Hiketas
Hicetas (Grekçe: Ἱκέτας veya Grekçe: Ἱκέτης; y. MÖ 400 - y. MÖ 335), Pisagor Okulu'nun bir Yunan filozofu ve astronomdu. Yaşamı sadece kabaca bilinmekte olup büyük olasılıkla MÖ 5. ve 4. yüzyılların sonlarına denk gelmektedir.
Hayatı ve çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Syracuse'da doğdu. Kaynaklar Hicetas'ın hayatı hakkında hiçbir şey bildirmiyor. Astronomik öğretisinin bilimsel-tarihsel sınıflandırması nedeniyle, araştırmalarda Ekphantos ve Philolaos'un çağdaşı olduğu varsayılmaktadır. Buna göre, MÖ beşinci ve dördüncü yüzyılların sonlarında yaşadı.[1] Astronomisi kısmen Ekphantos'unkiyle örtüştüğü için, onun öğretmeni olduğu varsayıldı; ikisi de Pisagorcuydu (yani filozof Pisagor'un öğretisinin takipçileri). Bir öğretmen-öğrenci ilişkisi varsayımı, elverişsiz kaynak durumu nedeniyle varsayımsal olarak kalır; Her halükarda, ikisinin temas halinde olduğu ve birbirlerinden bağımsız olarak görüşlerine ulaşmadıkları varsayımı makuldür.
Pisagorcu Ecphantus ve Akademik Heraclides Ponticus gibi, daimi yıldızların günlük hareketinin Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklandığına inanıyordu.[2] Copernicus, De Revolutionibus orbium coelestium'da Nicetus Syracusanus’tan (Syracuse'lu Nicetus), Cicero tarafından Dünya'nın hareket ettiğini iddia eden bir antik şahsiyet olarak gösterildiğinden bahsettiğinde, aslında Hicetas'tan bahsettiğine inanılıyor.[3]
Cicero, Academica'nın II. cildindeki Hicetas'tan Theophrastus'a atıfta bulunur.[4][5] Heath'e göre:
| “ | Cicero “Theophrastus'un dediği gibi Syracuselu Hicetas'ı cennetin, güneşin, ayın, yıldızların ve aslında gökyüzündeki her şeyin hareketsiz kaldığını ve evrendeki dünya dışında hiçbir şeyin hareket etmediğini savunuyor; ama dünya kendi ekseni etrafında son derece hızlı bir şekilde dönüp döndükçe, sanki dünya hareketsiz ve cennet hareket ediyormuş gibi aynı sonuçlar ortaya çıkıyor." [diyor]. Bu elbette iyi ifade edilmiyor… ama Cicero, dünyanın dönüşünün, cennetin bir bütün olarak görünen günlük dönüşünün tam bir ikamesi olduğu anlamına gelir.[6] | „ |
Hicetas'ın hiçbir yazısı hayatta kalmadığından, öğretilerinin daha sonraki kaynaklarda birkaç kısa ifadeden yeniden yapılandırılması gerekiyor. Doksograf Aëtios, Hicetas'ın, Philolaos gibi, dünyanın yerleşik kısmından her zaman görünmeyen bir "karşı-dünya" olduğu hipotezinin bir savunucusu olduğunu bildirir.[7] Bu nedenle, Aristoteles'in bahsettiği, ancak adıyla adlandırılmayan, bu görüşü temsil eden "sözde Pisagorcular" grubuna aitti. Theophrastus'a atıfta bulunan Cicero, Hicetas'ın yıldızlı gökyüzündeki görünen hareketleri dünyanın bir eksen dönüşüyle açıkladığını bildirdi. Bu, araştırmada genellikle varsayıldığı gibi, ya kendi eksenleri ya da dünyanın dışında kozmosun merkezinden geçen bir eksen anlamına geliyordu.[8] Cicero, Hicetas'ın dünyanın hareket eden tek gök cismi olduğunu iddia ederek, tam olarak anlatılmamış olan Theophrastus'a dair çok kaba ve basit bir şekilde bilgi verir. Güneş, ay ve gezegenler de dahil olmak üzere diğer tüm hareketlerin görünür olması gerekiyor ve bu görünüm, hepsi için dünyanın ekseninin dönüşünden kaynaklanıyor, bütün gökyüzü gerçekten hareketsiz duruyor. Doksograf Diogenes Laertios, Hicetas'ın dünyayı evrenin merkezine yerleştirmediğini, ancak Philolaos gibi ona dairesel bir yörünge atadığını ve ikisinden hangisinin önce bu fikri ortaya çıkardığının belirsiz olduğunu belirtiyor.[9] Hicetas'a atfedilen karşı-dünya hipotezi, gerçekten de dünyanın yörüngesinde döndüğü bir modeli varsayar. Buna göre Hicetas, bu soruda yeni bir azınlık pozisyonunu temsil ediyordu, çünkü o zamanlar geosantrik bir dünya görüşü egemendi. Astronomik modelinin Philolaus'unkine ne ölçüde karşılık geldiği açık değildir.
Doğrulanamayan daha eski bir araştırma görüşüne göre Heraclides Ponticus, kahramanları Hicetas ve Ekphantos olan bir diyalog yazdı; bu diyalog, iki Pisagorcunun sözde öğretileri hakkındaki eski geleneğin kaynağıdır. Bu varsayım, Hiketas'ın tarihsel bir figür değil, Herakleides'in edebi bir kurgusu olabileceği veya en azından gerçekte yaşamış olsa bile, Herakleides'in kendisine atfedilen öğretilerini uydurduğu varsayımıyla bağlantılıydı.[10]
Nicolaus Copernicus, dünyanın hareketini öğreten ve bu nedenle onun yeryüzünün hareketliliği anlayışının öncüsü olarak gördüğü kadim gök bilimciler arasında yanlışlıkla "Nicetus" olarak adlandırdığı Hicetas'tan söz eder.[11]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Örneğin; Christoph Riedweg: Pythagoras: Leben, Lehre, Nachwirkung, 2. Auflage, München 2007, S. 147 ve Leonid Zhmud: Wissenschaft, Philosophie und Religion im frühen Pythagoreismus, Berlin 1997, S. 74.
- ^ Theophrastus ap Cicero, Acad. Quaest. ii. 39. Diogenes Laërtius (viii. 85) says that some ascribed this doctrine to Hicetas, while others attributed it to Philolaus.
- ^ W. T. Lynn, "Nicetus of Syracuse" in The Observatory Vol. 16 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1893) pp. 380-381
- ^ Cicero, M.T. (1880). The Academic Questions, Treatise de Finibus, and Tusculan Disputations. C.D. Yonge tarafından çevrildi. Londra, Macmillan. s. 81.
- ^ Cicero, Marcus Tullius (1874). Academica. Londra, Macmillan. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
"Hicetas Syracusius, ut ait Theophrastus, caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet neque praeter terram rem ullam in mundo moveri: quae cum circum axem se summa celeritate convertat et torqueat, eadem effici omnia, quae, si stante terra caelum moveretur. Atque hoc etiam Platonem in Timaeo dicere quidam arbitrantur, sed paulo obscurius."
- ^ Heath, Sir Thomas (1913). Aristarchus of Samos, the Ancient Copernicus. Oxford at the Clarendon Press. s. 188. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016.
- ^ Bkz. Bartel Leendert van der Waerden: Die Pythagoreer, Zürih / Münih 1979, ss. 459–464.
- ^ Bartel Leendert van der Waerden, ikinci yorumu savunuyor: Die Pythagoreer, Zürich/München 1979, s. 463; William K. C. Guthrie buna karşı çıkıyor: A History of Greek Philosophy, Cilt 1, Cambridge 1962, s. 328.
- ^ Diogenes Laertios 8,85.
- ^ Bkz. Hans B. Gottschalk: "Heraclides of Pontus", Oxford 1980, s.44 f.; Bruno Centrone: "Hicétas de Syracuse". in: Richard Goulet (Ed.): Dictionnaire des Phileses antiques, Cilt 3, Paris 2000, s. 681.
- ^ Ayrıca bkz. Charles H. Kahn: Pythagoras and the Pythagoreans, Indianapolis 2001, s. 67, 160; Bronisław Biliński: Il pitagorismo di Niccolò Copernico, Wrocław 1977, ss. 47-69.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bruno Centrone: Hicétas de Syracuse. In: Richard Goulet (Hrsg.): Dictionnaire des philosophes antiques, Bd. 3, CNRS Éditions, Paris 2000, ISBN 2-271-05748-5, ss. 681
- Leonid Zhmud: Hiketas und Ekphantos aus Syrakus (DK 50–51). In: Hellmut Flashar u. a. (Hrsg.): Frühgriechische Philosophie (=Grundriss der Geschichte der Philosophie. Die Philosophie der Antike, Band 1), Halbband 1, Schwabe, Basel 2013, ISBN 978-3-7965-2598-8, ss. 428–429
- Maria Timpanaro Cardini: Pitagorici. Testimonianze e frammenti. Bd. 2, La Nuova Italia, Firenze 1962, ss. 406–415 (İtalyanca çeviri ile Yunanca kaynak metinler)
- "Hicetas". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- Toomer, G. J. (2016). Hicetas, of Syracuse, 5th cent. BCE. In Oxford Research Encyclopedia of Classics.
