IV. Mustafa
| IV. Mustafa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| İslâm Halifesi Emîrü'l-mü'minîn İki Kutsal Caminin Hizmetkârı | |||||
 IV. Mustafa'nın Konstantin Kapıdağlı tarafından çizilmiş portresi, y. 1804–1806. | |||||
| 29. Osmanlı Padişahı | |||||
| Hüküm süresi | 29 Mayıs 1807 - 28 Temmuz 1808 (1 yıl, 1 ay ve 29 gün) | ||||
| Önce gelen | III. Selim | ||||
| Sonra gelen | II. Mahmud | ||||
| 108. İslâm Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 29 Mayıs 1807 - 28 Temmuz 1808 | ||||
| Önce gelen | III. Selim | ||||
| Sonra gelen | II. Mahmud | ||||
| Doğum | 8 Eylül 1779 Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu | ||||
| Ölüm | 16 Kasım 1808 (29 yaşında) Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu | ||||
| Defin | I. Abdülhamid Türbesi, Fatih, İstanbul | ||||
| Eş(ler)i |
| ||||
| Çocuk(lar)ı | Şehzade Ahmed Emine Sultan | ||||
| |||||
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı .svg){kind=small} | ||||
| Babası | I. Abdülhamid | ||||
| Annesi | Ayşe Sineperver Sultan[1][2] | ||||
| Dini | İslam | ||||
| İmza |  | ||||
IV. Mustafa (Osmanlıca: مصطفى رابع, romanize: Mustafa-i Râbi', 8 Eylül 1779 – 17 Kasım 1808), 29. Osmanlı padişahı ve 108. İslam halifesidir. Babası I. Abdülhamid, annesi Ayşe Sineperver Sultan'dır.[1][2]
Kabakçı Mustafa İsyanı sonunda tahttan indirilen amcâzadesi Sultan III. Selim'in yerine, 29 Mayıs 1807 günü tahta çıktığında 28 yaşındaydı. Saltanatı döneminde imparatorluk iç karışıklıklar ile çalkalandı.
Saltanatı dönemindeki olaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan IV. Mustafa hırçın bir tabiata sahipti. Babası I. Abdülhamid öldüğünde 10 yaşında olan padişah, III. Selim'in saltanatı boyunca sarayda özgürce bir hayat yaşadı. Ancak Kabakçı Mustafa İsyanı sırasında III. Selim'in tahttan indirilmesine göz yumması hatta neden olması söz konusudur. 14 ay süren saltanatında III. Selim'in ıslahat için kurduğu Nizam-ı Cedit 1 Haziran 1807 tarihinde ortadan kaldırılmıştır.[3]
IV. Mustafa'nın tahta çıkmasıyla birlikte imparatorluğun merkezi otoritesinde çöküş yaşandı.[4] Devlet yönetiminde üst düzeydeki kişiler öldürüldü. III. Selim'in mabeyincisi Ahmed Muhtar Bey, Umur-ı Bahriye Nazırı Hacı İbrahim Efendi, Sır Katibi Ahmed Faiz Efendi öldürülen kişiler arasındaydı. Nizam-ı Cedid ordusu dağıtıldı, yanlıları İstanbul'dan kaçtı veya yakalanıp cezalandırıldı. Bunun yanı sıra, Sultan III. Selim'in tahttan inişine sebep olan Kabakçı Mustafa ve isyanın diğer önemli isimleri devlet yönetiminde önemli mevkilere getiriliyorlardı. Örneğin, Kabakçı Mustafa turnacıbaşılıkla Rumeli Kaleleri Nazırı ve Ağası, Bayburtlu Süleyman ise Tersane-i Amire Sancak Kaptanı oldu.
Osmanlı Devleti bu isyandan sonra yeniçerilere çok büyük tavizler verdi.[5] Osmanlı tarihinde ilk defa daha önce rastlanmamış bir antlaşma yapıldı.[6] Antlaşmaya göre isyanda ön planda olan Yeniçeri Ağaları ve yamaklar hiçbir ceza almayacak, isyandan sorumlu tutulmayacak ve buna karşılık bir daha ayaklanmayacaklardı.[7]
İsyandan sonra Sultan III. Selim yanlıları, Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa'ya sığınmışlardır. Alemdar Mustafa Paşa, 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında büyük başarılar göstermiş bir Osmanlı paşasıdır ve Sultan IV. Mustafa'nın tahttan indirilip, II. Mahmud'un yerine geçmesinde aldığı rol ile bu dönemin en önemli isimlerindendir.
Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa'nın İstanbul'a Gelmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Alemdar Mustafa Paşa ve yandaşları III. Selim'i tekrar tahta geçirmek için bazı görüşmeler yapmaya başladılar. Nihayet 16.000 kişilik bir ordu ile İstanbul'a yürüyen Alemdar Mustafa Paşa, Hacı Ali Ağa'yı İstanbul'a göndererek Kabakçı Mustafa'yı öldürttü (19 Temmuz 1808). Ordusuyla birlikte İstanbul'a gelen Alemdar Mustafa Paşa birçok isyancıyı da öldürdükten sonra Babıali'ye geldi. Arif Efendiyi (Arapzade) şeyhülislam yaptıktan sonra saraya gitti.
Sultan IV. Mustafa, Alemdar Mustafa Paşa'nın Sultan III. Selim'i padişah yapmak için geldiğini söyleyen şeyhülislamı kovdu ve kardeşi Şehzade Mahmud ve III. Selim'in öldürülmesini emretti. Sultan III. Selim hemen öldürüldü. Şehzade Mahmud ise cariyelerin ve hizmetkarlarının yardımıyla sarayın çatısına kaçırıldı. Alemdar Mustafa Paşa, Sultan IV. Mustafa'yı tahtan indirerek yerine Sultan II. Mahmud'u getirdi. Sultan II. Mahmud, kendisinin tahta çıkarılmasını sağlayan Alemdar Mustafa Paşa'yı sadrazam yaptı.
Alemdar Mustafa Paşa'nın sadrazamlığı ve II. Mahmud'un padişahlığı sırasında sarayda yaşayan IV. Mustafa yeniçerilerin onu tekrar padişah yapmaya çalıştıkları bir ayaklanma sırasında Sultan II. Mahmud'un emriyle 17 Kasım 1808'de öldürüldü.[8] Babasının Eminönü'ndeki türbesine defnedildi. Acımasız bir tabiata sahip olan ve ihtirasları karşısında zayıf durumlara düşerek ülkede kaos ortamı oluşmasına sebep olan Sultan IV. Mustafa ıslahat hareketlerine karşı tutumuyla Osmanlı tarihine geçti.
Hat sanatıyla uğraşmıştır. Osmanlı tarihinde Sultan V. Murad'dan sonra en kısa süre tahtta kalan padişahlardan birisidir.
Öldürülmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Mahmud, yeniçerilerin onu tekrar tahta geçirmek istemesinden endişe duyarak kardeşi IV. Mustafa'yı 17 Kasım 1808 tarihinde boğdurttu.[9]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kız çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Emine Sultan[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 354
- ^ a b TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 31, sayfa: 283
- ^ Sakaoğlu, 2005.s.449.
- ^ "Türk Tarih Kurumu Resmi Sitesi Osmanlı Padişahları Sayfası Erişim tarihi:30.06.2011". 18 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2011.
- ^ Lamartine, 2005.s.419.
- ^ "T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Resmi Sitesi Sultan IV. Mustafa Sayfası Erişim tarihi:30.06.2011". 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2011.
- ^ Finkel, 2007.s.372.
- ^ Sakaoğlu, 2005.s.460.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2011.
- ^ a b c d Sakaoğlu, 2005.s.461.
- ^ "Osmanlı padişahları". 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta IV. Mustafa ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Finkel, Caroline (1999). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı. İstanbul: Timaş Yayınları. 978-975-263-510-4.
- Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. say.403-414
- Lamartine, Alphonse De (2005). Sona Doğru. İstanbul: Bilgi Sanat Yapım Yayınları. ISBN 975-6316-53-5.
- 1779 doğumlular
- İstanbul ili doğumlular
- 1808'de ölenler
- 19. yüzyılda Osmanlı padişahları
- 19. yüzyıl liderleri
- 19. yüzyıl halifeleri
- Osmanlı İmparatorluğu gerileme dönemi
- Tahttan indirilen Osmanlı padişahları
- İdam edilmiş Osmanlılar
- Suikast sonucu ölen Osmanlılar
- İstanbul ilinde ölenler
- İstanbul ilinde defnedilenler
- İki kutsal caminin hizmetkârları