Muhammed Yunus
| Muhammed Yunus | |
|---|---|
.jpg)
| |
| 2025'te Yunus | |
| 5. Bangladeş başdanışmanı | |
| Görevde | |
| Makama geliş 8 Ağustos 2024 | |
| Yerine geldiği | Şeyh Hasina Vecid (Başbakan olarak) |
| İlköğretim ve Kitlesel Eğitim Danışmanı | |
| Görev süresi 3 Nisan 1996 - 23 Haziran 1996 | |
| Yerine geldiği | Begüm Halide Ziya |
| Yerine gelen | ASHK Sadek |
| Çevre, Orman ve İklim Değişikliği Danışmanı | |
| Görev süresi 3 Nisan 1996 - 23 Haziran 1996 | |
| Yerine geldiği | Abdullah El Numan |
| Yerine gelen | Syeda Sacide Chowdhury |
| Bilim ve Teknoloji Danışmanı | |
| Görev süresi 3 Nisan 1996 - 23 Haziran 1996 | |
| Yerine geldiği | Rafiqul İslam Miah |
| Yerine gelen | ASHK Sadek |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 28 Haziran 1940 Hathazari, Bengal Eyaleti, Britanya Hindistanı |
| Partisi | Bağımsız (2007-günümüz) |
| Evlilik(ler) |
|
| Çocuk(lar) |
|
| Yaşadığı yer | Dakka |
| Bitirdiği okul | Vanderbilt Üniversitesi (PhD) |
| Mesleği |
|
| Ödülleri |
|
| İmzası | 
|
.svg){kind=small}
Muhammad Yunus (d. 28 Haziran 1940), Bangladeşli ekonomist, girişimci, sivil toplum lideri ve devlet adamıdır. 2024 yılından bu yana Bangladeş'in beşinci başdanışmanı olarak görev yapmaktadır.[1] Yunus, mikro kredi ve mikrofinans gibi modern kavramların öncüsüdür ve bu alandaki çalışmaları nedeniyle 2006 yılında Nobel Barış Ödülü'nü kazanan ilk Bangladeşli olmuştur. Ayrıca Grameen Bank'ın kurucusudur.
Çitagong'un Hathazari bölgesinde doğan Yunus, Chittagong Collegiate School ve Chittagong College'da sırasıyla lise ve ortaöğretim sınavlarını geçti. Dakka Üniversitesi'nde lisans eğitimini tamamladıktan sonra Chittagong College'da öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. ABD'deki Vanderbilt Üniversitesi'nde ekonomi alanında doktora derecesi aldı.
1974'teki yıkıcı kıtlığın ardından Yunus, Bangladeş'te yoksulluğun azaltılması için çalışmaya başladı. 1970'lerin sonunda mikrofinans ile denemeler yapmaya başladı. 1983 yılında Grameen Bankası kuruldu. Grameen mikrofinans modelinin başarısı, yaklaşık 100 gelişmekte olan ülkede ve hatta Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere gelişmiş ülkelerde de benzer çabaların başlatılmasına ilham verdi. Yunus, Grameen Bank'ı kurması ve mikro kredi ve mikrofinans kavramlarının öncüsü olması nedeniyle 2006 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.[2] Yunus, 2009 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık Özgürlük Madalyası ve 2010 yılında Kongre Altın Madalyası dahil olmak üzere birçok ulusal ve uluslararası ödül aldı.[3]
2012 yılında Yunus, İskoçya'daki Glasgow Caledonian Üniversitesi'nin şansölyesi oldu ve bu görevi 2018 yılına kadar sürdürdü.[4][5] Daha önce Bangladeş'teki Chittagong Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olarak görev yapmıştı. Finans alanındaki çalışmalarıyla ilgili birçok kitap yayınladı. Mikro krediyi destekleyen Grameen America ve Grameen Foundation'ın kurucu yönetim kurulu üyesidir. Yunus, 1998'den 2021'e kadar Birleşmiş Milletler'in amaçlarını destekleyen bir kamu yararı kuruluşu olan Birleşmiş Milletler Vakfı'nın yönetim kurulunda da görev yaptı.[6] 2022'de, e-sporun gelişimini desteklemek amacıyla Esports for Development (E4D) hareketinin bir parçası olarak Global Esports Federation ile ortaklık kurdu.[7][8]
Şeyh Hasina'nın devrilmesinin ardından, Cumhurbaşkanı Muhammed Şehabeddin, öğrenci liderlerinin Yunus'un atanması yönündeki çağrılarına uyarak, Yunus'a geçici hükümeti kurma görevi verdi. Hükümeti, Bangladeş Anayasası'nda değişiklikler yapmak üzere bir Anayasa Reform Komisyonu kurdu ve bir sonraki genel seçimleri 2026 yılının Haziran ayına kadar yapma sözü verdi.[9] Adı, 2024 yılında “En Etkili 500 Müslüman” listesinde yer aldı.[10] 2025 yılında Time dergisi tarafından Time 100 arasında gösterildi.
Erken yaşamı ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dokuz çocuğun üçüncüsü olan Muhammed Yunus, 28 Haziran 1940'ta Bengal Presidency'nin Çitagong ilçesindeki Hathazari'de, Kaptai yolu üzerindeki Bathua köyünde, Saudagars adlı Bengal Müslüman bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi (bugün Bangladeş'te bulunmaktadır).[11][12][13] Babası Hacı Muhammed Dula Mia Saudagar, bir Sufi kuyumcuydu ve annesi Sufia Khatun'du. Erken çocukluğu köyde geçti. 1944'te ailesi Çitagong şehrine taşındı ve köy okulundan Lamabazar İlköğretim Okulu'na geçti.[12][14] 1949'da annesi psikolojik bir hastalığa yakalandı.[13] Daha sonra, Chittagong Koleji'nden Doğu Pakistan'daki 39.000 öğrenci arasında 16. sırada yer alarak üniversiteye giriş sınavını geçti.[14] Okul yıllarında aktif bir izciydi ve 1952'de Batı Pakistan ve Hindistan'a, 1955'te ise Kanada'ya Jamboree'lere katılmak için seyahat etti.[14] Daha sonra, Yunus Chittagong Koleji'nde okurken kültürel faaliyetlerde aktif olarak yer aldı ve tiyatro dalında ödüller kazandı.[14] 1957'de Dakka Üniversitesi Ekonomi Bölümü'ne kaydoldu ve 1960'ta lisans, 1961'de Master of Arts derecesini tamamladı.[2][15]
Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Mezun olduktan sonra Yunus, Dakka Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde ekonomistler Nurul Islam ve Rehman Sobhan'ın araştırma asistanı olarak çalışmaya başladı.[14] Daha sonra, 1961 yılında Chittagong Koleji'nde ekonomi öğretim görevlisi olarak atandı.[14] Bu süre zarfında, aynı zamanda karlı bir ambalaj fabrikası kurdu.[13] 1965 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde okumak için Fulbright bursu aldı. 1969 yılında Vanderbilt Üniversitesi'nin Ekonomik Kalkınma Yüksek Lisans Programı'ndan ekonomi alanında doktora derecesi aldı.[2][15][16] 1969'dan 1972'ye kadar Yunus, Murfreesboro'daki Middle Tennessee Devlet Üniversitesi'nde ekonomi alanında yardımcı doçent olarak görev yaptı.[2][15]
1971'deki Bangladeş Kurtuluş Savaşı sırasında Yunus, kurtuluş için destek toplamak amacıyla ABD'deki diğer Bangladeşlilerle birlikte bir vatandaş komitesi kurdu ve Bangladeş Bilgi Merkezi'ni yönetti.[14] Ayrıca Nashville'deki evinden Bangladeş Haber Bülteni'ni yayınladı. Savaştan sonra Bangladeş'e döndü ve Nurul İslam başkanlığındaki hükümetin Planlama Komisyonu'na atandı. Ancak bu işi sıkıcı buldu ve istifa ederek Chittagong Üniversitesi'nde Ekonomi Bölümü başkanı olarak göreve başladı.[17] 1974'teki kıtlığı gördükten sonra yoksulluğun azaltılmasına yönelik çalışmalara katıldı ve bir araştırma projesi olarak kırsal ekonomi programı kurdu. 1975'te Nabajug Tebhaga Khamar (kelime anlamı: ‘Yeni Çağ Üç Paylı Çiftlik’) programını geliştirdi ve hükümet bu programı Paket Girdi Programı olarak benimsedi.[14] Projeyi daha etkili hale getirmek için Yunus ve arkadaşları Gram Sarkar (kelime anlamı: ‘Köy hükümeti’) programını önerdiler. 1970'lerin sonunda Cumhurbaşkanı Ziyaur Rahman tarafından başlatılan program kapsamında, hükümet 2003 yılında dördüncü yönetim kademesi olarak 40.392 köy yönetimi kurdu. 2 Ağustos 2005'te, Bangladeş Hukuki Yardım ve Hizmetler Vakfı'nın (BLAST) dilekçesine yanıt olarak, Yüksek Mahkeme köy yönetimlerini yasadışı ve anayasaya aykırı ilan etti.
Birçok gelişmekte olan ülkede yenilikçileri desteklemek için geliştirdiği mikro kredi konsepti, Info lady Sosyal Girişimcilik Programı gibi programlara da ilham kaynağı oldu.[18]
Grameen ve mikrofinans
[değiştir | kaynağı değiştir]1976 yılında, Chittagong Üniversitesi yakınlarındaki Jobra köyündeki en yoksul haneleri ziyaret ederken Yunus, çok küçük kredilerin yoksul insanlar için orantısız bir fark yaratabileceğini keşfetti. Bambu mobilya üreten köy kadınları, bambu satın almak için tefecilerden yüksek faizli krediler almak ve kârlarını kredi verenlere geri ödemek zorundaydı. Geleneksel bankalar, temerrüt riskinin yüksek olması nedeniyle yoksullara makul faizli küçük krediler vermek istemiyordu.[19] Ancak Yunus, fırsat verilirse yoksulların yüksek faiz ödemek zorunda kalmayacaklarına, kendi emeklerinin karşılığında elde ettikleri kârı kendilerine saklayabileceklerine ve bu nedenle mikro kredinin uygulanabilir bir iş modeli olduğuna inanıyordu.[17] Yunus, köydeki 42 kadına 27 ABD doları borç verdi ve kadınlar bu krediden her biri 0,50 BDT (0,02 ABD doları) kâr elde etti. Böylece, mikro kredi fikri Yunus'a atfedilir.[8]
1976 yılının Aralık ayında Yunus, nihayet Jobra'daki yoksullara kredi vermek için hükümetin Janata Bankası'ndan bir kredi aldı. Kurum, projeleri için diğer bankalardan kredi alarak faaliyetlerine devam etti. 1982 yılına kadar 28.000 üyeye ulaştı. 1 Ekim 1983'te pilot proje, yoksul Bangladeşliler için tam teşekküllü bir banka olarak faaliyete geçti ve adı Grameen Bank (“Köy Bankası”) olarak değiştirildi. Temmuz 2007 itibarıyla Grameen, 7,4 milyon borçluya 6,38 milyar ABD doları kredi vermişti.[20] Geri ödemenin sağlanması için banka, “dayanışma grupları” sistemini kullanıyor. Bu küçük gayri resmi gruplar birlikte kredi başvurusu yapıyor ve üyeleri geri ödemenin ortak garantörleri olarak hareket ediyor ve birbirlerinin ekonomik olarak ilerleme çabalarını destekliyor.
1980'lerin sonunda Grameen, yeterince kullanılmayan balık havuzları ve derin kuyu pompaları gibi sulama pompalarına yönelerek çeşitlendirmeye başladı. 1989 yılında, bu çeşitlendirilmiş faaliyetler ayrı kuruluşlar haline gelmeye başladı. Balıkçılık projesi Grameen Motsho (“Grameen Balıkçılık Vakfı”) ve sulama projesi Grameen Krishi (“Grameen Tarım Vakfı”) adını aldı. Zamanla Grameen girişimi, Grameen Trust ve Grameen Fund gibi büyük projeler de dahil olmak üzere, kar amacı güden ve gütmeyen çok yönlü bir girişimler grubuna dönüştü. Bu projeler arasında Grameen Software Limited, Grameen CyberNet Limited ve Grameen Knitwear Limited gibi sermaye projeleri ile Bangladeş'in en büyük özel telefon şirketi olan Grameenphone (GP) hisselerine sahip Grameen Telecom da bulunuyor.[21][22] 1997 yılının Mart ayında başlayan ve 2007 yılına kadar süren GP'nin Köy Telefonu (Polli Phone) projesi, 50.000'den fazla köyde 260.000 yoksul köylüye cep telefonu sahibi olmalarını sağlamıştır.[22]
Grameen mikrofinans modelinin başarısı, yaklaşık 100 gelişmekte olan ülkede ve hatta Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere gelişmiş ülkelerde de benzer girişimlere ilham verdi. Birçok mikro kredi projesi, Grameen'in kadınlara kredi verme konusundaki vurgusunu sürdürüyor. Grameen kredilerinin %94'ünden fazlası, yoksulluktan orantısız bir şekilde muzdarip olan ve erkeklere göre kazançlarını ailelerine ayırma olasılığı daha yüksek olan kadınlara verilmiştir.[23]
Grameen ile yaptığı çalışmalarından dolayı Yunus, 2001 yılında Ashoka Global Academy Üyesi seçildi. Rashidul Bari'ye göre, Grameen'in sosyal iş modeli, teoriden öteye geçerek önde gelen üniversiteler, girişimciler, sosyal işletmeler ve şirketler tarafından küresel çapta benimsenen ilham verici bir uygulamaya dönüştü.[24]
Bangladeş'in Dakka şehrinde bulunan Yunus Merkezi, sosyal girişimcilik, yoksulluğun azaltılması ve sürdürülebilirlik konularına odaklanan bir düşünce kuruluşudur. 2008 yılında kurulan ve Dr. Yunus'un başkanlığını yaptığı merkez, onun sosyal girişimcilik felsefesini yaygınlaştırmakta ve ilgili girişimler için bir kaynak merkezi olarak hizmet vermektedir. Merkezin faaliyetleri arasında yoksulluğun ortadan kaldırılmasına yönelik kampanyalar, araştırma ve yayınlar, sosyal girişimlerin kurulmasına destek, Küresel Sosyal İş Zirvesi'nin düzenlenmesi ve uluslararası üniversitelerle sosyal iş üzerine akademik programlar geliştirilmesi yer almaktadır.[25]
Uluslararası kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]2007 yılının Temmuz ayında, Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde Nelson Mandela, Graça Machel ve Desmond Tutu, “dünyanın en zorlu sorunlarının çözümüne bilgeliği, bağımsız liderliği ve dürüstlüğüyle katkıda bulunmak” amacıyla bir grup dünya liderini bir araya getirdi.[26] Nelson Mandela, 89. doğum günü vesilesiyle yaptığı konuşmada bu yeni grubun, The Elders'ın kurulduğunu duyurdu.[27] Yunus, grubun lansmanına katıldı ve kurucu üyelerinden biri oldu. Eylül 2009'da, işinin gereklilikleri nedeniyle üyeliğine hak ettiği değeri veremediğini belirterek The Elders'tan ayrıldı.[28]
Yunus, Afrika'da eşitlikçi ve sürdürülebilir kalkınmayı en üst düzeyde savunan on seçkin kişiden oluşan Afrika İlerleme Paneli'nin (APP) bir üyesidir. Panel her yıl, kıtaya acil önemi olan bir konuyu ele alan ve bir dizi ilgili politika önerisi sunan Afrika İlerleme Raporu'nu yayınlamaktadır.[29] Temmuz 2009'da Yunus, SNV Hollanda Kalkınma Örgütü Uluslararası Danışma Kurulunun üyesi olarak örgütün yoksulluğu azaltma çalışmalarını desteklemeye başladı. 2010 yılından bu yana Yunus, sosyal ve ekonomik kalkınmayı hızlandırmak için geniş bant internet hizmetlerini kullanmayı amaçlayan bir BM girişimi olan Dijital Kalkınma için Geniş Bant Komisyonu'nda komisyon üyesi olarak görev yapmaktadır. Mart 2016'da Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun tarafından, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande ve Güney Afrika Cumhurbaşkanı Jacob Zuma'nın eş başkanlık ettiği Sağlık İstihdamı ve Ekonomik Büyüme Yüksek Düzey Komisyonu'na atandı. 2016-2017'de Arakan Soykırımı sonrasında Yunus, Myanmar'ı Rohingyalar'a yönelik şiddeti sona erdirmeye çağırdı.[30]
Erken siyasi kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus, uzun yıllar boyunca Bangladeş'in eski cumhurbaşkanı Şeyh Muciburrahman'ın, Hasina'nın babasının takipçisi olarak kaldı. Middle Tennessee Devlet Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışırken, Batı Pakistan'ın Bangladeş'e yönelik saldırganlığına tepki olarak Bangladeş Vatandaşları Komitesi'ni (BCC) kurdu. Bangladeş Kurtuluş Savaşı'nın patlak vermesinden sonra, BCC Yunus'u Bangladeş Haber Bülteni'nin editörü olarak seçti.[31] 1971'de Bangladeş'in kurulmasından ilham alan Yunus, 1972'de memleketine döndü. Bu ilişki, Mujib'in ölümünden sonra da devam etti.
Geçici Hükümet Danışmanı
[değiştir | kaynağı değiştir]1996 yılında Muhammed Yunus, eski Başyargıç Muhammed Habibur Rahman liderliğindeki geçici hükümetin danışmanı olarak görev yaptı. İlköğretim ve Kitlesel Eğitim Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığı'nın denetiminden sorumluydu.[32][33]
Nagorik Shakti
[değiştir | kaynağı değiştir]2006 yılının başlarında Yunus, Rehman Sobhan, Muhammad Habibur Rahman, Kamal Hossain, Matiur Rahman, Mahfuz Anam ve Debapriya Bhattacharya gibi sivil toplumun diğer üyeleriyle birlikte ulusal seçimlerde dürüst ve temiz adaylar için bir kampanyaya katıldı.[34] O yılın sonlarında siyasete girmeyi düşündü.[35] 11 Şubat 2007'de Yunus, Bangladeş gazetesi Daily Star'da yayınlanan bir açık mektup yazdı ve vatandaşlardan siyasi iyi niyet, uygun liderlik ve iyi yönetişim kurmak için bir siyasi parti kurma planı hakkında görüşlerini sordu. Mektupta, herkesi bu görevi nasıl yerine getirmesi gerektiği ve buna nasıl katkıda bulunabilecekleri konusunda kısa bir özet yapmaya çağırdı.[36] Yunus, 18 Şubat 2007'de, geçici olarak Nagorik Shakti (kelime anlamı “Vatandaşların Gücü”) adını verdiği bir siyasi parti kurmaya hazır olduğunu açıkladı. Ordunun Yunus'un siyasete girmesini desteklediği yönünde spekülasyonlar vardı.[37] Ancak 3 Mayıs'ta Yunus, geçici hükümetin başkanı Fakhruddin Ahmed ile yaptığı görüşmenin ardından siyasi planlarından vazgeçmeye karar verdiğini açıkladı.[38]
Bangladeş Baş Danışmanı (2024–günümüz)
[değiştir | kaynağı değiştir]Bangladeş'teki Öğrenci-Halk ayaklanması sırasında Yunus, öğrencilere desteğini ve mevcut hükümete olan hoşnutsuzluğunu dile getirdi. 2024 yılının Ağustos ayında, Şeyh Hasina Vecid'in istifası ve Hindistan'a gitmesinin ardından, Yunus'un geçici hükümetin baş danışmanı olacağı açıklandı.[39][40]
Muhammed Yunus, 7 Ağustos 2024 tarihinde Cumhurbaşkanı Muhammed Şehabeddin tarafından geçici hükümetin geçici lideri olarak atandı.[41] 8 Ağustos 2024 tarihinde yemin ederek geçici hükümetin başdanışmanı olarak görev yapmaya başladı.[42] Yemin töreninin ardından Dakka Tıp Fakültesi'nde yaralıları ziyaret etti.[43] 10 Ağustos 2024'te Abu Sayed'in evini ve aile üyelerini ziyaret etti.[44] Ayrıca Rangpur Tıp Fakültesi'nde yaralı öğrenci protestocuları ziyaret etti.[45] Hasina'nın istifasının ardından yaşanan toplumsal şiddet olaylarının ardından Yunus, şiddet devam ederse istifa edeceğini söyledi ve saldırıların komplocularına karşı sert önlemler alacağına söz verdi.[46][47]
Baş danışman olarak Yunus, Bangladeş'teki Rohingya mültecilerine insani yardım sağlamaya devam etmeyi ve atanmasından önce yaşanan karışıklıkların yol açtığı aksaklıklar karşısında giyim sektörüne destek olmayı taahhüt etti.[48]
16 Aralık 2024'te Yunus, genel seçimlerin 2025 sonu veya 2026 başında yapılacağını duyurdu.[49] 5 Ağustos 2025'te Yunus, Bangladeş Seçim Komisyonu'ndan 17 Şubat'ta başlayacak olan 2026 Ramazan'dan önce seçimleri düzenlemesini talep etti.[50]
Bangladeş geçici hükümetinin baş danışmanı olarak Muhammed Yunus, ülkenin dijital altyapısını geliştirmek ve kapsayıcı ekonomik büyümeyi desteklemek için girişimlerde bulunmuştur. Mart 2025'te Yunus, Bangladeş'in üç ay içinde SpaceX'in Starlink ile ticari bir anlaşma imzalayacağını duyurdu. Bu girişim, ülke genelinde güvenilir uydu internet hizmeti sunmayı ve geçmişte olduğu gibi siyasi karışıklıkların internet kesintilerine yol açmasını önlemeyi amaçlamaktadır.[51] Yunus, Starlink aracılığıyla sağlanan uydu internetin, özellikle kırsal ve hizmetlerden yeterince yararlanamayan bölgelerde eğitim, sağlık hizmetleri ve girişimciliğe daha geniş erişim imkanı sağlayacağını vurguladı. Ayrıca, dijital inovasyon yoluyla Bangladeş'in potansiyelini ortaya çıkarmak için Elon Musk ile işbirliği yapmaya ilgi duyduğunu da ifade etti.
Nisan 2025'te Yunus, Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu'nun (ESCAP) 81. oturumunda bir konuşma yaptı ve Bangladeş'in iklim değişikliğine dayanıklı ve kapsayıcı bir dijital ekonomi inşa etme taahhüdünü yeniden teyit etti. Hükümetin, savunmasız nüfusları desteklemek için yeşil altyapı, sürdürülebilir konut ve doğaya dayalı çözümlere yaptığı yatırımları vurguladı.[52]
Yunus yönetimi, görev süresinin başında kanun ve düzeni sağlayamadığı için eleştirildi, ancak basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü ve dış ilişkilerin iyileştirilmesi gibi demokratik hakların yeniden tesis edilmesi ve yüksek onay oranına yol açan önemli reformların uygulanması nedeniyle övgü aldı.[53][54]
Muhammed Yunus yönetimi altında yapılan reformlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Temmuz Şartı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus yönetimi, 30 siyasi partinin anayasal, idari ve seçim reformları konusunda uzlaştığı bir siyasi bildiri olan Temmuz Şartı'nı hazırladı.[55]
İki meclisli bir parlamento (senato) oluşturulması
[değiştir | kaynağı değiştir]Temmuz Anayasası'nın tartışmalarında iki ayrı meclis oluşturulması konusunda uzlaşma sağlandı.[56] 400 üyeden oluşan ulusal meclis (parlamento) ve nispi temsil sistemi yoluyla seçilen 105 üyeden oluşan yeni kurulan üst meclis (senato).[56]
Senato yasa tasarısı sunamaz, ancak ulusal meclis tarafından kabul edilen yasa tasarılarını inceleyip değişiklik önerilerinde bulunabilir ve erteleme kararı alabilir.[56] Bu, şeffaflığı ve demokrasiyi artırmak amacıyla getirilmiştir.
Birleşik toplu taşıma sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus yönetimi, verimli ve işlevsel bir toplu taşıma sistemi oluşturmak ve kaosu önlemek amacıyla, başkent Dakka'daki tüm otobüslerin hükümet tarafından belirlenen düzenlemelere ve güzergahlara uygun olarak tek bir sistem altında toplanacağını duyurdu.[57]
Trafik işaretleri ve yol güvenliği kanunlarının uygulanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus yönetimi, başkentteki önemli kavşaklara yarı otomatik trafik ışıkları kurdu ve Dakka'da geniş çaplı trafik ışıkları kurma planlarını açıkladı.[58]
Dakka'da gerçek zamanlı trafik izleme merkezi de faaliyete geçirildi. Bu merkez, gerçek zamanlı trafik izleme, araç hızı takibi, veri analizi ve olay yönetimi gibi gelişmiş ITS teknolojileriyle donatılmıştır.[59]
Bu reformlar, trafik sıkışıklığını azaltmak ve yol güvenliğini artırmak amacıyla getirilmiştir.
NHRC'nin güçlü bir kuruluş olarak ortaya çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus yönetimi, Bangladeş Ulusal İnsan Hakları Komisyonu'na yeni yetkiler verdi ve bu da komisyonun güçlü bir kuruluş olarak ortaya çıkmasına yol açtı.[60]
Yönetmelik, kuruluşa soruşturma, kovuşturma, şikayetçilerin yasal temsilciliği gibi yeni görev ve yetkiler vermektedir.[60] Yeni yönetmelik, kuruluşun rütbe veya siyasi konumdan bağımsız olarak şüphelileri tutuklama ve soruşturma yetkisi vermektedir.[60] Yönetmelik ayrıca kuruluşa gizli gözaltı merkezlerini tespit etmek için tesisleri ziyaret etme ve arama gibi yeni yetkiler vermektedir. Ayrıca, zorla kayıpların meydana gelmiş olabileceği hapishaneleri veya diğer tesisleri denetlemek için arama emri çıkarabilir.[60]
Haklar komisyonu ayrıca, soruşturma memurlarının soruşturulan kuruluşun bir parçası olamayacağını belirten yönetmelikle, kolluk kuvvetlerine tutuklama yetkisi verebilir.[60]
Bu, Bangladeş'teki insan hakları ihlallerinin ele alınmasında devrim niteliğinde bir adım olarak kabul edilmektedir.[60]
Polisin hesap verebilirliğinin artırılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Bangladeş polisinin, özellikle Temmuz Devrimi (Bangladeş) sırasında insan hakları ihlallerinde bulunma geçmişi nedeniyle, Yunus yönetimi polisi hesap verebilir ve adil bir güç haline getirme sözü verdi.[61][62]
Polis reform komisyonu kuruldu ve gözaltında işkence riskini ortadan kaldırmak için her karakolda şeffaf duvarlı sorgu odaları kurulmasını önerdi.[61][62] Zorla kayıpları önlemek için, hesap verebilirlik için bağımsız bir polis komisyonu kurulmasının yanı sıra GPS takip cihazları ve vücut kameralarının kullanılması önerildi.[61][62]
Yunus hükümeti, yaklaşan 2026 Bangladeş genel seçimlerinde hesap verebilirliği teşvik etmek amacıyla polis için 40.000 adet vücut kamerası satın alınacağını duyurdu.[63]
Hukuk sistemi reformları (dava öncesi arabuluculuğun getirilmesi, dijital hukuki yardımın başlatılması)
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus'un yönetiminde, hükümet zorunlu dava öncesi arabuluculuk uygulamasını başlattı (tarafsız bir üçüncü taraf olan arabulucu, tarafların mahkemeye resmi dava açılmadan önce bir çözüme ulaşmasına yardımcı olan resmi veya gayri resmi süreç).[64]
Hükümet ayrıca e-aile mahkemelerini (aile mahkemesi işlemlerini tamamen çevrimiçi olarak yürütmek için yeni bir dijital sistem) hayata geçirdi.[65]
Yunus hükümeti döneminde gerçekleştirilen en devrimci yasal reform, yoksul topluluklara ücretsiz hukuki yardım sunan dijital hukuki yardım programıydı. Hukuki yardım, adaletin daha hızlı, daha adil ve daha erişilebilir olmasını amaçlamaktadır.[66]
Hukuk danışmanı Asif Nazrul, “Başarılı bir şekilde uygulanırsa, değiştirilen hukuki yardım sistemi hayatları dönüştürme potansiyeline sahiptir. Arabuluculuğu genişleterek ve adaleti insanlara, özellikle de uzun süren davaları karşılayamayanlara daha yakın hale getirerek, hiçbir vatandaşın kanunların koruması dışında kalmamasını sağlayabiliriz” dedi.[66]
Özel hayat
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunus kendini Müslüman olarak tanımlamakta ve kişisel yaşamında namaz ve İshq-e-Muhammadi'nin kendisi için ne kadar önemli olduğunu dile getirmektedir.[17] Babası Haji Muhammad Dula Mia Saudagar, üç kez hacca gitmiş ve Çitagong'un iki önde gelen Sufisinin müridi olmuştur. Yunus, bid'atleri reddederek, normatif ortodoks Sünni akidesini aktif olarak sergilemeye devam etmektedir.[67] Yunus, halkı, yardım ve desteğin en üst kaynağı ve kaderin efendisi olarak kamuoyunda tanıdığı Allah'a doğrudan dua etmeye teşvik etmektedir.[68][69][70][71] Yunus ayrıca Kur'an'ı “insanlık için rehber” olarak nitelendirmiş ve kamuoyuna yaptığı konuşmalarda ümmet kavramını kabul etmiştir.[67]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Muhammad Yunus takes oath as head of Bangladesh's interim government". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c d "Muhammad Yunus – Biographical". NobelPrize.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "House & Senate Leaders Announce Gold Medal Ceremony for Professor Muhammad Yunus". Speaker.gov (İngilizce). 5 Mart 2013. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Muhammad Yunus accepts Glasgow Caledonian University post". BBC News (İngilizce). 29 Haziran 2012. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "MUHAMMAD YUNUS CHANCELLOR OF GLASGOW CALEDONIAN UNIVERSITY - Early Day Motions - UK Parliament". edm.parliament.uk (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "United Nations Foundation | Helping the UN build a better world". unfoundation.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Chan, Gabriel (28 Eylül 2022). "Global Esports Federation partners with Yunus Sports Hub to build Esports for Development movement". Global Esports (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b "Muhammad Yunus – Facts". NobelPrize.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Correspondent, Staff (28 Nisan 2025). "Polls no later than June 2026". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ UNB, Dhaka (7 Ekim 2024). "Yunus among world's most influential Muslims". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Yunus Centre.org". muhammadyunus.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b "The Daily Star Web Edition Vol. 5 Num 849". archive.thedailystar.net. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c "New Age New Year Special 2006". www.newagebd.com. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c d e f g h "Wayback Machine". www.prothom-alo.org. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c "Muhammad Yunus: Bio – Nelson Mandela Foundation". www.nelsonmandela.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "The Graduate Program in Economic Development | Vanderbilt University | Nashville, Tennessee". www.vanderbilt.edu. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c Yunus, Muhammad; Jolis, Alan (2007). Banker to the poor : micro-lending and the battle against world poverty. Internet Archive. New York : PublicAffairs. ISBN 978-1-58648-198-8.
- ^ Bouissou, Julien (30 Temmuz 2013). "'Info ladies' go biking to bring remote Bangladeshi villages online". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Profile: Muhammad Yunus, 'world's banker to the poor'". BBC News (İngilizce). 2 Aralık 2010. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Grameen Bank -" (İngilizce). 11 Ağustos 2024. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Venture Projects" (İngilizce). 24 Haziran 2024. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b "Grameenphone". www.grameenphone.com (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Foreign Correspondent". www.abc.net.au (İngilizce). 28 Temmuz 2025. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "In thrall to an agent of change". The Daily Star (İngilizce). 26 Ocak 2008. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Who we are". www.muhammadyunus.org (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Nelson Mandela and Desmond Tutu announce The Elders". theelders.org (İngilizce). 18 Temmuz 2007. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Mandela joins 'Elders' on turning 89". NBC News (İngilizce). 19 Temmuz 2007. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Muhammad Yunus steps down". theelders.org (İngilizce). 21 Eylül 2009. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Africa Progress Group" (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Report, Star Online (12 Eylül 2017). "Yunus suggests 7-point proposal for resolving Rohingya crisis". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ bdnews24.com. "Yunus on Congressional medal". Yunus on Congressional medal (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). cabinet.gov.bd. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ bdnews24.com. "১৯৯৬ ও ২০০১ সালে যারা ছিলেন উপদেষ্টা". ১৯৯৬ ও ২০০১ সালে যারা ছিলেন উপদেষ্টা (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "cpd-bangladesh.org". www.cpd-bangladesh.org. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "The Daily Star Web Edition Vol. 5 Num 853". archive.thedailystar.net. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "The Daily Star Web Edition Vol. 5 Num 961". archive.thedailystar.net. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh at a crossroads" (İngilizce). 5 Nisan 2007. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Agencies, News. "Yunus drops plans to enter politics". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Nobel Laureate Tapped to Lead Interim Government in Bangladesh (Published 2024)" (İngilizce). 6 Ağustos 2024. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "'Celebrations All Over': Bangladesh Nobel Laureate Muhammad Yunus Lauds Student Protests, Says Anger Against Hasina Erupted". News18 (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Muhammad Yunus to lead Bangladesh interim government". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Report, Star Digital (8 Ağustos 2024). "Yunus-led interim govt sworn in". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Dr Yunus visits injured victims of student movement at DMCH | News". BSS. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Correspondent, Staff (10 Ağustos 2024). "Abu Sayeed is a son to all families, Hindu, Muslim, Buddhist: Dr Yunus in Rangur". Prothomalo (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ BSS, Rangpur (11 Ağustos 2024). "Yunus visits injured students at Rangpur hospital". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Inputs, Sridhar Kumaraswami with Agency (9 Ağustos 2024). "Bangladesh Interim Leader Yunus Threatens to Quit Over Violence". www.deccanchronicle.com (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Desk, India Today World (9 Ağustos 2024). "Bangladesh's Muhammad Yunus vows crackdown on 'conspirators' amid deadly unrest". India Today (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh's Yunus reassures on Rohingya refugees, garment exports". France 24 (İngilizce). 18 Ağustos 2024. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh plans to hold elections in late 2025 or early 2026". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh's interim leader says parliamentary election will take place in February". AP News (İngilizce). 5 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh to secure Starlink internet deal within three months, says interim leader". Reuters (İngilizce). 25 Mart 2025. Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Yunus: Bangladesh committed to building inclusive, climate-resilient economy". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Bangladesh: Situation update one year after the students' protests | European Union Agency for Asylum". euaa.europa.eu (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Report, Star Online (21 Eylül 2025). "Survey finds strong public support for interim govt's performance". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Alam, H. M. Nazmul (17 Temmuz 2025). "Why the July Charter matters". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c Karim, Riadul (27 Ocak 2025). "Upper house won't be able to propose law". Prothomalo (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Correspondent, Staff (28 Ağustos 2025). "Dhaka to bring all buses under unified system". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ Correspondent, Staff (29 Ağustos 2025). "Dhaka city getting semi-automatic traffic signals". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ UNB, Dhaka (21 Ağustos 2025). "Bangladesh's first Traffic Management Center launched to improve highway safety". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c d e f Islam, Zyma (21 Eylül 2025). "Govt plans sweeping overhaul of NHRC". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c "Police Reforms Commission: A framework for accountability". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b c Correspondent, Staff (21 Eylül 2025). "Police reform hinges on independent commission". The Daily Star (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "40,000 body cameras to be procured for February election". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Pre-litigation mediation launches in 12 districts, including Sylhet". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "Chief justice stresses reform of family courts for timely justice". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b "Bangladesh launches digital legal aid project to expand access to justice". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ a b "Yunus greets Muslims on Shab-e-Qadr". Dhaka Tribune (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ প্রতিবেদক, কালবেলা. "আমরা পদে পদে বাধাপ্রাপ্ত হচ্ছি : ড. ইউনূস | কালবেলা". কালবেলা | বাংলা নিউজ পেপার (Bengali). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "আল্লাহর কাছে ফরিয়াদ করেন, বালা-মুসিবত থেকে আমরা বাঁচি: ড. ইউনূস". Jugantor (Bengali). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "শপথ নেওয়ার পর জাতির উদ্দেশে যা বললেন ড. ইউনূস". rtvonline.com (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
- ^ "প্রকৃত স্বাধীনতা আমরা উপভোগ করবো ইন শা আল্লাহ". দৈনিক ইনকিলাব (Bengali). Erişim tarihi: 26 Eylül 2025.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]  | Bir Bangladeşlinin biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- Bangladeşli taslakları
- Ekonomi ve finans taslakları
- 1940 doğumlular
- Bangladeşli ekonomistler
- Bangladeşli bankacılar
- Vanderbilt Üniversitesi
- Nobel Barış Ödülü sahipleri
- Başkanlık Özgürlük Madalyası sahipleri
- Uluslararası kalkınma
- Yaşayan insanlar
- Bangladeşli Nobel Ödülü sahipleri
- Fulbright Programında öğrenim görenler
- Görev başındaki ulusal liderler
- Dakka Üniversitesinde öğrenim görenler