Eudokia Megali Komnini
Eudokia Megali Komnini (4 Eylül 1395'ten sonra ölmüştür), Trabzon İmparatoru III. Aleksios ile Theodora Kantakuzini'n kızıdır. Dolayısıyla güçlü Bizans Komninos Hanedanı'nın bir üyesidir.
Limnia Emiri Müslüman Türkmen Sinoplu Taceddin Paşa ile evlendikten sonra Sinop'un Despoina'sı olarak isimlendirilmiştir. Evlilik Eudokia'nın babası tarafından Karadeniz Rum Hristiyanları ile müslüman komşuları arasında ilişkileri güçlendirmek için ayarlanmıştır.
Ailesi ve evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Eudokia'nın doğum tarihi bilinmemektedir. III. Aleksios ile Theodora Kantakuzini'n ikinci kızlarıdır. İki erkek kardeşi ve üç kızkardeşi vardır. Ablası Anna Gürcüstan Kralı V. Bagrat ile evlenmiştir.
Mihail Panaretos'un Vakainamesinde (kronik), "imparator Limnia'nın yönetimini devraldıktan" sonra "8 Ekim 1378 tarihinde Oinaion'da Türkmen Sinoplu Limnia Emiri Taceddin Paşa ile evlendiği" kaydedilmiştir.[1] Maria ve ismi günümüze ulaşamamış Kızkardeşleri de Müslümanlar ile evlenmiştir, fakat "bu kez evlilik...en iyi olmaktan çok uzaktı."[2] Elizabeth Zachariadou'ya göre, Taceddin Limnia'nın değil Danişmend Gazi'nin türbesinin olduğu Niksar'ın Emiridir ve egemenliği Phanaroia'nın bereketli topraklar yanında İskefser ve Sonusa gibi kaleleri içermektedir.[2]
Taceddin, Aleksios'a bir heyet yolladı, heyet Haziran 1362 tarihinde İmparator ile evliliği konuştu fakat yaygın düşünce o zaman muhtemel evliliğe karşıydı.[3] Bu tür bir anlaşmanın daha önce eşi görülmemiş değildi. Eudokia'nın evliliğinden önce Aleksios'un en az iki kızkardeşi komşu müslüman hükümdarlar ile evlenmişti: Maria, Akkoyunlular Emiri Fahreddin Kutluğ bey ile 1352 yılında evlenirken, Theodora ise Chalybia Emiri Hacı Umar ile 1358 yılında evlenmişti.[4]
Anthony Bryer 1975 tarihli ünlü makalesinde Trabzon İmparatorluğu'nun son döneminde bu tür evliliklerin diplomatik bir strateji olduğunu tartışır. Büyük Komninos ailesinin prenseslerinin, sadece beş tanesinin Hristiyan hükümdarları ile evlenirken, on birden daha azı olmamak üzere Türkmen komşuları ile yaptıkları evliliklerini listeler. Bu ilişkilerdeki gerilim yalnızca farklı dinler yüzünden değil ayrıca evlilik gelenekleri yüzünden de oluyordu. Bryer makalesinde : "1362 yılında Taceddin'in ilk gelin istemesinin Aleksios tarafından red ettiren yaygın fikri bilmek özellikle ilginçtir" diye yazıp sonra uzayan görüşmeler ve Taceddin'in sarayında Eudokia'nın muhtemel durumuyla ilgili muhtemel siyasi sebepleri tartışır ve durumun "Muhtemelen Panaretos konuyla ilgili belirsizlik bırakmıştır, çünkü III. Aleksios söz konusu olduğunda, amaçlar araçları tamamen kanıtlamıştır."[5] Zachariadou, 1362 civarında Taceddin'in Amasya emri bir müttefik olduğunu ve her ikisinin de Sivas hükümdarı Eretna Beyliği gibi tehlikeli bir düşmanla yüz yüze geldiğini; o sırada Taceddin'in kurduğu ittifakın, onu "açıkça Sivas karşıtı cepheye yerleştirdiğini" Zaharariadou gözlemler. Ayrıca, Taceddin, Eudokia'nın Theodora teyzesinin kocası olan komşusu Hacı Ömer ile iyi durumda değildi. Ancak durum 1362 ve 1379 yılları arasında önemli ölçüde değişti: Eretna Beyliği yerine Kadı Burhâneddin Sivas sultanı oldu ve Kadı Trabzon topraklarına o iki yıl arası sayısız saldırı düzenleyen Türkmen emiri Kılıç Aslan ile ittifak yaptı. Eudokia'nın evlendiği tarih itibarıyla, hem Aleksios hem de Taceddin'in birbirlerine ihtiyacı vardı.[6]
Evliliğini takiben, Eudokia, Despoina tarzını Sinop'ta sürdürdü.[7] George Sphrantzes daha sonra Taceddin'in birkaç çocuğu olduğunu belirtmesine rağmen,[8] sadece bir oğul Altemur'un ismi bilinmektedir.[9] Altamur'un kendisinin onun soyundan olmayan farklı kadınlar çocuğu vardı. Taceddin 24 Ekim 1386'da, amcası Hacı Ömer ile yaptığı savaşta "parçalanmış" olarak öldü.[10]
Taceddin öldükten kısa süre sonra, yarı bağımsız bir Sırp efendisi olan Konstantin Dragaš ile evlendi. Laonikos Halkokondilis, Eudokia'nın Bizans İmparatoru V. İoannis'un ikinci karısı olduğunu belirtir ve William Miller, İoannis'in oğluyla nişanlandığını ancak onunla görüştükten sonra İmparator'un kendisi ile evlendiği şeklindeki tarihçinin anlatımını tekrarlar,,[11] Halkokondilis'in anlatımı modern tarihçiler tarafından ret edilir.[12] Eudokia'nın Konstantin ile olan evliliği, eski bir Türk harem üyesiyle evlenilebileceği üzerine Bizans'a emsal teşkil etti.[13] Her ne kadar ikinci kocasından çocuk sahibi olmasa da, Helena Dragaš'ın da aralarında bulunduğu kocasının ilk evliliğinden üvey çocukları vardı.
17 Mayıs 1395'te ikinci kocasını Rovine Muharebesi'nde kaybetti; Aynı yılın 4 Eylül'ünde Panaretos, "kardeşi İmparator Manuil ve yeğeni Lord Aleksios için gelinler ile beraber Konstantinopolis'ten gelerek" Trabzon'a "ertesi gün yağmurlu bir Pazar günü" girdiğini iddia eder.[14] Bu tarihten sonra hakkında başka bir bilgi yoktur, fakat son yıllarını Trabzon'da geçirdiği tahmin edilmektedir.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Panaretos, Chronicle, 49; English translation in Bryer (1975), p.147
- ^ a b Elizabeth A. Zachariadou, "Trebizond and the Turks (1352-1402)", Archeion Pontou, 35 (1979), p. 345
- ^ Panaretos, Chronicle, 31; English translation in Bryer (1975), p.145
- ^ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), p. 60
- ^ Bryer (1975), pp. 135-138
- ^ Zachariadou, "Trebizond and the Turks", pp. 346ff
- ^ Bryer (1975), p. 128
- ^ Sphrantzes, Chronicle, 31.6; translated in Marios Philippides, The Fall of the Byzantine Empire: a Chronicle by George Sphrantzes, 1401-1477 (Amherst: University of Massachusetts, 1980), p. 61
- ^ Bryer (1975), Appendix II
- ^ Panaretos, Chronicle, 52; English translation in Bryer (1975), p. 148
- ^ Miller, Trebizond, pp. 68ff
- ^ Donald M. Nicol, The Byzantine family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100-1460: a genealogical and prosopographical study (Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1969), p. 137 n. 7
- ^ a b Bryer (1975), p. 148, fn. 141
- ^ Panaretos, Chronicle, 55; English translation in Bryer (1975), p. 148
- Genel
- Bryer, Anthony (1975). "Greeks and Turkmens: The Pontic Exception" (PDF). Dumbarton Oaks Papers. Cilt 29. Dumbarton Oaks. ss. 113-148.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Medieval Lands, Trebizond20 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.