Dadaizm
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Dada, Dadaizm veya Dadacılık, I. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa'da başlamış kültürel ve sanatsal bir akımdır. Dada, Dünya Savaşı'nın barbarlığına, sanat alanındaki ve gündelik hayattaki entelektüel katılığa ve erotizme bir protesto olarak ortaya çıkmıştır. Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada'nın ana karakteridir.[2]
İlk Dada merkezi İsviçre'nin Zürih kentinde 1916'da kuruldu. Hugo Ball tarafından arkadaşı Emmy Hennings ile birlikte 1917'de de Berlin'de kuruldu.[3] Amerika'da 1915; Fransa'da 1920 yılları civarında yaygınlaştı[4][5] ve Dadaist faaliyetler 1920'lerin ortalarına kadar sürdü.
Dada isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi olmamakla beraber Fransızcada oyuncak tahta at anlamına gelen "Dada"nın, bu kişilerin yarattığı edebî akımın ismi olarak seçildiği yönünde bir görüş vardır.
Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir. Birinci Dünya Savaşı'nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır.
Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılagelmiş olan estetikçiliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini, pisliğini, iğrençliğini, berbatlığını, rezilliğini vurguluyorlardı.
Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 1919-1924 arasında yayınlanan ve Andre Breton, Louis Aragon, Philippe Soupault, Paul Eluard ile Georges Ribemont-Dessaignes'in yazılarının yer aldığı "De Litterature"dü (dö Literatür). Dadacılık 1922 sonrasında etkinliğini yitirmeye başladı ve Dadaistler sürrealizm akımına yöneldiler.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Dadaizm akımının yaratıcıları akımın ismini koymakta sözlükten yararlanmışlardır. Rastgele bir sayfa açan ve Fransızca çocuk dilinde "tahta at" anlamına gelen bu kelimeyle karşılaşan sanatçılar da akıma Dadaizm, Dadacılık adını vermiştir. Akımları edebiyatımızla karşılaştırıldığında Cumhuriyet Sonrası Edebiyat Döneminde ortaya çıkan 'Garip' topluluğuyla normları tanımamak, tabuları yıkmak gibi benzerlikler göstermektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "World War I and Dada". Museum of Modern Art (MoMA). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Dickerson, Madelynn. "Dada ve Gerçeküstücülük". A'dan Z'ye Sanat Tarihi. Orhan Düz tarafından çevrildi. Say Yayınları. s. 270. ISBN 978-605-02-0625-8.
- ^ "Dadaism in Berlin. The radical opponents of the establishment and their (Un)organised contradictions". 15 Mart 2013. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024.
- ^ Francis M. Naumann, New York Dada, 1915–23 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Abrams, 1994, 0-81093676-3
- ^ Mario de Micheli (2006). Las vanguardias artísticas del siglo XX. Alianza Forma. ss. 135–137.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dada Manifestosu Hugo Ball (1916) 24 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tristan Tzara'nın Dada Manifestosu (1918) ve Dada Dersi (1922)9 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada Manifestosu Tristan Tzara (1918) 26 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada Manifestos (1921) 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Uluslararası Dada Arşivi.23 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yayınlanmış birçok Dada eserinin taratılmış görsellerini içerir.
- Dada Manifestosu 2001
- Dada Online 13 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dadaizmin tanımı 25 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dadaizm Kronolojisi 25 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada Sanatçıları 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada art.10 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dada'nın karakterlerini gösteren görseller içerir.
- Kes & Yapıştır - Fotomontaj Tarihi
- Bilgisayar üretimi rastgele metin.5 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
