Kethüdâ Hasan Paşa

Kethüdâ Çerkes Meyyid Hasan Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 7 Haziran 1789 - 3 Aralık 1789
Hükümdar	III. Selim
Yerine geldiği	Koca Yusuf Paşa
Yerine gelen	Cezayirli Gazi Hasan Paşa
Kişisel bilgiler
Ölüm	1810 Yenişehir (günümüzde Larisa)

Kethüdâ Çerkes Meyyid Hasan Paşa veya Cenâze Hasan Paşa (d. ? - 1810, Yenişehir (günümüzde Larisa)) III. Selim saltanatında 7 Haziran 1789 - 3 Aralık 1789 tarihleri arasında beş ay yirmi altı gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. "Meyyid" ölü, cenâze demektir.

Hayatı

Hasan Paşa, Çerkes asıllıdır. III. Ahmet dönemi vezirlerinden "Kazıkçı Hasan Paşa"'nın kölesi idi. Dizlikçi Mehmed Paşa'nın hazine kâtibi ve sonra Melek Mehmed Paşa'nın kethüdâsı oldu. "Kethüdâ" lakabı, uzun yıllar Melek Mehmet Paşa'nın kethüdâlığını yaptığı için verilmiştir. "Cenâze" veya "Meyyid" lakabı ise sadrazamlık mühr-i hümayunu ancak ağır hasta vaziyette yataktayken aldığı için bu isimle anılagelmiştir.

Melek Mehmet Paşa, Vidin seraskerliğine getirildiği zaman, 15 Ocak 1786'da vezirlik verilerek Vidin muhafızı görevi verildi. Sadrazam Koca Yusuf Paşa, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı'nda serdar-ı ekrem olarak ordu ile Vidin'e geldiğinde, ek olarak Sivas eyalet valiliği unvanı da verilerek Vidin seraskerliği görevi verildi. Bu savaşta Avusturya ordularına karşı Muhadiye Muharebesi ve 17-18 Eylül 1788'de Şebeş Muharebesi'nde büyük yararlıklar göstererek bu muharebeleri serdar-ı ekrem Koca Yusuf Paşa ile kazandı.

Bu askerî başarılardan dolayı, 7 Nisan 1789'da III. Selim tahta geçtikten sonra ve Osmanlı ordusu hem Avusturya hem de Rusya cephesinde savaşmak zorunda kaldığı için, Sultan, Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Koca Yusuf Paşa'yı 28 Mayıs 1789'da azletti. Yerine sadrazam ve serdar-ı ekrem olarak Meyyid Hasan Paşa'yı tayin etti. Meyyid Hasan Paşa, mühr-i hümayunu hasta yatağında almıştı ve ordunun başına ancak 22 gün sonra geçebildi. 21 Temmuz 1789'da, birleşik Avusturya ve Rusya orduları Osmanlı ordugâhının bulunduğu (günümüzde Romanya'da bulunan) Focsani'ye hücuma geçtiler ve ortaya çıkan Fokşan Muharebesi'nde Osmanlılar büyük zayiat vererek yenildiler.

Meyyid Hasan Paşa, Fokşan Muharebesi'nin intikamını almak ve Bender ile Akkerman kalelerini Rus ordusu kuşatmasından kurtarmak için 60.000 kişilik büyük bir Osmanlı kuvvetiyle Rusçuk'tan ekibiyle yola çıktı. Ordu, öncelikle Fokşani'ye ulaşmayı, buradaki Avusturya ve sonrasında Rus kuvvetlerini yenmeyi ve kışı da burada geçirmeyi hedefliyordu. O sırada Ruslar, güçlerini kale kuşatmalarına, özellikle İzmail üzerine yoğunlaştırdıkları için bölgede hazır Rus gücü sayısı azdı. Ama yakında Prens Coburg kumandasında 18.000 kişilik bir Avusturya gücü vardı. Avusturyalılar, büyük Osmanlı ordusuna karşı durabilmek için Rus Generali Suvarov'dan yardım istediler. Rus ordusu çok zor bir gece yürüyüşü ile Avusturya ordusunun bulunduğu Ramnicu Sarat şehri yakınlarına, Ramnicu Sarat Nehri (Rimnik Nehri) ve yakınlarında bulunan Boze Nehri kenarına geldi. Burada, 22 Eylül 1789'da yapılan Boze Muharebesi'nin ilk saatlerinde 25.000 kişilik Rus ve Avusturya ordusu, 60.000 kadar kişilik Osmanlı ordusunu büyük bir hezimete uğrattı.

Bu hezimetten sonra sadrazamlık ve serdar-ı ekremlik görevlerinden azledildi. Aralık 1789'da Tirhala sancakbeyliği ile Rusçuk muhafızlığına tayin edildi. Ama Ocak 1790'da vezirliği de geri alınarak Bozcaada'ya sürgüne gönderildi. Sonra affedilip Haziran 1792'de vezirlik rütbesi tekrar verildi ve Silistre valisi oldu. Ardından Haziran 1792'de Mora valisi; sonra Kandiye valisi ve 1797'de tekrar Mora valisi olarak tayin edildi. 1798'de vezirlik rütbesi geri alındı ve kendi seçtiği bir mahalle sürgüne gönderildi. Yenişehir'i (Larisa) seçti ve bir müddet burada oturdu. 1800'de vezirliği geri verildi ve Bender muhafızı tayin edildi. İki ay sonra Hotin muhafızı yapıldı. 1802'de emekli oldu. Sonra tekrar Bender muhafızlığına tayin edildi. 14 Kasım 1806'da Rus ordusu bir baskınla Bender'i ele geçirdi ve Hasan Paşa Ruslara esir oldu. Ocak 1807'de Ruslar onu Rusya içlerine doğru götürdüler.

Aslında, 1806-1812 yılları arasında süren Osmanlı-Rus Savaşı (1806-1812)'nın neredeyse hemen başında zaptedilen Bender Kalesi'nden çok uzağa götürülmedi. Rus tarihçi ve devlet adamı Dmitriy Bantış-Kamenskiy, 1810'da basılan anılar kitabında, takriben yetmiş yaşlarında olan Hasan Paşa'yı Bender Kalesi'nden yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde olan Dubossarı kentinde 16 Mayıs 1808 tarihinde ziyaret ettiğini, Hasan Paşa'nın esir konumunda olmadığını, kendisinin Osmanlı'ya geri gitmeye hazırlandığını yazmıştır. Bunun yanı sıra Bantış-Kamenskiy, Hasan Paşa'nın 1807'de tahttan indirilen III. Selim'e sadık kaldığından, yeni padişah IV. Mustafa tarafından katledilebileceğini de yazmıştır. Ki bilindiği üzere, tam bu sıralarda IV. Mustafa da tahttan indirildi ve 20 Temmuz 1808 tarihinde tahta II. Mahmud geçti. Bu yüzden Hasan Paşa'nın bir tehlike ile karşılaşmadığı düşünülebilir.

1810'da kurtuldu ve tekrar Yenişehir'e döndü. Çok geçmeden, o yıl o şehirde hayatını kaybetti.

Değerlendirme

Sicill-i Osmani onu şöyle değerlendirmektedir:

Tedbirli, gayretli, savaşçıydı.

Eserleri

Hotin'de bir cami yaptırdığı bilinmektedir.

Dış bağlantılar

• Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
• Emecen, Feridun, "Hasan Paşa (Kethüda, Cenaze)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.544 ISBN 975-08-0072-9
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.II s.164 [2]
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995 5. baski) Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0015-4 .

Siyasi görevi
Önce gelen: Koca Yusuf Paşa	Osmanlı Sadrazamı 7 Haziran 1789 - 3 Aralık 1789	Sonra gelen: Cezayirli Gazi Hasan Paşa