Keçecizâde Fuad Paşa

Keçecizâde Mehmed Fuad Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 3 Haziran 1863 - 5 Haziran 1866
Hükümdar	Abdülaziz
Yerine geldiği	Yusuf Kâmil Paşa
Yerine gelen	Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa
Görev süresi 22 Kasım 1861 - 6 Ocak 1863
Hükümdar	Abdülaziz
Yerine geldiği	Mehmed Emin Âlî Paşa
Yerine gelen	Yusuf Kâmil Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1814 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1868 (53-54 yaşlarında) Nice, Fransa
Askerî hizmeti
Rütbesi	Müşir

Keçecizâde Mehmed Fuad Paşa (1814, İstanbul - 1868, Nice), Osmanlı devlet adamı. Tanzimat döneminin önde gelen üç siyasi liderinden biridir. Abdülaziz saltanatında 22 Kasım 1861 - 6 Ocak 1863 ve 3 Haziran 1863 - 5 Haziran 1866 dönemlerinde iki kez sadrazam ve toplam on yıla yakın Hariciye Nazırlığı (dışişleri bakanlığı) yapmıştır. Siyasi başarılarının yanı sıra keskin zekâsı ve nükteleriyle ün kazanmıştır.

Yaşamı

Tanınmış şair ve alim Keçecizâde İzzet Molla'nın (1785, İstanbul - 1829, Sivas) oğlu, Rumeli Kazaskeri Mehmed Salih Efendi'nin torunudur. Annesi Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın torunlarındandır.

Gençlik yılları

Baba ve atalarını izleyerek ilmiye mesleğine girdi; müderris (medrese hocası) diploması aldı. Bunun yanı sıra yeni kurulan ve Fransızca eğitim verilen Tıbbiye Mektebi'nde okudu.

Zekâsını takdir eden Koca Mustafa Reşid Paşa'nın teşvikiyle siyasi kariyere başladı. Babıali Tercüme Kalemi'ne girdi. 1843 yılında Portekiz, daha sonra Bükreş'de Romanya ve Petersburg Rusya elçiliklerinde bulundu. 1852 yılında Mısır idaresinin reformuyla ilgili müzakereler için Kahire'ye gönderildi. Kırım Savaşı'nın en kritik dönemlerinde Hariciye Nazırlığı yaptı. Paris Antlaşması müzakerelerinde bulundu.

1854 yılından itibaren Tanzimat reformlarını planlamakla görevlendirilen Meclis-i Âlî-i Tanzimat üyeliğinde ve birkaç kez başkanlığında bulundu. Fransa'ya yakın politikasından dolayı İngiltere'nin baskısıyla 1856 yılında hariciye nazırlığından uzaklaştırıldıysa da 1858 yılında yeniden bu göreve geldi.

1860 yılında çıkan Suriye ve Lübnan isyanını bastırmakla görevlendirilerek Şam valiliğine atandı. Bu görevinde eski Şam valisi ve Arabistan Ordusu müşiri Ahmed Paşa ile Şam eşrafından birçok kişiyi idam ettirdi. Bu olaydan sonra "Ben ömrümde bir tavuk kesmemiş ve bir kuş vurmamış iken cenabı hak bakınız nelere alet etti" diyerek üzüntüsünü belirttiği rivayet edilir. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye ile Meclis-i Âlî-i Tanzîmat gibi iki reform meclisinin mevcudiyeti bazı sıkıntı ve kargaşalara sebep olduğu için 15 Temmuz 1861'de yapılan bir düzenlemeyle iki meclis Meclis-i Ahkâm-ı Adliyye adıyla birleştirildi. Mülkiye, Muhâkemât ve Kavânîn ile Nizâmât daireleri olmak üzere üç kısımdan oluşan yeni meclisin başkanlığına Keçecizâde Fuad Paşa getirildi.

İktidar Dönemi

Abdülaziz'in tahta geçişini izleyen sekiz yılda Sadrazamlık ve hariciye nazırlığı, iki yakın müttefik ve dost olan Âli Paşa ile Fuad Paşa arasında birkaç kez el değiştirdi. 22 Kasım 1861 - 5 Ocak 1863 ve 1 Haziran 1863 - 4 Haziran 1866 tarihleri arasında 2 dönemde toplam 4 yıl sadrazamlık yaptı. Bunun yanı sıra seraskerlik görevinde bulundu.

1866 yılında Padişah'ın Mısır Hıdivi Tevfik Paşa'nın kızıyla evlenmesine itiraz ettiği için sadrazamlıktan azledildi. Bir süre açıkta kaldıktan sonra 1867 yılında yeniden hariciye nazırlığına atandı. Kışı geçirmek için gittiği Fransa'nın Nice kentinde öldü.

Fuad Paşa, yolculuğundan sağ dönemeyeceğini hissediyordu. Nitekim gidişinden önce dostu Abdurrahman Sami Paşa'ya rica edip kitâbesini hazırlatmıştı. Bu mersiye şöyledir:

Ey zâir-i sahip nefes,
Hubb-u sevdâdan meyli kes,
Dünyada kalmaz hiç kes,
Allah-ü bes, bâki heves.

Her ten biter bir derd ile,
Geh germ ile geh serd ile,
Uğraşmaya bir ferd ile,
Değmez bu dünyay-ı ahes.

Ben Fuad-ı asr idim,
Mesned-i ruh-u devlet idim,
Nakş-ı Hümayun sadr idim,
Gösterdi cahr ruyu âbes.

Dil hata oldu bir zaman,
Tedrîç ile bitti tüvan,
Uçtu nihâyet mürg-ü cân,
Çünkü harâb oldu kafes.

Kişiliği

Keçecizâde Fuad Paşa

Fuad Paşa zayıf ve çok uzun boylu idi. İbnülemin'e göre

"Kaddü kametde [boy bos] olduğu gibi talakatı lisaniyede, zarafetde, şetaretde, nükteperdazlıkda, hazır cevablıkda, pervasızlıkda da babasının tam varisi idi… Hazır cevablığı, cür'et ve cerbezesi, her şeyde sürat ve serbestiyi iltizam etmesi, aleyhinde söylenen sözlere kulak vermiyerek yalnız varacağı noktayı nasbı nazar eylemesi, muvaffakiyetini teshil etdi [kolaylaştırdı]."

Başka bir yazara göre "tamamıyla Avrupa tabı ve meşrebine mâlik, gayet latifegû [esprili], Parislilere taş çıkarırcasına zarif bir zat" idi. Yaşamının son döneminde "baston ve çaket gibi Avrupa âdat ve usuline ziyade taklid buyurması" eleştirildi.

Üçüncü Napolyon, Fuad Paşa hakkında şöyle der

"Hiçbir mevzu yoktur ki, onu Fuat Paşa kadar zarif ve veciz anlatabilen bir diplomat dünyanın başka bir yerinde bulunsun."

Fuad Paşa Mevlevî tarikatine mensuptu. Eşinin ailesinin Antakyalı ve Nusayrî olduğunu Ahmed Cevdet Paşa Maruzat'ında belirtir.

Evleri

Fuad Paşa'nın Şehzade Camii karşısında muhteşem bir konağı vardı. Bu yapı 11 Aralık 1864 gecesi yanmış ve paşa, Sadrazam Yusuf Kâmil Paşa'nın Sirkeci Demirkapı'daki konağına taşınmıştı. Bir süre sonra bu konak da yandı. Bu felaket üzerine Padişah Abdülaziz, Beyazıt'ta bugün İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi olarak kullanılan kâgir binayı yaptırarak paşanın kullanımına tahsis etti. Ancak bu konak 1867'de maliye tarafından müsadere edildi.

İbnülemin, yangın ve müsadere olaylarından bahsederken Fuad Paşa için "dünyada ellibeş sene temekkün ettiyse de mekân sahibi olamadı" demektedir.

Başka bir kaynağa göre ise paşanın Küçük Çamlıca'da yazlık bir köşkü olduğu, 1852 tarihinde oğlunun ölümü dolayısıyla buradan ayrılıp Bebek'teki Hekimbaşı Yalısı'na taşınması üzerine bunun boş kaldığını bildirmektedir. Paşanın ölümünden sonra varislerine intikal eden köşk, bugün mevcut değildir.

İstanbul Sarıyer'deki Fuat Paşa Yalısı'nın kendisiyle bir alakasının olup olmadığı bilinmemektedir.

Dış bağlantılar

• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press, ISBN 9784281181.
• İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
• Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa	Osmanlı Sadrazamı 22 Kasım 1861 - 6 Ocak 1863	Sonra gelen: Yusuf Kâmil Paşa
Önce gelen: Yusuf Kâmil Paşa	Osmanlı Sadrazamı 3 Haziran 1863 - 5 Haziran 1866	Sonra gelen: Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa