Joseph Rotblat

Joseph Rotblat
Joseph Rotblat
	Los Alamos Ulusal Laboratuvarı, yaka kartı fotoğrafı (1944).
Doğum	Józef Rotblat; 4 Kasım 1908; Varşova, Polonya
Ölüm	31 Ağustos 2005 (96 yaşında); Londra, Birleşik Krallık
Milliyet	Polonya
Vatandaşlık	İngiltere
Mezun olduğu okul(lar)	Özgür Polonya Üniversitesi; Varşova Üniversitesi; Liverpool Üniversitesi;
Din	agnostik
Ödüller	Albert Einstein Barış Ödülü (1992); Nobel Barış Ödülü (1995);
Kariyeri
Dalı	Fizik
Çalıştığı kurumlar	Varşova Bilim Derneği (1933–1937); Özgür Polonya Üniversitesi (1937–1939); Liverpool Üniversitesi (1939–1949); St Bartholomew's Hastanesi (1949–1976);

Joseph Rotblat^[1]^[2] (4 Kasım 1908 - 31 Ağustos 2005), Polonya doğumlu İngiliz vatandaşlığına geçen fizikçidir.

Nükleer serpinti üzerine yaptığı çalışmaların, Kısmi Nükleer Test Yasağı Anlaşması'na önemli ölçüde katkısı oldu. 1973 yılındaki kuruluşundan itibaren Bilim ve Dünya İlişkileri üzerine Pugwash Konferansı'nın genel sekreterliğini yürüttü ve Russell-Einstein Manifestosu'na imza attı. Pugwash Konferansları ile bağlantılı olarak, Nükleer silahsızlanmaya yönelik çabalarından dolayı 1995 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.^[3]

Biyografi

Józef Rotblat, babası Zygmunt'un yedi çocuğundan birisi olarak (doğduğu esnada ikisi hayatta değildi.) 4 Kasım 1908 tarihinde Polonya'nın Varşova şehrinde dünyaya geldi ve at arabasıyla ülke genelinde cins at yetiştiriciliği işleri yaptı. Józef'in ilk dönemlerinde I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle müreffeh yaşamı değişti. Sınırların kapatılması ve ailesinin işi olan yerlerin kamulaştırılması neticesinde yoksulluğa düştüler. Din onun için arka planda olmasına rağmen daha sonra bir agnostik oldu.^[4]

Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra, Varşova'da bir elektrikçi olarak çalıştı ve o yıllarda bir fizikçi olmak için sürekli büyüyen bir hırsı vardı. 1930 yılında tanıştığı ve bir edebiyat öğrencisi olan Tola Gryn ile evlendi. Örgün eğitime devam etmeden 1932 yılında Özgür Polonya Üniversitesi fizik bölümünde fizik doktoru oldu. 1938 yılında ise Varşova Üniversitesi'nde yüksek lisans kazandı. Varşova Bilim Derneği Radyasyon Laboratuvarında Araştırma Görevlisi olarak görev yaptı ve 1937 yılında Özgür Polonya Üniversitesi Atom Fiziği Enstitüsü'nün asistanı daha sonra ise müdürü oldu.

II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden önce, fisyon sürecinde nötron yayıldığını gösteren deneyler yaptı. 1939 yılında kısa süre içerisinde çok sayıda fisyonların gerçekleşebileceği yönündeki öngörüsü gerçek oldu ve önemli miktarda enerjinin serbest kalabileceği belirlendi. Rotblat bunun bir sonucu olarak, bir mikrosaniyeden daha az sürede bu sürecin bir patlamaya neden olacağını hesapladı.

Ayrıca 1939 yılında nötronların yapısının ortaya çıkartılmasından dolayı Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan James Chadwick'in davetiyle Liverpool Üniversitesi'ne çalışmaya gitti. Davet Polonya'da bulunan Marie Curie'nin bağlantıları yoluyla gerçekleşmiştir. Chadwick, temel nükleer reaksiyonları incelemek için siklotron adlı bir parçacık hızlandırıcısı inşa etti ve Rotblat'ta Varşova'da benzer bir makine inşa etmek istedi. Bu nedenle Liverpool'da Chadwick'e katılmaya karar verdi. İngiltere'de eşini desteklemek için zamanının olmayacağını düşünerek tek başına gitti. Çalışmalarında çok fazla zaman geçmeden, Chadwick, Rotblat'ın gelirinin iki katı tutarında bir araştırma bursu (Oliver Lodge Bursu) verdi ve 1939 yılının yaz aylarında kendisini geri getirmek isteyen eşi Tola'nın yanına, evine döndü. Ağustos ayında eve dönen Rotblat hasta olduğunda dolayı çalışmalarından geri kaldı ve bu esnada savaş patlak verdi. Eşi Tola bu yıllarda Majdanek toplama kampında Yahudi Soykırımında can verdi. Bu olay onun sonraki yaşamını derinden etkiledi.^[5]

Manhattan Projesi

Polonya'da bulunan Rotblat, çalışmalarının bir bomba üretmek için kullanılabileceğini fark etti. Önce "kendi zihnindeki her şeyi bitirmek" gerektiğini düşündü^[6] ancak Nazi Almanyası'nın devam eden yükselişini durdurmak veya caydırmanın ancak bir nükleer bomba kullanarak önlenebileceği kanısına vardığından dolayı İngiltere'ye gitti.^[6] Savaşın başlamasından sonra bomba çalışmaları için Chadwick ile birlikte çalışmaya başladı.

1944 yılında Rotblat ilk atom bombasını oluşturmak için Manhattan Projesi üzerinde çalışmak amacıyla James Chadwick'in grubuyla birlikte hareket etti. Ancak Manhattan Projesi üzerinde çalışmanın ilk koşulu ya ABD vatandaşı veya İngiliz vatandaşı olmaktı. Rotblat bu durumda ülkesini ret ederek feragat etti.^[7] Böyle yıkıcı bir silah geliştirmek için bilimin kullanılması hakkında güçlü çekinceleri vardı ancak çalışmaya devam etti. Leslie Groves tarafından 1944 yılı Mart ayında verilen bir akşam yemeğinde bombanın Sovyetler Birliği'ni bastırmak amacıyla yapıldığı gerçeğini duyduğunda şoke oldu. Rotblat, 1944 yılının sonunda Almanya'nın da kendi bombasını yapmayı bıraktığını öğrenmesini ardından projeyi terk etmek istedi. Bu esnada Chadwick, Rotblat'a bir Sovyet casusu olarak suçlandığı yönünde hazırlanan dosyayı gösterdi. Ayrıca Rotblat bu yıllarda çeşitli suçlarla suçlandı.^[6]^[8]^[9]^[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ DOI:10.1098/rsbm.2007.0023
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
^ Landau, S. (1996) Profile: Joseph Rotblat – From Fission Research to a Prize for Peace, Scientific American 274(1), 38-39.
^ Rotblat, Joseph; Ikeda, Daisaku (2006). A Quest for Global Peace: Rotblat and Ikeda on War, Ethics and the Nuclear Threat. I.B.Tauris. s. 94. ISBN 9781845112783. Rotblat: "I have to admit, however, that there are really many things that I do not know. I am not a particularly religious person, and this is the reason for my agnosticism. To be an agnostic simply means that I do not know and will keep seeking the answer for eternity. This is my response to questions about religion."
^ Underwood, Dr Martin (2011). "Liverpool University (1939-43)". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
^ ^a ^b ^c "Irwin Abrams". 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
^ [1] 11 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Obituary, The Daily Telegraph], 2 September 2005
^ Alan Salmon, Insight, p.15, University of Liverpool (2006)
^ Obituary, The Times^{[ölü/kırık bağlantı]}, 2 September 2005.
^ Shampo, M. A.; Kyle, R. A. (1995). "Hamilton Smith". Mayo Clinic proceedings. Mayo Clinic. 70 (6). s. 540. PMID 7776712.

Dış bağlantılar

Rotblat'ın hayatını anlatan Kanada yapımı film7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] DOI:10.1098/rsbm.2007.0023

[kalendarium.polska.pl-2] "Arşivlenmiş kopya". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[3] Landau, S. (1996) Profile: Joseph Rotblat – From Fission Research to a Prize for Peace, Scientific American 274(1), 38-39.

[4] Rotblat, Joseph; Ikeda, Daisaku (2006). A Quest for Global Peace: Rotblat and Ikeda on War, Ethics and the Nuclear Threat. I.B.Tauris. s. 94. ISBN 9781845112783. Rotblat: "I have to admit, however, that there are really many things that I do not know. I am not a particularly religious person, and this is the reason for my agnosticism. To be an agnostic simply means that I do not know and will keep seeking the answer for eternity. This is my response to questions about religion."

[5] Underwood, Dr Martin (2011). "Liverpool University (1939-43)". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.

[Abe-6] "Irwin Abrams". 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[telegraph-7] [1] 11 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Obituary, The Daily Telegraph], 2 September 2005

[sal-8] Alan Salmon, Insight, p.15, University of Liverpool (2006)

[times-9] Obituary, The Times^{[ölü/kırık bağlantı]}, 2 September 2005.

[10] Shampo, M. A.; Kyle, R. A. (1995). "Hamilton Smith". Mayo Clinic proceedings. Mayo Clinic. 70 (6). s. 540. PMID 7776712.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Nobel Barış Ödülü sahipleri
1901-1925	1901 Dunant \ Passy 1902 Élie Ducommun \ Gobat 1903 Cremer 1904 Uluslararası Hukuk Enstitüsü 1905 von Suttner 1906 Roosevelt 1907 Moneta \ Renault 1908 Arnoldson \ Bajer 1909 Beernaert \ d'Estournelles 1910 Uluslararası Barış Bürosu 1911 Asser \ Fried 1912 Root 1913 La Fontaine 1914 1915 1916 1917 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1918 1919 Wilson 1920 Bourgeois 1921 Branting \ Lange 1922 Nansen 1923 1924 1925 Chamberlain \ Dawes
1926-1950	1926 Briand \ Stresemann 1927 Buisson \ Quidde 1928 1929 Kellogg 1930 Söderblom 1931 Addams \ Butler 1932 1933 Angell 1934 Henderson 1935 von Ossietzky 1936 Saavedra Lamas 1937 Cecil 1938 Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi 1939 1940 1941 1942 1943 1944 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1945 Hull 1946 Balch \ Mott 1947 Friends Service Council \ Amerikan Dostluk Hizmet Komitesi 1948 1949 Orr 1950 Bunche
1951-1975	1951 Jouhaux 1952 Schweitzer 1953 Marshall 1954 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1955 1956 1957 Pearson 1958 Pire 1959 Noel-Baker 1960 Lutuli 1961 Hammarskjöld (ölümünden sonra) 1962 Pauling 1963 Uluslararası Kızılhaç Komitesi \ Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Birliği 1964 King 1965 UNICEF 1966 1967 1968 Cassin 1969 Uluslararası Çalışma Örgütü 1970 Borlaug 1971 Brandt 1972 1973 Lê Đức Thọ (ödülü reddetti) \ Kissinger 1974 MacBride \ Satō 1975 Saharov
1976-2000	1976 B. Williams \ Corrigan 1977 Uluslararası Af Örgütü 1978 Sedat \ Begin 1979 Teresa 1980 Pérez Esquivel 1981 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1982 Myrdal \ García Robles 1983 Wałęsa 1984 Tutu 1985 Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler 1986 Wiesel 1987 Arias 1988 Birleşmiş Milletler Barış Gücü 1989 Gyatso 1990 Gorbaçov 1991 Su Çi 1992 Menchú 1993 Mandela \ de Klerk 1994 Peres \ Rabin \ Arafat 1995 Pugwash Konferansları \ Rotblat 1996 Belo \ Ramos-Horta 1997 Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya \ J. Williams 1998 Hume \ Trimble 1999 Sınır Tanımayan Doktorlar 2000 Kim
2001-günümüz	2001 Annan \ Birleşmiş Milletler 2002 Carter 2003 Ebadi 2004 Maathai 2005 Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu \ el-Baradey 2006 Grameen Bank \ Yunus 2007 Gore \ Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli 2008 Ahtisaari 2009 Obama 2010 Liu 2011 Johnson Sirleaf \ Gbowee \ Karman 2012 Avrupa Birliği 2013 Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü 2014 Satyarthi \ Yusufzay 2015 Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü 2016 Santos 2017 Nükleer Silahların Tamamen Ortadan Kaldırılması için Uluslararası Kampanya 2018 Mukwege \ Murad 2019 Abiy Ahmed Ali 2020 Dünya Gıda Programı 2021 Maria Ressa \ Dmitri Muratov 2022 Ales Bialiatski \ Memorial \ Sivil Özgürlükler Merkezi 2023 Nergis Muhammedi 2024 Nihon Hidankyo 2025 María Corina Machado