Emil Jannings
Emil Jannings | |
|---|---|
 1926 dolaylarında Jannings | |
| Doğum | Theodor Friedrich Emil Janenz 23 Temmuz 1884 Rorschach, İsviçre |
| Ölüm | 2 Ocak 1950 (65 yaşında) Strobl, Müttefik işgali altındaki Avusturya |
| Milliyet | Alman |
| Meslek | Oyuncu |
| Etkin yıllar | 1914-1945 |
| Evlilik | Lucy Höfling[1] (1919'da boşandı) Hanna Ralph (e. 1919; b. 1921) Lucie Höflich (e. 1921; b. 1921) Gussy Holl (e. 1923) |
| Çocuk(lar) | 1 |
| İmza | |
.png){kind=small} | |
Emil Jannings (doğum adıyla Theodor Friedrich Emil Janenz, 23 Temmuz 1884 - 3 Ocak 1950), Alman sinema oyuncusudur.
Sessiz sinema çağının en önemli aktörlerinden biriydi. 1910'lu yıllardan 1940'lı yıllara kadar sinemada aktif olarak çalıştı. 1920'lerin sonunda Hollywood'a geçti. Sinemaya sesin gelmesiyle birlikte Almanya'ya döndü.
1927 yılında ilk kez verilmeye başlanan En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü Almanya'dan ABD'ye gelir gelmez çevirdiği iki filmle kazandı. Bu filmler The Last Command (1928) ve The Way of All Flesh (1927)'tir. Ayrıca 1937'de rol aldığı Der Herrscher filmiyle Venedik Film Festivali'nde Volpi Kupası'na layık görüldü.
Nazilerin iktidarı süresince onlar için propaganda filmleri yaptı, bu nedenle savaştan sonra gözden düştü, işsiz bir aktör olarak kaldı. Toplam 80 kadar filmde rol aldı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Emil Jannings, ABD'li iş insanı Emil Janenz ve Alman-Rus asıllı Almanya doğumlu bir göçmen olan eşi Margarethe'nin (doğumdaki soyadı Schwabe) oğlu olarak İsviçre'nin Konstanz Gölü üzerindeki Rorschach'ta dünyaya geldi.[2] Alman vatandaşı olarak İsviçre'de, Leipzig ve Görlitz'de büyüdü.
Liseden mezun olmadan okuldan ayrıldı ve annesi başlangıçta oyuncu olmasını yasakladı. 16 yaşındayken denizci olmak için evden kaçtı.[3] Bir transatlantikte, bir yıl boyunca kamarot olarak çalıştı. Görlitz'deki evine döndükten sonra, annesi Görlitz Tiyatrosu'nda oyunculuk stajı yapmasına izin verdi. Ancak orada yetenek eksikliği olduğu kabul edildi. Ancak Jannings bunun cesaretini kırmasına izin vermedi. Çeşitli gezici tiyatrolara katıldı ve 1901 ile 1908 yılları arasında Almanca konuşulan bölgede diğer oyuncularla birlikte seyahat etti. Daha sonra ilk gerçek ödülünü Aşağı Silezya'daki Glogau Şehir Tiyatrosu'nda aldı. Bunu çeşitli belediye tiyatrolarında gösterdiği performansları izledi. 1915'te Berlin'e geldi ve hemen hemen her sahnede büyük bir başarı ile oynadı.
Sonunda Berlin'deki Deutsches Theatre ile bir sözleşme imzaladı ve orada Max Reinhardt'ın yönetiminde bir karakter oyuncusu olarak öne çıktı. Jannings, Reinhardt aracılığıyla 1915'te Karl Gustav Vollmoeller ile de tanıştı. Jannings, aynı zamanda Ernst Lubitsch'in bir aktör meslektaşıydı. Her ikisi de altın yirmili yılların Berlin toplumuna aitti. Portrelerini çeken Berlin sosyetesi fotoğrafçısı Frieda Riess gibi tanınmış şahsiyetlerle temasa geçtiler. 1918'de Berlin'deki Kraliyet Tiyatrosu'nda Heinrich von Kleist'in The Broken Jug adlı oyununda köy yargıcı Adam karakterini canlandırdı. Bu rol portresiyle Jannings, en büyük sahne başarılarından birini elde etti. Jannings, 1919'dan itibaren uluslararası ün kazanmaya başladı.
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tiyatroya merak salan Jannings, 18 yaşında ilk kez sahnede profesyonel oldu. Tiyatro kumpanyalarıyla turnelere çıktı. 1906'da o tarihte Dünyanın en iyi tiyatro kumpanyası olarak bilinen Max Reinhardt'ın Berlin'deki tiyatrosunda çalışmak üzere bir davet aldı.
1914'te ufak tefek önemsiz rollerle sinemaya geçti. Ancak 1919'da "Danton" (1921), Peter der Große (1922) gibi bazı tarihi kişilikleri canlandırdığı rolleriyle ve "Die Brüder Karamasoff" (1921) gibi bir takım edebiyat uyarlamalarıyla dikkatleri çekmeye başladı. Shakespeare uyarlaması Othello ve F. W. Murnau'nun yönettiği sessiz klasik Der Letzte Mann'da (Son Adam)(1924) rol aldığında uluslararası alanda da tanınmış bir oyuncu oldu. 1920'lerin ortalarında dünyanın en iyi oyuncusu olarak anılıyordu. Quo Vadis?'te (1925) Neron'u, Goethe uyarlaması Faust'ta (1926) Mephisto'yu canlandırdı.
Der Letzte Mann ona ve beraberinde birçok Alman oyuncuya, yönetmen ve teknik adama ABD yolunu açan film oldu.[4] 1927'de Paramount'la sözleşme imzalayarak Hollywood'a geçti. Burada arka arkaya çevirdiği iki film The Way of All Flesh (1927) ve The Last Command (1928) ona En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü kazandırdı. Bu ödül ilk kez o yıl dağıtılmaya başlamıştı ve Jannings, Amerikalı olmadığı halde Oscar kazanan ilk aktör oldu. (O tarihlerde oyunculara birkaç filmindeki performansı için tek Oscar verilebiliyordu)[5]
Jannings'in Paramount için yaptığı beş filmin beşi de sessizdi (Bugün Josef von Sternberg'in yönetmiş olduğu "The Last Command" hariç diğerleri kayıptır). 1920'lerin sonunda sessiz filmler döneminin sona ermesiyle Emil Jannings, 1929'da Almanya'ya dönmek zorunda kaldı, zira İngilizceyi koyu bir Alman aksanıyla konuşuyor bu da ekrandan hiç anlaşılmıyordu. 1930'da Almanya'da Marlene Dietrich'le başrolünü paylaştıkları Der Blaue Engel (Mavi Melek) filmini çekti. Film aynı anda hem Almanca hem de ABD pazarı için İngilizce çekildi (The Blue Angel). Bu film henüz çok tanınmamış bir aktris olan Marlene Dietrich'in sinemada parladığı bir film olurken, Emil Jannings için de düşüşün başlangıcı oldu. 1933 yılında Nazi'ler iktidara gelince coşkulu bir şekilde devlet propaganda çarkının içinde yer aldı. Sonraki 10 yıl Nazi ideolojisini destekleyen filmlere imza atan Jannings 1938'de Nazi Propaganda Bakanı Goebbels tarafından madalyayla ödüllendirildi, 1941'de de "Devlet Sanatçısı" yapıldı.
Jannings'in yaptığı son filmi Wo ist Herr Belling?'in çekimleri, Müttefik Kuvvetler birliklerinin 1945 yılının Bahar ayında Almanya'ya girdiğinde iptal edildi. Savaştan sonra Müttefikler tarafından, Nazi propagandasında aktif rol aldığı gerekçesi ile Nazi akımının kökünün kazınmasına tabi oldu, kara listeye alındı, dışlandı ve bir daha asla film yapamadı.
İronik bir şekilde, aynı dönemde Marlene Dietrich bir ABD vatandaşı ve etkili bir Nazi karşıtı eylemciydi, savaşta yer alan birliklerin bulunduğu cephelerde onları eğlendirerek ve moral vererek şarkılar söyledi ve Stratejik Hizmetler Ofisi (OSS) adına yayın yaptı. Dietrich, özellikle Nazi bağlarından dolayı Jannings'ten nefret etti ve daha sonra Jannings'e "kıç" adını verecekti.[6]
Son yılları ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Jannings, Avusturya'nın Salzburg kenti yakınlarındaki Strobl'da inzivaya çekildi ve 1947 yılında Avusturya vatandaşı oldu.[7] 2 Ocak 1950'de Avusturya'daki çiftliğinde acı içinde, gözden düşmüş ve yalnız bir şekilde hayata veda etti. Karaciğer kanseri[8] ile mücadele ediyordu, öldüğünde 65 yaşındaydı. St. Wolfgang mezarlığına gömüldü. En İyi Erkek Oyuncu Oscar Ödülü halen Berlin'deki Film Müzesinde sergilenmektedir.[9]
Evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Jannings dört kez evlendi. İlk üç evliliği boşanma ile sona erdi, sonuncusu ölümü ile sona erdi. Son üç evliliği Alman sahne ve sinema oyuncuları Hanna Ralph, Lucie Höflich ve Gussy Holl idi.[10] Her ne kadar bazı kaynaklar Ruth-Maria'nın aslında onun üvey kızı olduğunu ve gerçek babasının Holl'un ilk kocası Conrad Veidt olduğunu söylese de, bir kızı Ruth-Maria,[11][12] vardı.[13][14]
Filmleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Film | Rol | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1914 | Arme Eva | ||
| Im Schützengraben | |||
| Passionels Tagebuch | |||
| 1916 | Aus Mangel an Beweisen | Dr. Langer | |
| Die Bettlerin von St. Marien | Baron Gelsburg | ||
| Frau Eva | |||
| Im Angesicht des Toten | Paul Werner | ||
| Life Is a Dream | Verführer (the seducer) | ||
| A Night of Horror | Banker | ||
| Stein unter Steinen | |||
| 1917 | Das fidele Gefängnis | Quabbe, the jailer | The Merry Jail (Europe: English title) |
| When Four Do the Same | Segetoff | ||
| Hoheit Radieschen | |||
| The Marriage of Luise Rohrbach | Wilhelm Rohrbach | ||
| Der Zehnte Pavillon der Zitadelle | |||
| Das Geschäft | S. H. Haßler | ||
| Lulu | |||
| The Ring of Giuditta Foscari | |||
| The Sea Battle | |||
| Unheilbar | |||
| 1918 | The Seeds of Life | James Fraenkel, Börsenmarktler John Smith, amerikanischer Ingenieur |
|
| The Eyes of the Mummy | Radu, an Arab | ||
| Fuhrmann Henschel | |||
| Nach zwanzig Jahren | Horst Lundin 'Korn' | ||
| 1919 | Rose Bernd | Arthur Streckmann | |
| Madame DuBarry | XV. Louis | a.k.a. Passion | |
| Vendetta | Tomasso | ||
| The Daughter of Mehemed | Vaco Juan Riberda, Fabrikbesitzer | ||
| The Man of Action | Jan Miller | ||
| 1920 | Colombine | Carlo | |
| Anna Boleyn | VIII. Henry | a.k.a. Deception | |
| The Skull of Pharaoh's Daughter | Osorcon, Pharao of Egypt | ||
| Algol | Robert Herne | ||
| The Big Light | Lorenz Ferleitner | ||
| Kohlhiesel's Daughters | Peter Xaver | ||
| 1921 | The Rats | Bruno | |
| The Oath of Peter Hergatz | |||
| Danton | Georges Danton | a.k.a. All for a Woman | |
| The Bull of Olivera | General François Guillaume | ||
| The Brothers Karamazov | Dimitri Karamasoff | a.k.a. Die Brüder Karamasoff | |
| 1922 | Peter the Great | I. Petro | a.k.a. Peter der Große |
| Othello | Othello | ||
| The Loves of Pharaoh | Firavun Amenes | a.k.a. Das Weib des Pharao | |
| The Countess of Paris | Ombrade | ||
| 1923 | All for Money | S. I. Rupp | |
| Tragedy of Love | Ombrade | ||
| 1924 | Der Letzte Mann | Hotelportier (hotel kapıcısı) | The Last Laugh (USA) |
| Husbands or Lovers | Husband | ||
| Waxworks | Harun Reşid | ||
| Quo Vadis | Nero | Extant | |
| 1925 | Varieté | Boss Huller | a.k.a. Jealousy (ABD) |
| Love is Blind | Emil Jannings | ||
| 1926 | Herr Tartüff | Tartüff | |
| Faust – Eine deutsche Volkssage | Mephisto | Extant | |
| 1927 | The Way of All Flesh | August Schilling | En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü; Kayıp film |
| 1928 | Sins of the Fathers | Wilhelm Spengler | excerpts and clips are preserved of this film. Unconfirmed about the total film |
| The Patriot | I. Pavel | Kayıp film | |
| Street of Sin | Basher Bill | Kayıp film | |
| The Last Command | General Dolgorucki / Büyük Dük Sergius Alexander | Academy Award for Best Actor; Extant | |
| 1929 | Betrayal | Poldi Moser | |
| 1930 | Darling of the Gods | Albert Winkelmann | a.k.a. Darling of the Gods |
| Der blaue Engel | Prof. Immanuel Rath | a.k.a. The Blue Angel (USA) | |
| 1932 | Storms of Passion | Gustav Bumke | a.k.a. Stürme der Leidenschaft a.k.a. Tempest |
| 1933 | Die Abenteuer des Königs Pausole | King Pausole | a.k.a. The Adventures of King Pausole |
| The Merry Monarch | King Pausole | ||
| 1934 | Der Schwarze Walfisch | Peter Petersen | a.k.a. The Black Whale (International: English title) |
| 1935 | The Old and the Young King | I. Friedrich Wilhelm | a.k.a. The Making of a King (ABD) |
| 1936 | The Dreamer | Direktor Prof. Niemeyer | |
| 1937 | The Broken Jug | Adam, Dorfrichter | a.k.a. The Broken Jug |
| Der Herrscher | Matthias Clausen | a.k.a. The Ruler | |
| 1939 | Robert Koch | Robert Koch | |
| Der Trichter. (Nr. III) | sahneler silindi | ||
| 1941 | Ohm Krüger | Paul Kruger | a.k.a. Kruger Amca (International: English title) |
| 1942 | Die Entlassung | Otto von Bismarck | a.k.a. Bismarck'ın İşten Çıkarılması (UK) |
| 1943 | Altes Herz wird wieder jung | Fabrika müdürü Hoffmann | |
| 1945 | Wo ist Herr Belling? | Firma sahibi Eberhard Belling | a.k.a. Where Is Mr. Belling? |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Winkel, Roel Vande; Welch, D. (7 Şubat 2007). Cinema and the Swastika: The International Expansion of Third Reich Cinema. ISBN 9780230289321. 5 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022.
- ^ Roman Rocek: Die neun Leben des Alexander Lernet-Holenia. Eine Biographie. Böhlau, Wien u. a. 1997, ISBN 3-205-98713-6, S. 186.
Frank Noack: Jannings. Der erste deutsche Weltstar. 2012. - ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009.
- ^ Marlene (1984)
- ^ Herr Emil Jannings A Great Film Actor. 4 Ocak 1950. s. 7.
- ^ Chroniknet.de 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Obituary for Emil Jannings (2 Ocak 1950), chroniknet.de]; erişim tarihi 26 Ekim 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009.
- ^ IMDb'de Emil Jannings
- ^ Deutelbaum, Marshall (1952). "Image" on the art and evolution of the film: Photographs and articles from the magazine of the International Museum of Photography. ISBN 9780486237770.
- ^ "Billboard". 14 Ocak 1950.
- ^ Noack, Frank (4 Mart 2016). Veit Harlan: The Life and Work of a Nazi Filmmaker. ISBN 9780813167022.
- ^ "Motion Picture". Şubat 1928.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMDb'de "Emil Jannings" 13 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- allmovie.com'da "Emil Jannings" 26 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- film.virtual-history.com'da "Emil Jannings" fotoğrafları 14 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1884 doğumlular
- 1950'de ölenler
- Amerika Birleşik Devletleri asıllı Almanlar
- Rus asıllı Almanlar
- 20. yüzyılda Alman erkek oyuncular
- Alman erkek sinema oyuncuları
- En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahipleri
- En İyi Erkek Oyuncu Volpi Kupası sahipleri
- Nazi propagandacılar
- Avusturya vatandaşlığına kabul edilenler
- Avusturya'da kanserden ölenler
- Karaciğer kanserinden ölenler