çıkmamışsa, büyü yapılan kişi kutsal nehre gidecek; kutsal nehre atlayacak. Eğer kutsal nehirde boğulursa, büyü yapan kişi onun evine el koyacaktır. Eğer kutsal nehir onu suçsuz ilan ederse ve boğulmazsa, büyü yapan kişi öldürülecektir. Nehre atlayan kişi, büyü yapan kişinin evine el koyacaktır."[4]
Antik Roma'nın pagan döneminde zararlı büyüye karşı yasalar vardı. Tarihçi Plinius'a göre MÖ 5. yüzyıldaki On İki Levha yasaları, zararlı büyüler söyleme ve büyü yoluyla başkasının ürünlerinin verimliliğini çalma konusunda cezalar belirliyordu. Bu yasayla ilgili olarak kaydedilen tek dava Gaius Furius Cresimus'un davasıydı.
Klasik Latince veneficium kelimesi hem zehirleme hem de büyüyle (sihirli iksirler gibi) zarar verme anlamına gelir. MÖ 331'de ölümcül bir salgın Roma'yı vurdu ve en az 170 kadın veneficium nedeniyle veya buna neden oldukları gerekçesiyle idam edildi. MÖ 184-180'de başka bir salgın İtalya'yı vurdu ve yaklaşık 5.000 kişi veneficium nedeniyle yargılandı ve idam edildi.[5]
Cadılık ilk olarak İngiltere'de 1736 tarihinde suç olmaktan çıkarıldı. Cadılık Kanununda yapılan değişiklikle -cadı olmak yerine- cadı olduğunu iddia etmek; büyü yapabildiğini, kayıp eşyaları bulacağını vs. iddia etmek suç haline getirildi. Bunu diğer Avrupa devletleri takip etti.
Günümüzde cadı avlarına halen Sahra altı Afrika toplumlarında, Hindistan'da ve Papua Yeni Gine'de rastlanır.[6][7] 2013 yılında Papua Yeni Gine'de iki kadın cadılık suçlamasıyla başları kesilerek öldürüldü.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cadı olduğu gerekçesiyle idam edilenler listesi
- Erken modern İskoçya’da cadı mahkemeleri
- Salem cadı mahkemeleri
- Engizisyon
- Yakarak öldürme
- Kadın cinayeti
- Matthew Hopkins
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "witch-hunt." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ a b c d e f g Sommerville J. P. 11 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. history.wisc.edu. Erişim: 4 Mart 2014.
- ^ Brian Levack, The Witch Hunt in Early Modern Europe
- ^ ""The Avalon Project: Documents in Law, History, and Diplomacy"". 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ Hutton, Ronald (2017). The Witch: A History of Fear, from Ancient Times to the Present. Yale University Press. pp. 59–66.
- ^ a b Sabah gazetesi, İki kadının başı 'cadı' diye kesildi 18 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 18.09.2018 tarihinde alındı.
- ^ Silvia Federici, Cadılar, cadı avı ve kadınlar (I)[ölü/kırık bağlantı] – Silvia Federici’nin PM Press tarafından basılan ‘Witches, Witch-Hunting, and Women’ (Cadılar, Cadı Avı ve Kadınlar) adlı yeni kitabından alınmıştır.
