Rusya'da suç
_(5380196105).jpg)
Rusya'da suç, organize suç, yaygın siyasi ve polis yolsuzluğu ve Rusya'daki tüm suç faaliyetlerini kapsar. Sibirya'da şiddet suçları, Batı Rusya'ya kıyasla çok daha belirgindir.[1]
Suç türlerine göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Cinayet
[değiştir | kaynağı değiştir]2020'de, Rusya'daki cinayet oranı Rosstat'a (Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi) göre her 100.000 kişi başına 4,7 idi.[2] Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi'ne (UNODC) göre, cinayet oranı 2020'de 7,3 iken 2016'da 10,9 idi. Bu, son 20 yıl içinde önemli bir düşüşe işaret etmektedir (2000'de oran 28,1 idi) ve yalnızca ABD'den (6,3) biraz yüksektir.[3] 2017'de Moskova, on yılın en düşük suç oranını kaydetti.[4]
20. yüzyılın başlarında Rusya'nın cinayet oranı daha yüksekti – yılda yaklaşık her 100.000 kişi başına 10 cinayet.[5] 1950'lerin sonu ve 1960'ların başında oran istikrarlı kaldı ve ABD'den daha düşüktü.[5] Cinayet oranı 1960'ların ortasında ve 1970'lerde yükseldi, 1980'de zirve yaptı ve 1985'e kadar yavaş yavaş düştü, ardından 1986–1987'de hızlı bir şekilde azaldı.[5]
1980'lerin sonuna kadar, Rusya'daki cinayet oranı ABD'deki oranla neredeyse aynıydı.[5] Cinayet oranındaki artış Rusya'da 1990'dan biraz önce başladı[6] ve 1990'lar boyunca arttı.[5] Cinayetler, 1991'de Baltık devletlerine kıyasla Rusya'da daha yaygındı ve 1994–1995'te neredeyse iki katına çıktı.[7] 2003'te, Rusya'daki cinayet oranı dünyanın en yüksekleri arasındaydı.[8] Ancak 2017 itibarıyla, Rusya'daki cinayet oranı %75 düşmüştü.[9]
1980'lerin başlarında, cinayetlerin ve şiddet suçlarının yaklaşık üçte ikisinin alkollü kişiler tarafından işlendiği tahmin ediliyordu.[10] 1995'te cinayet suçlamasıyla tutuklananların yaklaşık dörtte üçü alkol etkisi altındaydı.[11] Rusya sağlık bakanına göre, 2013'ten 2018'e kadar alkol tüketimi %80 oranında azaldı.[12]
Uyuşturucu kaçakçılığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Uyuşturucu kaçakçılığı ve yasa dışı uyuşturucu kullanımı Rusya'da önemli bir sorundur.[13][14] Sovyetler Birliği’nin dağılması, Afganistan’daki savaş (1978–günümüz), Tacikistan İç Savaşı ve Kuzey Kafkasya’daki çatışmalar, yasa dışı uyuşturucu ticaretinin gelişmesi için uygun koşulları oluşturmuştur.[15] 1990’ların başında ülkede genç nüfus arasında kokain kullanımının arttığı kaydedilmiştir.[16]
1990’ların ortalarında Rusya’daki artan uyuşturucu bağımlılığının nedeni sınır kontrollerinin yetersizliğiydi,[16] ve ülke, dünyanın başlıca uyuşturucu kaçakçılığı geçiş koridorlarından biri hâline geldi. 1993’te Sankt-Peterburg’da kokain sevkiyatlarının ele geçirilmesi, Güney Amerika’daki kokain üreticilerinin Rus pazarına girdiğini göstermiştir.[16] 1996 yılı itibarıyla Rusya’da iç uyuşturucu üretimi de artış göstermiştir.[16]
Ülkede sınırlı miktarda yasa dışı kenevir yetiştirilmektedir.[17] Afyon ve esrar da yasa dışı olarak Güney Federal Okrugu’nda yetiştirilmektedir.[16] Rusya, Fas ile birlikte dünyanın iki büyük uyuşturucu üreticisinden biridir ve İran, Türkiye, İtalya ve İspanya ile birlikte Akdeniz bölgesindeki beş ana uyuşturucu giriş noktasından birini oluşturmaktadır.[18] Kaçakçılık ayrıca Orta Asya ve Altın Hilal (Pakistan, Afganistan ve İran) bölgesinden afyon, eroin ve esrarın tedarikini de kapsamaktadır.[19]
Rus uyuşturucu şebekeleri Sicilya Mafyası ve Kolombiyalı uyuşturucu kaçakçılarıyla işbirliği yaparak kokain ithalatı ve dağıtımı gerçekleştirmektedir.[20] Pek çok yerel Rus dağıtıcı, Orta Asya, Kafkasya ve Ukrayna’daki suç örgütleriyle bağlantılıdır.[16] Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’ne göre, Tacikistan’dan Türkmenistan üzerinden Rostov-na-Donu’ya ve oradan Batı Avrupa’ya uzanan düzenli bir kaçakçılık güzergâhı bulunmaktadır.[16] Rusya Federasyonu üzerinden geçen bazı uyuşturucu rotaları şunlardır:
| Uyuşturucu türü | Kaynak ülke | Hedef ülke |
|---|---|---|
| Haşhaş samanı[21] | Belarus, Litvanya, Moldova, Ukrayna | Estonya, Polonya |
| Afyon[21] | Afganistan, Azerbaycan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan | Kanada, Avrupa, Japonya, ABD |
| Eroin[21] | Afganistan, Azerbaycan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan | Avustralya, Kanada, Avrupa, İsrail, Japonya, ABD |
| Kenevir[21] | Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan | Kanada, Çin, Avrupa, Japonya, Güney Kore, ABD |
| Kokain[21] | Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Avrupa, Venezuela, ABD | Avrupa, Gana, Umman, Güney Afrika, Zambiya |
1993–1995 yılları arasında ele geçirilen uyuşturucu miktarı yılda 35 tondan 90 tona yükselmiştir.[16] Günümüzde yaklaşık 5 milyon kişi Rusya'da yasa dışı uyuşturucu kullanmaktadır.[22] Rusya, İran ve Estonya ile birlikte en büyük eroin sorununa sahip ülkelerden biridir.[23]
Uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele için çeşitli önlemler alınmıştır. Rusya, 1988 tarihli Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Trafiğine Karşı Sözleşme'ye taraftır.[16] 1994 yılında, dönemin devlet başkanı Boris Yeltsin döneminde uyuşturucu politikalarını koordine etmek için bir komite kurulmuştur.[16] 1995'te, uyuşturucu tedavi merkezlerinin kurulması, uyuşturucu bağımlılığının suç hâline getirilmesi, uyuşturucu kaçakçılığı için cezaların artırılması ve ilaç denetim süreçlerinin oluşturulması için üç yıllık bir program onaylanmıştır.[16]
1997'de düzenlenen iki büyük operasyon sırasında 50 ton uyuşturucu madde ele geçirilmiş ve yaklaşık 1.400 suç örgütü çökertilmiştir.[19] Mart 2003'te Başkan Vladimir Putin, uyuşturucu kaçakçılığıyla daha koordineli mücadele amacıyla Rusya Devlet Narkotik ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Trafiğini Kontrol Komitesi'ni kurmuştur.[24]
İnsan ticareti
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya; erkeklerin, kadınların ve çocukların çeşitli amaçlarla insan ticaretine konu olduğu bir kaynak, transit ve hedef ülkedir.[17][25] İnsan ticareti çok boyutludur ve hem ticari cinsel sömürü hem de emek sömürüsünü kapsamaktadır.[25] Rusya, 50'den fazla ülkeye insan ticareti yapılan önemli bir kadın kaynağıdır.[17] Ülke içinde de insan ticareti bir sorundur; kadınlar kırsal bölgelerden kentlere ticari cinsel sömürü amacıyla getirilmektedir.[17] Erkekler ise hem ülke içinde hem de Orta Asya’dan inşaat ve tarım sektörlerinde zorla çalıştırılmak üzere getirilmektedir.[17] Borç esareti insan ticareti mağdurları arasında yaygındır.[17]
Silah kaçakçılığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Silah kaçakçılığı, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu’nda ciddi bir sorun hâline gelmiştir.[19] Eski Doğu Bloku ülkeleri (Rusya dâhil), dünya genelinde dolaşımdaki yasa dışı silahların büyük bölümünün kaynağıdır.[26] Yasa dışı silah bulundurma, özellikle Çeçenya ve Dağıstan gibi isyan yaşayan bölgelerde önemli bir sorundur.[27]
1990’ların ilk yarısında hükümet kontrolünün zayıflaması ve yetkinin dağılması nedeniyle bazı askeri birliklerden ve cephaneliklerden çıkan küçük silahlar sivillerin ve yerel silahlı grupların eline geçti.[27] Rusya’daki yasa dışı silah ticareti, Rusya Silahlı Kuvvetleri içindeki yolsuzluktan ve askeri ekipmanların yasa dışı satışından kaynaklanmıştır.[19] Rusya Savunma Bakanlığı ve silah sanayiinin bazı bölümlerinin, Çeçen ayrılıkçılarla silah ticaretine karıştığı iddia edilmiştir.[28]
Rus askerleri, özellikle savaş bölgelerinde silah kaçakçılığında önemli bir rol oynamaktadır.[29] Düşük asker maaşları ve silah depoları üzerindeki denetim eksikliği, askerlerin yasa dışı silah ticaretine karışmasına yol açmıştır.[29] Genelkurmay Başkanı Anatoli Kvaşnin 2003’te yaptığı bir açıklamada artan yolsuzluğun Rus ordusunu “kritik sonrası bir duruma” sürüklediğini söylemiştir.[29]
Rusya ile Gürcistan arasında Çeçen ayrılıkçılara yasa dışı silah satışı konusunda karşılıklı suçlamalar yapılmıştır. Rusya, Çeçenlere Gürcistan ve Azerbaycan üzerinden silah ulaştırıldığını iddia ederken,[30] Gürcistan ise yolsuzluk, zayıf güvenlik altyapısı ve düşük profesyonellik nedeniyle silahların yayıldığını öne sürmüştür.[30]
Yasa dışı silah türleri ülke genelinde farklılık göstermektedir: Sibirya'da kayıtsız av tüfeği en çok rastlanan yasa dışı silahken, Çeçenya'da çoğunlukla yasadışı bulundurulan askeri silahlar öne çıkmaktadır.[27] Küçük silahlar, başlıca üretim merkezleri olan Tula ve İjevsk'ten yasa dışı olarak yayılmaktadır.[27] 2003 yılı itibarıyla Rusya'da dolaşımda 300.000 ila 1,5 milyon arasında yasa dışı silah olduğu tahmin edilmiştir.[27]
Rusya Yüksek Mahkemesi istatistiklerine göre, 2001'de silah kaçakçılığı nedeniyle tutuklananların sayısı 2000'e göre 1,5 kat artmış; toplamda 26.113 tutuklama yapılmış ve yasa dışı silahlarla 65.000 suç işlenmiştir.[19] 2000 yılında ele geçirilen kayıtsız silah sayısı 300.000'dir; bu da 1999'a kıyasla %37 artışa işaret etmektedir.[19] Rusya'daki pek çok suç örgütü, ülke içindeki silah kaçakçılığının yanı sıra Çeçenya'daki ayrılıkçı gruplara da silah sağlamaktadır.[31]
Silah kaçakçılığıyla mücadele için çeşitli girişimler yapılmıştır. Ülkedeki silah üreticileri güvenlik sistemlerini sıkılaştırmıştır.[27] 1950'lerde nükleer tesislerde gizliliği denetlemek için kurulan özel savcılık ofisleri, savunma tesislerinin güvenliği ve fabrikalardan silah hırsızlığının engellenmesi sorumluluğunu üstlenmiştir.[27] Ayrıca Rusya Hükûmeti, askeri üslerdeki silah depolarının güvenliğini artırmaya yönelik bir program başlatmıştır.[27]
Kaçak avcılık
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaçak avcılık, Sovyetler Birliği döneminde son derece nadirdi,[32] ancak son yıllarda ülkede önemli bir sorun hâline gelmiştir. Rusya'da kaçak avcılığın başlıca nedeni, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan sosyal ve siyasal değişikliklerdir.[33] Sovhoz ve kolhozların işlevsiz kalması yüksek işsizlike yol açmıştır.[33] İşsizlik, yoksulluk, enflasyon, gıda kıtlığı ve döviz ihtiyacı ülkenin yaban hayatı üzerinde büyük etki yapmıştır.[33]
1992–1996 yılları arasında Rusya'daki kolluk kuvvetleri esas olarak uyuşturucu kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, kara para aklama ve Birinci Çeçen Savaşı’na odaklanmıştır. Çevre suçu niteliğindeki kaçak avcılık ve yasa dışı kereste kaçakçılığı ulusal güvenlik meselesi olarak görülmemiştir.[34] Perestroyka sonrası dönemde çevre ve yaban hayatı koruma kurumlarının bütçelerinde ciddi kesintiler yapılmış,[34] bu da Primorski Krayı gibi bölgelerde korucuların işten çıkarılmasına ve maaşlarının düşürülmesine yol açmıştır.[35] Ülkede kaçak avcılığı yapılan hayvanlar arasında ayılar, misk geyiği, kaplan vb. yer almaktadır.[35] Her yıl yaklaşık 50.000 kaçak avcılık vakası kayda geçmektedir.[36]
Rusya’daki kaplan uzmanlarına ve kolluk kuvvetlerine göre kaplan kaçak avcılığının özellikleri şunlardır:
- Kaçak avcılık hem organize çeteler hem de fırsatçı bireysel avcılar tarafından yapılmaktadır.[37]
- Kaplanların av tabanını oluşturan yabandomuzu ve geyikler, yerel halkın tüketimi için avlanmaktadır.[37]
- Kaplan parçaları genellikle Vladivostok, Habarovsk, Ussuriysk, Nahodka ve Plastun gibi şehirlerde faaliyet gösteren aracılara satılmaktadır.[37]
- Bu aracılar çoğunlukla Ruslar, Kore kökenli Ruslar veya Rusya’daki Çinlilerdir.[37]
- Kaplan parçalarının büyük kısmı Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore ve Japonya’ya kaçırılmaktadır.[37]
1990’ların ilk yarısındaki keskin artış, Sibirya kaplanı nüfusunun hızla azalmasına yol açmıştır.[38] 1980’lerin sonunda nüfus yaklaşık 600 iken, 1996’da 330–371 yetişkin Sibirya kaplanı kalmıştır.[38] Sovyet döneminde sınırların kapalı olması nedeniyle Asya’daki kaplan ürünlerine talep yok denecek kadar azdı.[39] Bu nedenle 1972–1992 yılları arasında kaçak avcılık bildirilmemiştir.[39] Sovyetler’in çöküşü sınır ve silah yasalarının gevşemesine yol açtı ve enflasyon ortamında köylüler için gelir kaynağı olarak kaçak avcılık cazip hâle geldi.[39] Kaplan parçalarına yönelik yoğun talep nedeniyle kaplanlar bir tür “nakit ürün” hâline geldi.[39] Alan incelemeleri ve radyo vericili kaplanlardan elde edilen veriler, kaplan ölümlerinin %58–73'ünün kaçak avcılıkla bağlantılı olduğunu göstermektedir.[39] Kaplan avcılığı 1990'ların başında zirveye ulaşmıştır.[40]
Sovyetler'in çöküşü, sıradan Rus vatandaşlarının ailelerini geçindirme kabiliyetini de etkilemiştir. Rusya'daki yüksek ayı popülasyonu ve özellikle safra kesesine yönelik talep nedeniyle ayı kaçak avcılığı da yaygınlaşmıştır.[41] Ayı parçalarının ticaret ortakları çoğunlukla Güney Kore ve Çin Halk Cumhuriyeti gibi komşu Asya ülkeleridir.[41] Karla pars kaçak avcılığı da Rusya'da ciddi bir sorun olup Afganistan, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Nepal, Pakistan, Çin, Tacikistan ve Özbekistan’da da görülmektedir.[33] Antilopların durumu ise Sovyet sisteminin çöküşünden bu yana ciddi şekilde kötüleşmiştir.[42] Özellikle saiga antilobu kaçak avcılığındaki artış, nüfusun azalmasına yol açmıştır.[42]
Bununla birlikte ticari kaçak avcılıkla mücadele için bazı girişimlerde bulunulmuştur. Amba Operasyonu, Sibirya kaplanı kaçak avcılığını engellemek için Rusya Uzak Doğusu’nda başlatılmıştır[43][44] ve 1990’ların ortasında Amur kaplanını yok olma eşiğinden kurtarmakla anılmaktadır.[45][46][47]
Pasifik Bölge Müdürlüğü Rusya Sınır Muhafızları Servisi Komutan Yardımcısı Tümgeneral Vitaliy İvanoviç Gamov,[48] 2002’de evinde rüşveti reddederek kaçak avcıların Japonya’ya ihracatına izin vermediği için öldürülmüştür.[49][50]
Ocak 2009’da Altaygate Skandalı patlak verdi. Rusya Devlet Başkanının Devlet Duması’ndaki Tam Yetkili Temsilcisi, korunan argali dağ koyunlarını avlamak için yapılan helikopter kazasında 6 yetkiliyle birlikte öldü ve olayla ilgili soruşturma tamamen kamuoyundan gizlendi.
Yolsuzluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya’nın ceza mevzuatında "yolsuzluk" belirli bir suç olarak tanımlanmamış, ancak rüşvet, görev kötüye kullanımı gibi suçları kapsayan toplu bir terim olarak kullanılmaktadır.[51] Hem ülke içinde hem de dışında yolsuzluğun Rusya'da yaygın olduğu kabul edilmektedir.[52] Yolsuzluk, ülkedeki ekonomik sorunların başlıca nedenlerinden biri olarak görülmektedir.[52] Economist Intelligence Unit tarafından 1997'de yapılan bir ankete göre, Bağımsız Devletler Topluluğu dünyadaki en yolsuz bölge olarak değerlendirilmiş; Rusya (ankete dâhil edilen diğer dört BDT ülkesiyle birlikte) kamu görevlileri arasındaki yolsuzluk için en yüksek puanı almıştır.[52]
Yolsuzluk Algı Endeksi 2007'de Rusya, 179 ülke arasında 143. sırada yer almıştır (en az yolsuz ülkeler listenin üstünde yer almaktadır).[53] 0 (en yolsuz) ile 10 (en şeffaf) arasında yapılan ölçümde, Transparency International Rusya'ya 2,3 puan vermiştir.[53] Rusya'daki yolsuzluk genellikle iki ana kategoriye ayrılmaktadır: alt düzey memurların rüşvet aldığı “küçük” yolsuzluk ve siyasi/iş çevresini kapsayan “yüksek düzey” yolsuzluk.[52] Aşağıda 1997–2003 yılları arasında Rusya'daki resmi yolsuzluk verileri yer almaktadır:
| Yıl | 1997[54] | 1998[54] | 1999[54] | 2000[54] | 2001[54] | 2002[54] | 2003[54] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zimmete geçirme (prisvoenie veya rastrata) | - | - | - | - | 46.848 | 43.859 | 44.706 |
| Rüşvet (vzyatochnichestvo) | 5.068 | 5.805 | 6.823 | 7.047 | 7.909 | 7.311 | 7.346 |
Rusya'da polis teşkilatındaki yolsuzluk önemli bir sorundur.[55] İçişleri Bakanı Birinci Yardımcısı Vladimir Vasilev, 2001'de 1.700 polisin rüşvet veya görevi kötüye kullanma suçundan mahkûm edildiğini ve yolsuzluk sorununun kontrol altında olduğunu ileri sürmüştür.[55] Ancak gözlemcilere göre polis yolsuzluğu çok daha yüksek düzeydedir ve devlet yetkilileri bu sorunu küçümseme eğilimindedir.[55]
Siyasal analist Andrey Piontkovski, 2000 yılının başında yazdığı bir makalede Rusya'daki siyasi sistemi “yağmacı kapitalizmin en yüksek aşaması” olarak tanımlamıştır.[56] Piontkovski'ye göre “Rusya yolsuz değildir. Yolsuzluk, iş insanlarının devlet görevlilerine büyük rüşvetler teklif ettiği durumdur. Bugünkü Rusya ise benzersizdir: iş insanları, politikacılar ve bürokratlar aynı kişilerdir. Ülkenin zenginliklerini özelleştirerek mali akışların kontrolünü ele geçirmişlerdir.”[57]
Benzer görüşler, eski CIA direktörü James Woolsey tarafından da dile getirilmiştir. 1999'da Kongre'de yaptığı konuşmada, Rusya'daki örgütlü suç, istihbarat ve iş dünyasının iç içe geçtiğini ve hatta aynı kişilerin hem iş insanı, hem casus, hem mafya üyesi olabileceğini söylemiştir.[58][59]
Transparency International'a göre Rusya'daki rüşvetin toplam değeri 300 milyar dolardır. Uluslararası şirketlerin dâhil olduğu iki büyük rüşvet skandalı yaşanmıştır. Moskova'da düzenlenen resmi bir törende, yabancı şirketler Rusya'da rüşvet vermemeyi taahhüt eden bir anlaşma imzalamıştır.[60]
Tarihsel eğilimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyetler Birliği'ndeki suç oranlarını diğer ülkelerle karşılaştırmak zordur çünkü Sovyetler Birliği kapsamlı suç istatistikleri yayımlamamıştır.[61] Batılı uzmanlara göre, Sovyetler Birliği'nde soygun, cinayet ve diğer şiddet suçları Amerika Birleşik Devletleri'ne kıyasla daha az yaygındı; bunun nedeni daha büyük bir polis gücüne sahip olması, sıkı silah kontrolü ve düşük düzeyde uyuşturucu bağımlılığı görülmesiydi.[61] Ancak beyaz yakalı suç Sovyet sisteminde yaygındı. Açık pazarda mal ve hizmetlerin kıtlığı nedeniyle rüşvet şeklinde yolsuzluk oldukça sık görülmekteydi.[61]
Devlet mülkünün devlet çalışanları tarafından zimmete geçirilmesi de yaygındı.[61] Mihail Gorbaçov Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olduğunda beyaz yakalı suçların önlenmesi için çaba gösterilmiştir.[61] Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin üst düzey çalışanlarını içeren yolsuzluk skandallarının ifşaları, Sovyetler Birliği basınında düzenli olarak yayımlanmış ve çok sayıda tutuklama ve dava açılmasına yol açmıştır.[61] 1994 yılında Izvestiya gazetesinde yayımlanan bir makalede Sovyetler Birliği'ndeki suç durumu ile Sovyet sonrası Rusya'daki durum arasındaki fark şu şekilde anlatılmıştır:[62]
| “ | Suç, devletin kolluk kuvvetleriyle rekabet edecek kadar güç kazanamamıştı. Suç dünyasının polisle bağları vardı ama hepsi derinlemesine gizliydi. Para etkiliydi ama her şeye kadir değildi. Suçtan elde edilen gelirleri aklamak zordu, harcamak da öyle. Milyonerler vardı ama yeraltındaydılar. Çeteler vardı – ama silah elde etmek için büyük riskler almaları gerekiyordu. Her şey vardı. Ama hepsi yüzeyin altındaydı.[62] | „ |
Rusya'daki suç oranı 1980'lerin sonlarında keskin bir şekilde artmıştır.[6] Doğu Avrupa’da Marksist-Leninist hükûmetlerin çöküşü, organize suçun siyasal ekonomisi üzerinde büyük bir etki yaratmıştır.[31]
Sovyet sonrası dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği’nin çöküşü, nüfusa sosyal güvenlik ve asgari yaşam standardı sağlayan birçok sistem ve altyapıyı yok etti[63] ve ülke genelinde hukuk ve düzenin bozulmasıyla suç patlaması yaşandı.[64] Serbest piyasa ekonomisine geçişte üretim azaldı, büyük ölçekli sermaye kaçışı yaşandı ve düşük düzeyde doğrudan yabancı yatırım yapıldı.[63]
Bu nedenlerle ekonomik istikrarsızlık arttı ve işsizlik ile ödenmeyen maaşların eşlik ettiği yeni bir yoksul nüfus ortaya çıktı.[63] Aşırı yoksulluk ve maaşların ödenmemesi, hırsızlık ve sahtecilik vakalarında artışa yol açtı.[65] Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana, Rusya ve diğer eski Sovyet cumhuriyetlerindeki organize suç grupları uyuşturucu kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, otomobil hırsızlığı, insan ticareti ve kara para aklama gibi birçok yasa dışı faaliyette bulunmuştur.[66]
1991–1992 yılları arasında resmi olarak kaydedilen suçlar ve toplam suç oranı %27 arttı.[61] 1990’ların başında hırsızlık, soygun ve diğer mülkiyet suçları, ülkedeki tüm suçların yaklaşık üçte ikisini oluşturuyordu.[61] Aynı dönemde cinayetler de dâhil olmak üzere şiddet suçlarında hızlı bir artış yaşandı.[61] Ayrıca, büyük bölümü eski Sovyet Ordusu stoklarından çalınan ateşli silahların bulunduğu hızla büyüyen bir kara borsa ortaya çıktı.[67]
1990’larda Rusya’da ve diğer Sovyet sonrası ülkelerde, onlarca yıldır devlete ait olan doğal kaynaklar ve işletmeler özelleştirildi. Eski Sovyet bürokratları, fabrika müdürleri, agresif iş insanları ve suç örgütleri kârlı varlıkları elde etmek için içeriden anlaşmalar, rüşvet ve zor kullanma yöntemlerini kullandı. Rusya’nın yeni kapitalistleri milyonlarca doları “koruma” için harcadı. Ancak küçük sokak satıcılarından devasa petrol ve gaz şirketlerine kadar hemen her işletme, organize suç örgütlerine koruma (“krysha”) ödemesi yapıyordu. İş insanları, Rusya'da yasaların ve mahkeme sisteminin düzgün işlememesi nedeniyle “krysha”ya ihtiyaç duyduklarını belirtiyordu. Bu sistem, rakipleri sindirmek, borç tahsil etmek, sözleşmeleri uygulamak veya yeni pazarları ele geçirmek için de kullanılıyordu. Ayrıca “kızıl krysha” olarak bilinen rüşvetçi polislerin de paralı koruma şebekeleri olarak faaliyet göstermesi yaygınlaşmıştı. Kontrat cinayeti sıradan hâle geldi.[68]
Rus mafyasının uluslararasılaşması, Sicilya mafyası, Camorra, Triad (gizli örgüt)ve Yakuza ile birlikte, Rusya'nın da içinde bulunduğu uluslararası organize suçun gelişiminde önemli rol oynamıştır.[31]
2000'li yılların başından itibaren ekonomik durumun iyileşmesiyle birlikte Rusya'daki suç oranı keskin bir şekilde düşüş göstermiştir.[69]
Suç dinamikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1990’lar
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya ekonomisi 1990'larda %40 oranında GSYİH düşüşü yaşadı,[3] bu da suç patlamasına yol açtı. 1990'da kaydedilen toplam suç sayısı 1,84 milyondu.[6] Bu rakam 1993'te 2,8 milyona yükseldi, ardından hafif bir düşüş yaşandı.[6] 1996'da resmi olarak kaydedilen suç sayısı 2,63 milyona ulaştı; bu da 1990'a kıyasla %40'tan fazla artış demekti.[6] 1999'da bildirilen toplam suç 3 milyona ulaştı; sayı 2000 ve 2001'de de artmaya devam etti, 2002'de ise azalma kaydedildi.[6]
1995'te beyaz yakalı suçlar arasında dolandırıcılık %67,2, şantaj %37,5 oranında arttı.[61] Aynı yıl bildirilen adi suçlarda cinayet ve cinayete teşebbüs %1,5, tecavüz %6,5, hırsızlık %6,6 oranında yükseldi.[61] 1995'te gençler tarafından işlenen ağır suçlar %2,2 oranında artış gösterdi.[61]
1994'ün ilk dört ayında Rusya'da günde ortalama 84 cinayet işlendi.[61] Bu cinayetlerin çoğu organize suç örgütleri tarafından gerçekleştirilen tetik cinayetleriydi.[61] 1995 yılı ulusal suç toplamı 1,3 milyonu aşarken, bunların 30.600'ü cinayet vakasıydı.[61]
Son yıllar
[değiştir | kaynağı değiştir]2001'den itibaren Rusya'daki cinayet ve intihar sayıları %80 oranında azaldı.[70]
Bölgelere göre
[değiştir | kaynağı değiştir]2017, Moskova için on yılın en düşük suç sayısının (140.000) kaydedildiği yıl oldu.[1] Hırsızlık, soygun ve silahlı soygun oranları bir önceki yıla göre %38 düşerken, cinayet oranı %10 azaldı. Moskova'da 1995'te toplam 93.560 suç vakası kaydedildi; bunların 18.500'ü beyaz yakalı suç olup, 1994'e göre %8,3 artış göstermişti.[71]
Otomobil hırsızlıklarının büyük çoğunluğu Moskova ve Sankt-Peterburg’da bildirildi ve 1990’ların ilk yarısında artış gösterdi.[61] Moskova’da günde yaklaşık 50 otomobil çalınıyordu; Rusya geneli için yıllık toplam 100.000–150.000 arasında tahmin edilmektedir.[61]
Alkol ve suç
[değiştir | kaynağı değiştir]1980’lerin başında cinayet ve şiddet suçlarının üçte ikisinin sarhoş kişiler tarafından işlendiği, sarhoş sürücülerin ise 14.000 trafik ölümü ve 60.000 ciddi trafik kazasına neden olduğu tahmin edilmektedir.[10] 1995’te cinayet suçundan tutuklananların yaklaşık dörtte üçü alkol etkisi altındaydı.[11]
1997’de Journal of Family Violence dergisinde yayımlanan bir rapora göre, eş cinayetlerinde erkek faillerin %60–75’i olaydan önce alkol almıştı.[72] 2004 yılında Rusya Merkezi Kara Toprak Bölgesi’nde yapılan bir aile içi şiddet araştırmasında, aile bireylerine karşı şiddet uygulayanların %77’sinin sık içici olduğu; %12’sinin ayda 3–4 kez aşırı alkol aldığı, %30’unun haftada üç kez içtiği ve %35’inin ise her gün ya da neredeyse her gün alkol aldığı tespit edilmiştir.[72]
Uluslararası karşılaştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya’daki cinayet oranı son yirmi yılda dramatik biçimde düşmüştür. Cinayet oranı 1988–1994 arasında üç kattan fazla artmış ve dünyadaki en yüksek oranlardan biri olmuştur.[8] Ancak 2020 yılı itibarıyla Rusya’daki cinayet oranı ABD’den belirgin derecede daha düşüktür (4,7’ye karşılık 7,8).[73]
| Ülke | Rusya | Rusya | Japonya[74] | Almanya[75] | Birleşik Krallık[74] | Fransa[74] | Kanada[76] | Polonya[74] | Amerika Birleşik Devletleri [77] | Kolombiya[74] | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | 2001 | 2020 | 2000 | 2000 | 2000 | 2000 | 2004 | 2000 | 2020 | 2000 | 2000 |
| Cinayet oranı | 30,5 | 4,7 | 0,500 | 1,4 | 1,406 | 1,733 | 1,9 | 5,628 | 7,8 | 49,600 | 61,785 |
Yabancılara karşı suçlar ve dolandırıcılıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya'da turistlerin dikkat etmesi gereken başlıca suç, kapkaç ve yankesiciliktir. Bu tür vakalar özellikle Moskova'da (ör. Aziz Vasil Katedrali, Kızıl Meydan, Moskova Metrosu) ve Sankt-Peterburg'da (ör. Ermitaj Müzesi, Kurtarıcı İsa Kilisesi, Peterhof Sarayı) sık görülmektedir. Turistleri etkileyebilecek diğer bir suç türü ise sahte alkoldür; bu durum uzun yıllardır devam etmektedir.
Dolandırıcılıklar arasında taksi dolandırıcılığı, sahte kehribar, sahte bale biletleri ve “Bir içki ister misiniz?” bar dolandırıcılığı öne çıkmaktadır.[78]
Göçmen suçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya İçişleri Bakanı Vladimir Kolokoltsev, göçmenlerin işlediği suçların %80'inin uyuşturucuyla bağlantılı olduğunu belirtmiştir. Bakan'a göre, göçmen çevrelerinde suç faaliyetlerine katılım artmaktadır. Kolokoltsev, göçmen iş gücü kullanan tüm Rusya kurumlarının bu faaliyetler üzerinde daha sıkı denetim yapması gerektiğini vurgulamıştır.[79]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pridemore, W. A. (1 Şubat 2003). "Demographic, Temporal, and Spatial Patterns of Homicide Rates in Russia"
. European Sociological Review. 19 (1). ss. 41-59. doi:10.1093/esr/19.1.41. ISSN 0266-7215. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Ağustos 2025.
- ^ Zdravoohran 2021 20 Şubat 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rosstat
- ^ "DATAUNODC". 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ "Moskova'da suç oranı on yılın en düşük seviyesinde". The Moscow Times (İngilizce). 12 Şubat 2018. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2019.
- ^ a b c d e William Alex Pridemore (2007). Ruling Russia: Law, Crime, and Justice in a Changing Society. Rowman & Littlefield. s. 121. ISBN 978-0-7425-3675-3.
- ^ a b c d e f Jonathan Daniel Weiler (2004). Human Rights in Russia: A Darker Side of Reform. Lynne Rienner Publishers. s. 35. ISBN 978-1-58826-279-0.
- ^ Walter C. Clemens (2001). The Baltic Transformed: Complexity Theory and European Security. Rowman & Littlefield. s. 106. ISBN 978-0-8476-9859-2.
- ^ a b Pridemore, W. A. (2003). "Measuring homicide in Russia: A comparison of estimates from the crime and vital statistics reporting systems". Social Science & Medicine. 57 (8). ss. 1343-1354. doi:10.1016/S0277-9536(02)00509-9. PMID 12927465.
- ^ "Каталог публикаций::Федеральная служба государственной статистики". www.gks.ru. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2019.
- ^ a b Dorman, Nancy D.; Towle, Leland H. (1991). "Initiatives to curb alcohol abuse and alcoholism in the former Soviet Union". Alcohol Health & Research World. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Interpersonal Violence and Alcohol in the Russian Federation" (PDF). Dünya Sağlık Örgütü. 2006. 15 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
- ^ "Rusya'da alkol tüketimi 5 yılda %80 azaldı, bakan açıkladı". The Moscow Times (İngilizce). 16 Ocak 2018. 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2019.
- ^ Abraham Bob Hoogenboom (1997). Policing the Future. Martinus Nijhoff Publishers. s. 121. ISBN 978-90-411-0416-8.
- ^ "Rehabilitation Required: Russia's Human Rights Obligation to Provide Evidence-based Drug Dependence Treatment" (PDF). 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Dmitriĭ Trenin; Alekseĭ Vsevolodovich Malashenko; Anatol Lieven (2004). Russia's Restless Frontier: The Chechnya Factor in Post-Soviet Russia. Carnegie Endowment. s. 178. ISBN 978-0-87003-203-5.
- ^ a b c d e f g h i j k [1] Federal Research Division, Library of Congress
- ^ a b c d e f "CIA World Factbook - Russia". 4 Mayıs 2022. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ Hans Günter Brauch (2003). Security and Environment in the Mediterranean: Conceptualising Security. Springer. s. 436. ISBN 978-3-540-40107-0.
- ^ a b c d e f Imogen Bell (27 Kasım 2003). Eastern Europe, Russia and Central Asia 2004 (4. bas.). Routledge. ss. 62-63. ISBN 978-1-85743-187-2.
- ^ James R. Richards (1999). Transnational Criminal Organizations, Cybercrime, and Money Laundering. CRC Press. s. 261. ISBN 978-0-8493-2806-0.
- ^ a b c d e Oksana Antonenko; Kathryn Pinnick (2005). Russia And The European Union: Prospects For A New Relationship. Routledge. s. 93. ISBN 978-0-415-35907-8.
- ^ Wingfield-Hayes, Rupert (27 Şubat 2010). "Russia blames Nato for heroin surge from Afghanistan - BBC News". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ The drug trade CBC News (Arşiv)
- ^ Oksana Antonenko; Kathryn Pinnick (2005). Russia And The European Union: Prospects For A New Relationship. Routledge. s. 94. ISBN 978-0-415-35907-8.
- ^ a b William Alex Pridemore (2007). Ruling Russia: Law, Crime, and Justice in a Changing Society. Rowman & Littlefield. s. 167. ISBN 978-0-7425-3675-3.
- ^ Illegal Soviet Weapons Fuel Wars Around World 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Center for Defense Information
- ^ a b c d e f g h Beyond the Kalashnikov: Small Arms Production, Exports, and Stockpiles in the Russian Federation 12 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Small Arms Survey
- ^ Bruno Coppieters; Nick Fotion (2002). Moral Constraints on War: Principles and Cases. Lexington Books. s. 191. ISBN 978-0-7391-0437-8.
- ^ a b c Oleksandr Pavliuk; Ivanna Klympush (2003). The Black Sea Region: Cooperation and Security Building. M.E. Sharpe. s. 230. ISBN 978-0-7656-1225-0.
- ^ a b Oleksandr Pavliuk; Ivanna Klympush (2003). The Black Sea Region: Cooperation and Security Building. M.E. Sharpe. s. 231. ISBN 978-0-7656-1225-0.
- ^ a b c Robert Harris (2003). Political Corruption: In and Beyond the Nation State. Routledge. s. 165. ISBN 978-0-415-23555-6.
- ^ Nozar Alaolmolki (2001). Life After the Soviet Union: The Newly Independent Republics of the Transcaucasus and Central Asia. SUNY Press. s. 40. ISBN 978-0-7914-5137-3.
- ^ a b c d IN FOCUS: DECLINING NUMBERS OF WILD SNOW LEOPARDS 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. European Association of Zoos and Aquaria
- ^ a b Valmik Thapar (2006). Saving Wild Tigers 1900-2000: The Essential Writings. Orient Longman. s. 358. ISBN 978-81-7824-150-0.
- ^ a b Valmik Thapar (2006). Saving Wild Tigers 1900-2000: The Essential Writings. Orient Longman. s. 359. ISBN 978-81-7824-150-0.
- ^ Maria Shahgedanova (2002). The Physical Geography of Northern Eurasia. Oxford University Press. s. 540. ISBN 978-0-19-823384-8.
- ^ a b c d e Valmik Thapar (2006). Saving Wild Tigers 1900-2000: The Essential Writings. Orient Longman. s. 360. ISBN 978-81-7824-150-0.
- ^ a b Rosie Woodroffe; Simon Thirgood; Alan Rabinowitz (2005). People and Wildlife: Conflict Or Coexistence?. Cambridge University Press. s. 305. ISBN 978-0-521-82505-4.
- ^ a b c d e Rosie Woodroffe; Simon Thirgood; Alan Rabinowitz (2005). People and Wildlife: Conflict Or Coexistence?. Cambridge University Press. s. 310. ISBN 978-0-521-82505-4.
- ^ Rosie Woodroffe; Simon Thirgood; Alan Rabinowitz (2005). People and Wildlife: Conflict Or Coexistence?. Cambridge University Press. s. 314. ISBN 978-0-521-82505-4.
- ^ a b Kathy Etling (2003). Hunting Bears: Black, Brown, Grizzly, And Polar Bears. Woods N' Water, Inc. s. 177. ISBN 978-0-9722804-1-9.
- ^ a b D. P. Mallon; S. C. Kingswood (2001). Antelopes: global survey and regional action plans. Part 4: North Africa, the Middle East, and Asia. IUCN. s. 217. ISBN 978-2-8317-0594-1.
- ^ John Seidensticker; Peter Jackson; Sarah Christie (1999). Riding the Tiger: Tiger Conservation in Human-dominated Landscapes. Cambridge University Press. s. 235. ISBN 978-0-521-64835-6.
- ^ Highlighted grants 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Turner Foundation, Inc.
- ^ Steve Galster 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wildlife Alliance
- ^ The People 15 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Orangutan.com
- ^ John Seidensticker; Peter Jackson; Sarah Christie (1999). Riding the Tiger: Tiger Conservation in Human-dominated Landscapes. Cambridge University Press. s. 240. ISBN 978-0-521-64835-6.
- ^ "Я вернусь домой генералом..." Karavan 31 Mayıs 2002 (Arşiv)
- ^ "Расследование уголовного дела об убийстве генерала Гамова завершено". ИА REGNUM. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Гамова сожгли неосторожные хулиганы Gazeta.ru 19 Haziran 2008 (arşiv)
- ^ Peter Reddaway; Robert W. Orttung (2005). Dynamics of Russian Politics: Putin's Reform of Federal-Regional Relations (Cilt II). Rowman & Littlefield. s. 320. ISBN 978-0-7425-2646-4.
- ^ a b c d Corruption in Russia Uluslararası Para Fonu (Arşiv)
- ^ a b Corruption Perceptions Index 2007 28 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Transparency International
- ^ a b c d e f g Peter Reddaway; Robert W. Orttung (2005). Dynamics of Russian Politics: Putin's Reform of Federal-Regional Relations (Cilt II). Rowman & Littlefield. s. 321. ISBN 978-0-7425-2646-4.
- ^ a b c Peter Reddaway; Robert W. Orttung (2005). Dynamics of Russian Politics: Putin's Reform of Federal-Regional Relations (Cilt II). Rowman & Littlefield. s. 322. ISBN 978-0-7425-2646-4.
- ^ Putinism: highest stage of robber capitalism 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Russia Journal, 7–13 Şubat 2000
- ^ Review of Andrei's Pionkovsky's Another Look Into Putin's Soul by the Honorable Rodric Braithwaite 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hoover Institute
- ^ (Congressional Statement of R. James Woolsey, Former Director of the Central Intelligence Agency, 21 Eylül 1999, Hearing on the Bank of New York and Russian Money Laundering)
- ^ The Chekist Takeover of the Russian State, Anderson, Julie (2006), International Journal of Intelligence and Counter-Intelligence, 19:2, 237-288.
- ^ Rozhnov, Konstantin (21 Nisan 2010). "Foreign firms pledge not to give bribes in Russia -BBC News". 6 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Crime in the Soviet Era Federal Research Division, Library of Congress
- ^ a b Thane Gustafson (1999). Capitalism Russian-style. Cambridge University Press. ss. 135-136. ISBN 978-0-521-64175-3.
- ^ a b c Trafficking for Sexual Exploitation: The Case of the Russian Federation 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. University of Rhode Island
- ^ John Seidensticker; Peter Jackson; Sarah Christie (1999). Riding the Tiger: Tiger Conservation in Human-dominated Landscapes. Cambridge University Press. s. 232. ISBN 978-0-521-64835-6.
- ^ "The Rise of Organized Crime". Federation of American Scientists. 3 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Larry J. Siegel (2004). Criminology: The Core. Thomson Wadsworth. s. 312. ISBN 978-0-534-62937-3.
- ^ Russians arming themselves 6 Temmuz 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fred Weir, Hindustan Times, 12 Mart 1997
- ^ Banditry Threatens the New Russia 18 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., David Hoffman, The Washington Post, 12 Mayıs 1997
- ^ "Коэффициенты смертности по основным классам причин смерти". 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2015.
- ^ Russia in Figures 2017 - Statistical Handbook (PDF). Moskova: Rosstat. 2017. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2019.
- ^ "Crime Statistics". 30 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2015.
- ^ a b "Interpersonal Violence and Alcohol in the Russian Federation" (PDF). Dünya Sağlık Örgütü. 2006. s. 4. 15 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
- ^ "What we know about the increase in U.S. Murders in 2020". 27 Ekim 2021. 27 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ a b c d e "National homicide rates, UN data published by Nation Master.com". 29 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2006.
- ^ "BKA, German federal crime statistics" (PDF). 21 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2006.
- ^ "Crime in Canada, Canada Statistics". 28 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2006.
- ^ "What we know about the increase in U.S. Murders in 2020". 27 Ekim 2021.
- ^ "16 Tourist targeted scams in Russia". Travelscams.org (İngilizce). 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2019.
- ^ "Kolokoltsev spoke about the increase in crime among migrants". Kommersant. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- AB, Rusya’ya insan ticareti konusunda baskı yapıyor BusinessWeek
- Rusya’da organize suç Strategic Forecasting, Inc.
- Havyar krizine karşı kaçak av timleri BBC News
- Rusya’daki kara borsalar Havocscope Black Market
Daha fazla okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ledeneva, Alena V.; Kurkchiyan, Marina (2000). Economic Crime in Russia. Kluwer Law International. ISBN 978-90-411-9782-5.
- Galeotti, Mark (1996). Mafiya: Organized Crime in Russia. Jane's Information Group.
- Ljuba, Paul J. (1996). Organized Crime in Russia and United States National Security. Storming Media. ISBN 978-1-4235-7863-5.
- Paoli, Letizia (2001). Illegal Drug Trade in Russia: A Research Project Commissioned by the United Nations Office for Drug Control and Crime Prevention. Edition Iuscrim. ISBN 978-3-86113-038-3.
