Rus oligarklar
1990'lı yılların başında Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası, özellikle Rusya ve Ukrayna'da ortaya çıkan gelir kaynağı bilinmeyen, seçkin zümreye ait kişilere verilen isim. Yunanca oligarkhia yani azınlık kuralı anlamına gelmektedir.
İlk modern Rus oligarkları, Mihail Gorbaçov'un SSCB Genel Sekreter'liği döneminde (1985-1991) uygulamaya koyduğu serbest piyasa reformlarıyla ortaya çıkmıştır. O dönem Rusya'da bu kişilere İngilizce aslıyla Business Man denilmekteydi. Tarihçi Edward L. Keenan, mevcut oligark sınıfın Moskova Knezliği dönemindeki Boyarlar ile bağlantılanabileceğini ileri sürmüştür.[2]
Mihail Gorbaçov'un ortaya attığı perestroyka sırasında, Rusya'daki birçok genç girişimci, kişisel bilgisayar ve kot pantolon gibi malları genelde kaçakçılık yoluyla ülkeye ithal etti ve karaborsada yüksek karlarla sattı. Daha sonraki Boris Yeltsin döneminde mevcut rus hükûmetiyle bağlantılı bir avuç genç girişimci kişi devletin serbest piyasa ekonomisine geçişiyle birlikte yapılan özelleştirmelerde edinilen devlete ait emtiaların (doğalgaz ve petrol gibi) dünya piyasasından çok daha ucuz olduğunu fark ederek arbitraj yoluyla servetlerini katladılar. Bu kişiler genelde tekrar rus ekonomisine yatırım yapmak yerine yurt dışındaki bankaralara servetlerini koymayı yeğledikleri için o anki mevcut düzene Kleptokrasi adı verildi.[3] Bu durum Rusya'nın 1990'lı yıllardaki derin ekonomik krizine en önemli etkenlerden olmuştur.
Sonraki dönemde devlet başkanlığı görevine gelen Vladimir Putin 2000-2004 yılları arası oligarklarla bir güç mücadelesine girişti. Fakat daha sonra oligarkların mevcut rus hükûmetine destek vermeleri ve onlarla uyum içinde çalışmaları şartıyla güçlerini korumalarına izin verildi. Putin döneminde yaratılan oligarklar; ona diploma veren enstütü müdürü Vladimir Litvinenko, kişisel judo öğretmeni Arkady Rotenberg gibi daha çok onunla kişisel ilişki içerisinde olan kişilerden seçildi.[4] Putin iktidarı boyunca, anlaşmazlık yaşayan oligarklar arasında arabuluculuk yaparak büyük bir çıkar çatışmasıyla nedeniyle ortaya çıkabilecek oligarşik yapı bozulmasını engelledi.[5] Putin iktidarı boyunca anlaşma sağlayamadığı oligarkları (Mihail Hodorkovski örneğinde olduğu gibi) büyük vergi kaçakçılığı operasyonlarıyla sindirmiştir.[6]
Credit Suisse'in 2013 tarihli bir raporuna göre, Rusya servetinin %35'ini en zengin 110 kişi elinde tutuyor.[7] Temsil ettikleri ekonomik eşitsizlik yüzünden Rus kamuoyu tarafında nefret edilen bir grubu oluşturuyorlar.
2017'den bu yana, birkaç Rus oligark ve şirketleri, "Rus hükümetinin dünya çapındaki kötü faaliyetlerine" destek verdikleri için ABD'nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (CAATSA) kapsamında ABD yaptırımlarına maruz kaldı.[8][9]
2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden sonra Japonya'nın da eklenmesiyle Kanada, ABD ve Avrupalı liderler, Putin'e ve oligarklara doğrudan yaptırım uygulamak için eşi görülmemiş adımlar attı.[10] Yaptırımlarda hedefe konan oligarklar, batılı ülkelerdeki varlıklarının dondurmasını önlemek amacıyla servetlerini saklamaya başladı.[11] Oligarklar Türkiye gibi Rusya Yaptırımlarına katılmayan ülkelere doğru servetlerini taşıdıkları iddia edildi.[12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "BBC, Abramoviç'in servetini hileli yollarla elde ettiğini gösteren yeni kanıtlara ulaştı". BBC News Türkçe. 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ Weiss, Andrew S. (30 Aralık 2013). "Opinion | Russia's Oligarchy, Alive and Well". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ Granville, Johanna (1 Ocak 2003). "The Russian Kleptocracy and Rise of Organized Crime". Dermokratizatsiya and Prikhvatizatsiya: the Russian Kleptocracy and Rise of Organized Crime. Demokratizatsiya 11(3): 449-457 (İngilizce). 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Şubat 2022.
- ^ Yablon, Alex. "Know Your Russian Moguls -- New York Magazine - Nymag". New York Magazine (İngilizce). 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ Weiss, Andrew S. (30 Aralık 2013). "Opinion | Russia's Oligarchy, Alive and Well". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ "European Court: Khodorkovsky's Rights Violated". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ "The world's wealthy: where on earth are the richest 1%?". the Guardian (İngilizce). 9 Ekim 2013. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ "Treasury Designates Russian Oligarchs, Officials, and Entities in Response to Worldwide Malign Activity". U.S. Department of the Treasury (İngilizce). 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ Kolesnikov, Andrei. "Russian Oligarchs in the Era of Sanctions". Carnegie Moscow Center (İngilizce). 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ Lozano, Alicia Victoria (26 Şubat 2022). "Here are the Russian oligarchs targeted in Biden's sanctions". CNBC (İngilizce). 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ Cormack, Rachel; Cormack, Rachel (1 Mart 2022). "Russian Billionaires Are Moving Their Superyachts to Avoid Having Them Seized". Robb Report (İngilizce). 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ AFP (22 Mart 2022). "Russian Oligarch Abramovich's Superyacht Docks in Turkey". The Moscow Times (İngilizce). 22 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
