Woodrow Wilson

Thomas Woodrow Wilson
Thomas Woodrow Wilson
28. Amerika Birleşik Devletleri başkanı
	Görev süresi; 4 Mart 1913 - 4 Mart 1921
Başkan Yardımcısı	Thomas Marshall
Yerine geldiği	William Howard Taft
Yerine gelen	Warren G. Harding
34. New Jersey Valisi
	Görev süresi; 17 Ocak 1911 - 1 Mart 1913
Yerine geldiği	John Fort
Yerine gelen	James Fielder (Geçici)
13. Princeton Üniversitesi Başkanı
	Görev süresi; 1902-1910
Yerine geldiği	John Fort
Yerine gelen	John Aikman Stewart
Kişisel bilgiler
Doğum	Thomas Woodrow Wilson; 28 Aralık 1856; Staunton, Virginia, ABD
Ölüm	3 Şubat 1924 (67 yaşında); Washington, DC, ABD
Partisi	Demokratik
Evlilik(ler)	Ellen Axson (1885–1914); Edith Bolling (1915–1924);
Çocuk(lar)	3
Bitirdiği okul	Davidson Koleji; Princeton Üniversitesi (AB); Virginia Üniversitesi; Johns Hopkins Üniversitesi (MA, PhD);
Mesleği	Akademisyen, tarihçi
Dini	Presbiteryen
Ödülleri	; Nobel Barış Ödülü (1919) ;
İmzası

Thomas Woodrow Wilson (28 Aralık 1856 – 3 Şubat 1924), Amerikalı akademisyen, tarihçi ve siyasetçidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 28. başkanıdır.

Yaşamı

Thomas Woodrow Wilson, 28 Aralık 1856 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin Virginia eyaletinin Staunton şehrinde doğmuştur. İskoç ve İrlanda kökenlidir.^[1] dört çocuklu bir ailenin üçüncü çocuğudur. Wilson 1873-74 yıllarında Davidson Kolejinde okumuştur. Ancak daha sonra New Jersey Kolejine (şimdiki Princeton Üniversitesi) gitmiştir. Siyasi Felsefe ve Tarih okumuştur. Phi Kappa Psi kardeşliğine katılmıştır.^[2] 1876'da başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti adayı Samuel J. Tildene vereceğini açıklamıştır. 1879'da Princeton'dan mezun olduktan sonra, Virginia Üniversitesi Hukuk Fakültesine kayıt olmuştur. Ancak yine de hukukla ilgili bir iş yapmamıştır. 1885'te Ellen Louise Axson ile evlenmiştir. Bu evlilikten olan çocukları Margaret, Jessie ve Eleanor'dur. 1885'ten 1889'a kadar Pensilvanya Bryn Mawr'da bulunan Bryn Mawr Kadın Koleji'nde öğretmenlik yapmıştır. Burada Antik Yunan ve Roma tarihi, Amerikan tarihini, siyaset tarihi ve diğer konuları öğretmiştir. 1902-1910 yılları arasında Princeton Üniversitesi rektörlüğü görevini yürüttü. 1910 yılında Demokratik Parti'den New Jersey vali adayı oldu. Yapılan seçimleri kazandı. Bu görevini 1911-1913 yılları arasında sürdürdü. 1912 yılında yapılan ABD başkanlık seçimlerini kazandı. 1916 yılında yapılan başkanlık seçimlerini bir kez daha kazandı ve Andrew Jackson'dan sonra Beyaz Saray'da arka arkaya iki dönem başkanlık yapan ikinci demokrat oldu. ABD'nin I. Dünya Savaşı'na girmesinden önce açıkladığı ilkeler nedeniyle 1919 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.^[3]

Başkanlığı (1913 - 1921)

1912 Seçimleri

Wilson 1912'de Başkanlık seçimlerin de Demokrat Partiden aday olmuştur. Rakipleri olarak, 27. ABD Başkanı olan William Howard Taft, 26. Başkan Theodore Roosevelt ve Eugene V. Debs vardır. Roosevelt İlerici Partiden, Taft Cumhuriyetçi Debs ise Sosyalist Partiden aday olmuştur. Wilson bu seçimler de %41,8 oranın da oy alarak seçimleri kazanmıştır.

İç Politika

Wilson başkanlığında yürürlüğe doğayı koruma, bankacılıkta reform ve tarifeleri düşürmüştür. Çiftçilere düşük faiz sağlayan Federal Çiftlik Yasasını imzalamıştır.

I. Dünya Savaşı

Başkanlığı sırasında I. Dünya Savaşı çıkmıştır. Başkan Wilson savaşa katılmayıp tarafsızlıktan yanaydı. Ancak daha sonra Almanların üç Amerikan gemisini batırması sonucu I. Dünya Savaşı'na katılmaya karar vermiştir. Wilson savaşı çabuk bitirme ve dünya barışını sağlama gerekçesiyle Wilson İlkelerini çıkarmıştır. Ayrıca Wilson tüm ulusların bağımsızlığını korumak ve toprak bütünlüğünü sağlamak için bugünkü Birleşmiş Milletler'in öncülü olan Milletler Cemiyeti'nin kurulması konusun da çağrı da bulunmuştur. Osmanlı İmparatorluğu ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu'ndaki azınlıkların haklarını kendilerine bırakmıştır.

Paris Barış Konferansı

11 Kasım 1918 yılında Paris Barış Konferansında ateşkes sürecinde Almanya'nın Wilson İlkelerini kabul etmemesi durumunda Almanya ile ayrı antlaşma yapacağını açıklamıştır. 28 Haziran 1919'da Almanya Versay Antlaşmasını imzalamıştır.

Wilson'un savaşı bitirmeyi başarmasından dolayı 1919'da Nobel Barış ödülüne layık görülmüştür.

Sonraki Yaşamı (1921-1924)

Wilson 4 Mart 1921'de ABD başkanlığından ayrılmasından sonra Washington D.C.'de yaşamıştır. 3 Şubat 1924'te 67 yaşındayken ölmüştür.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Heckscher (1991), s. 4
^ Berg (2013), s. 45-49
^ Andrew Glass (10 Aralık 2012). "Woodrow Wilson receives Nobel Peace Price, 10 Aralık 1920". Politico. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021.

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Woodrow Wilson ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

August Heckscher (1991). Woodrow Wilson. Easton Press. ISBN 978-0-684-19312-0.
A. Scott Berg (2013). Wilson. Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-0675-4.

Amerikalı siyasetçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Akademik görevi
Önce gelen Francis Landey Patton	Princeton Üniversitesi Başkanı 1902–1910	Sonra gelen John Aikman Stewart Geçici
Siyasi görevi
Önce gelen John Franklin Fort	New Jersey Valisi 1911–1913	Sonra gelen James Fairman Fielder Geçici
Önce gelen William Howard Taft	Amerika Birleşik Devletleri başkanı 1913–1921	Sonra gelen Warren G. Harding
Parti siyasi görevi
Önce gelen William Jennings Bryan	Amerika Birleşik Devletleri Başkan Adayı Demokratik 1912, 1916	Sonra gelen James M. Cox
Ödüller ve başarılar
Önce gelen Uluslararası Kızıl Haç Komitesi	Nobel Barış Ödülü Sahibi 1919	Sonra gelen Léon Bourgeois
Önce gelen Giulio Gatti-Casazza	Time Kapağı 12 Kasım 1923	Sonra gelen Erich Ludendorff

[1] Heckscher (1991), s. 4

[2] Berg (2013), s. 45-49

[3] Andrew Glass (10 Aralık 2012). "Woodrow Wilson receives Nobel Peace Price, 10 Aralık 1920". Politico. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021.

[1]

[2]

[3]

g t d Amerikan Tarih Derneği başkanları
1884-1900	Andrew Dickson White (1884-85) George Bancroft (1886) Justin Winsor (1887) William Frederick Poole (1888) Charles Kendall Adams (1889) John Jay (1890) William Wirt Henry (1891) James Burrill Angell (1892-93) Henry Adams (1893-94) George Frisbie Hoar (1895) Richard Salter Storrs (1896) James Schouler (1897) George Park Fisher (1898) James Ford Rhodes (1899) Edward Eggleston (1900)
1901-1925	Charles Francis Adams Jr. (1901) Alfred Thayer Mahan (1902) Henry Charles Lea (1903) Goldwin Smith (1904) John Bach McMaster (1905) Simeon Eben Baldwin (1906) J. Franklin Jameson (1907) George Burton Adams (1908) Albert Bushnell Hart (1909) Frederick Jackson Turner (1910) William Milligan Sloane (1911) Theodore Roosevelt (1912) William Archibald Dunning (1913) Andrew C. McLaughlin (1914) H. Morse Stephens (1915) George Lincoln Burr (1916) Worthington C. Ford (1917) William Roscoe Thayer (1918-19) Edward Channing (1920) Jean Jules Jusserand (1921) Charles Homer Haskins (1922) Edward Potts Cheyney (1923) Woodrow Wilson (1924) Charles McLean Andrews (1924-25)
1926-1950	Dana Carleton Munro (1926) Henry Osborn Taylor (1927) James Henry Breasted (1928) James Harvey Robinson (1929) Evarts Boutell Greene (1930) Carl L. Becker (1931) Herbert Eugene Bolton (1932) Charles A. Beard (1933) William Dodd (1934) Michael Rostovtzeff (1935) Charles Howard McIlwain (1936) Guy Stanton Ford (1937) Laurence M. Larson (1938) William Scott Ferguson (1939) Max Farrand (1940) James Westfall Thompson (1941) Arthur M. Schlesinger Sr. (1942) Nellie Neilson (1943) William Linn Westermann (1944) Carlton J. H. Hayes (1945) Sidney Bradshaw Fay (1946) Thomas J. Wertenbaker (1947) Kenneth Scott Latourette (1948) Conyers Read (1949) Samuel Eliot Morison (1950)
1951-1975	Robert Livingston Schuyler (1951) James G. Randall (1952) Louis R. Gottschalk (1953) Merle Curti (1954) Lynn Thorndike (1955) Dexter Perkins (1956) William L. Langer (1957) Walter Prescott Webb (1958) Allan Nevins (1959) Bernadotte Everly Schmitt (1960) Samuel Flagg Bemis (1961) Carl Bridenbaugh (1962) Crane Brinton (1963) Julian P. Boyd (1964) Frederic C. Lane (1965) Roy Franklin Nichols (1966) Hajo Holborn (1967) John K. Fairbank (1968) C. Vann Woodward (1969) Robert Roswell Palmer (1970) David M. Potter (1971) Joseph Strayer (1971) Thomas C. Cochran (1972) Lynn Townsend White Jr. (1973) Lewis Hanke (1974) Gordon Wright (1975)
1976-2000	Richard B. Morris (1976) Charles Gibson (1977) William J. Bouwsma (1978) John Hope Franklin (1979) David H. Pinkney (1980) Bernard Bailyn (1981) Gordon A. Craig (1982) Philip D. Curtin (1983) Arthur S. Link (1984) William H. McNeill (1985) Carl Neumann Degler (1986) Natalie Zemon Davis (1987) Akira Iriye (1988) Louis R. Harlan (1989) David Herlihy (1990) William Leuchtenburg (1991) Frederic Wakeman (1992) Louise A. Tilly (1993) Thomas C. Holt (1994) John Henry Coatsworth (1995) Caroline Bynum (1996) Joyce Appleby (1997) Joseph C. Miller (1998) Robert Darnton (1999) Eric Foner (2000)
2001-günümüz	William Roger Louis (2001) Lynn Hunt (2002) James M. McPherson (2003) Jonathan Spence (2004) James J. Sheehan (2005) Linda K. Kerber (2006) Barbara Weinstein (2007) Gabrielle M. Spiegel (2008) Laurel Thatcher Ulrich (2009) Barbara D. Metcalf (2010) Anthony Grafton (2011) William Cronon (2012) Kenneth Pomeranz (2013) Jan E. Goldstein (2014) Vicki L. Ruiz (2015) Patrick Manning (2016) Tyler E. Stovall (2017) Mary Beth Norton (2018) J. R. McNeill (2019) Mary Lindemann (2020) Jacqueline Jones (2021) James H. Sweet (2022)

g t d Nobel Barış Ödülü sahipleri
1901-1925	1901 Dunant \ Passy 1902 Élie Ducommun \ Gobat 1903 Cremer 1904 Uluslararası Hukuk Enstitüsü 1905 von Suttner 1906 Roosevelt 1907 Moneta \ Renault 1908 Arnoldson \ Bajer 1909 Beernaert \ d'Estournelles 1910 Uluslararası Barış Bürosu 1911 Asser \ Fried 1912 Root 1913 La Fontaine 1914 1915 1916 1917 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1918 1919 Wilson 1920 Bourgeois 1921 Branting \ Lange 1922 Nansen 1923 1924 1925 Chamberlain \ Dawes
1926-1950	1926 Briand \ Stresemann 1927 Buisson \ Quidde 1928 1929 Kellogg 1930 Söderblom 1931 Addams \ Butler 1932 1933 Angell 1934 Henderson 1935 von Ossietzky 1936 Saavedra Lamas 1937 Cecil 1938 Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi 1939 1940 1941 1942 1943 1944 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1945 Hull 1946 Balch \ Mott 1947 Friends Service Council \ Amerikan Dostluk Hizmet Komitesi 1948 1949 Orr 1950 Bunche
1951-1975	1951 Jouhaux 1952 Schweitzer 1953 Marshall 1954 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1955 1956 1957 Pearson 1958 Pire 1959 Noel-Baker 1960 Lutuli 1961 Hammarskjöld (ölümünden sonra) 1962 Pauling 1963 Uluslararası Kızılhaç Komitesi \ Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Birliği 1964 King 1965 UNICEF 1966 1967 1968 Cassin 1969 Uluslararası Çalışma Örgütü 1970 Borlaug 1971 Brandt 1972 1973 Lê Đức Thọ (ödülü reddetti) \ Kissinger 1974 MacBride \ Satō 1975 Saharov
1976-2000	1976 B. Williams \ Corrigan 1977 Uluslararası Af Örgütü 1978 Sedat \ Begin 1979 Teresa 1980 Pérez Esquivel 1981 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1982 Myrdal \ García Robles 1983 Wałęsa 1984 Tutu 1985 Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler 1986 Wiesel 1987 Arias 1988 Birleşmiş Milletler Barış Gücü 1989 Gyatso 1990 Gorbaçov 1991 Su Çi 1992 Menchú 1993 Mandela \ de Klerk 1994 Peres \ Rabin \ Arafat 1995 Pugwash Konferansları \ Rotblat 1996 Belo \ Ramos-Horta 1997 Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya \ J. Williams 1998 Hume \ Trimble 1999 Sınır Tanımayan Doktorlar 2000 Kim
2001-günümüz	2001 Annan \ Birleşmiş Milletler 2002 Carter 2003 Ebadi 2004 Maathai 2005 Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu \ el-Baradey 2006 Grameen Bank \ Yunus 2007 Gore \ Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli 2008 Ahtisaari 2009 Obama 2010 Liu 2011 Johnson Sirleaf \ Gbowee \ Karman 2012 Avrupa Birliği 2013 Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü 2014 Satyarthi \ Yusufzay 2015 Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü 2016 Santos 2017 Nükleer Silahların Tamamen Ortadan Kaldırılması için Uluslararası Kampanya 2018 Mukwege \ Murad 2019 Abiy Ahmed Ali 2020 Dünya Gıda Programı 2021 Maria Ressa \ Dmitri Muratov 2022 Ales Bialiatski \ Memorial \ Sivil Özgürlükler Merkezi 2023 Nergis Muhammedi 2024 Nihon Hidankyo 2025 María Corina Machado