Felsefi anarşizm
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
Felsefi anarşizm, özellikle siyasi güç ve hükûmetlerin meşruiyeti üzerine entelektüel eleştiriye odaklanan bir anarşizm düşünce ekolüdür.[1][2][3] Amerikalı anarşist ve sosyalist Benjamin Tucker, felsefi anarşizm terimini barışçıl evrimsel anarşizmi devrimci türevlerden ayırmak için kullanmıştır.[4] Felsefi anarşizm herhangi bir eylem veya otoritenin ortadan kaldırılması arzusunu zorunlu olarak ima etmese de, felsefi anarşistler herhangi bir otoriteye itaat etme yükümlülüğü veya görevine inanmazlar ve aynı şekilde devletin veya herhangi bir bireyin emretme hakkına sahip olduğuna da inanmazlar. Felsefi anarşizm, özellikle bireyci anarşizmin bir bileşenidir.[5]
Araştırmacı Michael Freeden, bireyci anarşizmin dört geniş türünü belirlemiştir. İlk tür, William Godwin ile ilişkilendirilen ve başkalarına iyilik yapmayı içeren "ilerlemeci rasyonalizm" ile kendi kendini yönetmeyi savunan bir türdür. İkinci tür, Max Stirner ile en çok ilişkilendirilen egoizmdir. Üçüncü tür, Herbert Spencer'ın erken öngörülerinde ve Wordsworth Donisthorpe gibi bazı takipçilerinin düşüncelerinde bulunur, bu anlamda "devletin toplumsal evrim kaynağında gereksiz olduğunu" öngörür. Dördüncü tür, egoizmin hafifletilmiş bir formunu korur ve piyasa savunucusu olarak sosyal işbirliğini açıklar,[6] Amerikalı bireyci anarşist Benjamin Tucker[7] ve çevreci anarşist Henry David Thoreau gibi takipçilere sahiptir.[7]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Türler ve varyasyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]William Godwin tarafından tasarlanan felsefi anarşizm, bireylerin kendi değerlendirmelerine göre hareket etmelerini ve her bir bireye aynı özgürlüğü tanımalarını gerektirir. Max Stirner tarafından egoistik bir şekilde tasarlandığında ise, gerçekten kendisine ait olan benzersiz kişi, diğerlerine karşı herhangi bir görev tanımaz. Gücünün sınırları içinde, kendi için doğru olanı yapar.[8]
Felsefi anarşistler, devleti devirmek için silaha başvurmak yerine, "modern devletin baskıcı yasaları ve toplumsal kısıtlamalarından" bireyi kademeli olarak özgürleştirmeye ve her bireyin öz-karar veren ve değer yaratan olmasına izin vermek için çaba göstermişlerdir. Bu anarşistler, şiddetli yollarla devletin anında ortadan kaldırılmasına karşı çıkabilirler, çünkü geriye kalanın daha zararlı ve baskıcı bir devletin kurulmasına açık olabileceğinden endişe ederler. Bu durum özellikle, şiddeti ve devleti birbirine eş anlamlı olarak gören ya da şiddete karşı kamu tepkisinin artan "yasa uygulama" çabalarına yol açabileceğini düşünen anarşistler arasında doğrudur.[9]
Politik ve felsefi anarşizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Magda Egoumenides, "Felsefi ve siyasi anarşizm arasındaki bağı açıklamak için anarşist eleştirileri ve meşruiyet ideali yazar, bunlar, devletin sürekli eksikliğinin, başlangıçta her iki anarşizm türü tarafından paylaşılan bir pozisyon olduğunu hatırlatır ve felsefi anarşizmin ahlaki kriterleri, siyasi anarşizmin oluşturmayı amaçladığı toplumda içkin olması amaçlanmaktadır." Egoumenides'a göre, "Siyasi anarşist toplum vizyonlarının eleştirel felsefi anarşizmin bakış açısı ve idealleri ile uyumlu olduğunu göstermek, anarşist ideolojide bir süreklilik sağlar."[10]
Michael Huemer şöyle yazıyor: "Günümüz siyasi felsefe terminolojisinde, şimdiye kadar felsefi anarşizmi (siyasi yükümlülüklerin olmadığı görüşü) savundum, ancak siyasi anarşizmi (hükümetin ortadan kaldırılması gerektiği görüşü) henüz savunmadım." Huemer, "terminolojinin yanıltıcı olduğunu" savunuyor çünkü "her iki 'anarşizm' türü de felsefi ve siyasi iddialardır."[11]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Felsefi anarşizm, A. John Simmons'ın Moral Principles and Political Obligations (1979) gibi anarşist kitapların yayınlanmasının ardından akademisyenlerin eleştirisine maruz kalmıştır. Michael Huemer, The Problem of Political Authority: An Examination of the Right to Coerce and the Duty to Obey (2013) adlı kitabında felsefi anarşizmin yorumunu savunur[12] ve "siyasi otorite bir ahlaki yanılsamadır" iddiasında bulunur.[13]
Hukuk profesörü William A. Edmundson 10 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., üç temel felsefi anarşist ilkeye karşı bir makale kaleme almış ve bunları yanıltıcı bulmuştur. Edmundson, bireyin normal bir devlete itaat etme görevi olmadığını iddia eder, ancak bu durumun anarşizmin kaçınılmaz bir sonucu olmadığını ve devletin hala ahlaki olarak meşru olduğunu düşünür.[14]
Felsefi anarşizmin başka bir eleştirisi, sadece teorik düzeyde kalmasıdır. Anarşizmi gerçek dünyada uygulamamak, onu aslında mevcut düzenin hizmetine hizmet eden burjuva bir kolaylık olarak görülür ve yok etmek yerine statükonun devamını sağlar.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wayne Gabardi, review 11 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of Anarchism by David Miller, published in American Political Science Review Vol. 80, No. 1. (Mar. 1986), pp. 300–302.
- ^ Rex Martin (April 1974). "Wolff's Defence of Philosophical Anarchism". The Philosophical Quarterly. 24 (95): 140-149. doi:10.2307/2217718. JSTOR 2217718. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi5 Ağustos 2023.
- ^ Simmons, A. John (16 Şubat 2009). "Philosophical Anarchism". Search eLibrary. doi:10.2139/ssrn.1344425. SSRN 1344425
. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi4 Ocak 2021.
- ^ Antliff, Allan. 2001. Anarchist Modernism: Art, Politics, and the First American Avant-Garde. University of Chicago Press. p. 4.
- ^ Outhwaite, William & Tourain, Alain (Eds.). (2003). "Anarchism." The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought (2nd Edition, p. 12). Blackwell Publishing.
- ^ Freeden, Michael. Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach. Oxford University Press. 0-19-829414-X. pp. 313–314.
- ^ a b Broderick, John C. "Thoreau's Proposals for Legislation." American Quarterly, Vol. 7, No. 3 (Autumn, 1955). p. 285.
- ^ Outhwaite, William & Tourain, Alain (Eds.). (2003). "Anarchism," in The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought. (2nd Edition, p. 12). Blackwell Publishing.
- ^ Murphy, Brenda. The Provincetown Players and the Culture of Modernity. Cambridge University Press 2005. pp. 31–32.
- ^ Egoumenides, Magda (2014). Philosophical Anarchism and Political Obligation. New York: Bloomsbury Publishing USA. s. 12. ISBN 978-1-4411-2445-6.
- ^ Huemer, Michael (2012). The Problem of Political Authority: An Examination of the Right to Coerce and the Duty to Obey. Londra: Palgrave Macmillan. s. 137. ISBN 9781137281647.
- ^ Dagger, Tristan J. (2018). Playing Fair: Political Obligation and the Problems of Punishment. Oxford: Oxford University Press. s. 35. ISBN 9780199388837.
- ^ Rogers, Tristan J. (2020). The Authority of Virtue: Institutions and Character in the Good Society. Londra: Routledge. ISBN 9781000222647.
- ^ Kristjánsson, Kristján (2000). "Three Anarchical Fallacies: An Essay on Political Authority by William A. Edmundson". Mind. 109 (436): 896-900. JSTOR 2660038.
- ^ Fiala, Andrew (2021), Zalta, Edward N. (Ed.), "Anarchism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2021 bas.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Haziran 2023
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Philosophical anarchism". İnternet Felsefe Ansiklopedisi.
- Philosophical anarchism 6 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in the Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Siyaset serisi | ||
| Gelenekler |  | |
| Anarşistler | Adolph Fischer (1858–1887) • Aleksandros Grigoropulos (1993–2008) • Alexander Berkman (1870–1936) • Alfredo M. Bonanno (1937– ) • Anselmo Lorenzo (1841–1914) • Auguste Vaillant (1861–1894) • Benjamin Tucker (1854–1939) • Bhagat Singh (1907–1931) • Sacco ve Vanzetti (1888–1927) • Buenaventura Durruti (1896–1936) • Carlo Cafiero (1846–1892) • Carlo Giuliani (1978–2001) • Colin Ward (1924–2010) • Daniel Guérin (1904–1988) • Dyer Lum (1839–1893) • Edward Abbey (1927–1989) • Élisée Reclus (1830–1905) • Émile Armand (1872–1963) • Emile Henry (1872–1894) • Émile Pouget (1860–1931) • Emma Goldman (1869–1940) • Errico Malatesta (1853–1932) • Ettore Aguggini (1902–1929) • Fernand Pelloutier (1867–1901) • Ferdinando Nicola Sacco (1891–1927) • Francisco Ascaso Abadía (1901–1936) • Gaetano Bresci (1869–1901) • Gün Zileli (1946– ) • Henry David Thoreau (1817–1862) • Jacques Ellul (1912–1994) • Jaroslav Hašek (1883–1923) • Johann Joseph Most(1846–1906) • John Zerzan (1943– ) • Joseph Déjacque (1821–1864) • Juan García Oliver (1901–1980) • Jules Bonnot (1876–1912) • Karim Landais (1980–2005) • Leon Czolgosz (1873–1901) • Lev Tolstoy (1828–1910) • Lucy Parsons (1853–1942) • Luigi Fabbri (1877–1935) • Luigi Galleani (1861–1931) • Lysander Spooner (1808–1887) • Marius Jacob (1879–1954) • Max Stirner (1806–1856) • Mikhail Bakunin (1814–1876) • Murray Bookchin (1921–2006) • Murray Rothbard (1926–1995) • Nestor Mahno (1888–1934) • Noam Chomsky (1928– ) • Paul Avrich (1931– 2006) • Pyotr Kropotkin (1842–1921) • Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865) • Ravachol (1859–1892) • Sante Geronimo Caserio (1873–1894) • Sébastien Faure (1858–1942) • Ugo Fedeli (1898–1964) • Volin (1882–1945) • Voltairine de Cleyre (1866–1912) • William Godwin (1756–1836) | |
| Tarihte anarşizm | ||
| Anarşist teori | ||
| Kültür ve anarşizm | ||
| Ülkelere göre anarşizm | ||