SM UB-14
 SM UB-14, Otranto Boğazı'na doğru çekilirken (1916) | |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg){kind=small} Alman İmparatorluğu
| |
| Adı | SM UB-14 |
| Sipariş | 15 Ekim 1914 |
| İnşa eden | AG Weser, Bremen |
| Yard numarası | 223[1] |
| Kızağa konuluşu | 9 Kasım 1914 |
| Denize indirilişi | 23 Mart 1915 |
| Görevlendirme | 25 Mart 1915[2] |
| Akıbet | Kasım 1918'de Malta'da teslim oldu, 1920'de parçalandı |
| Hizmet geçmişi | |
| Bağlılığı | İmparatorluk Donanması
|
| Komutanlar |
|
| Operasyonlar | 22 devriye |
| Zaferler |
|
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | UB I tipi denizaltı |
| Deplasman |
127 metrik ton (140 küçük ton) su yüzeyinde 141 metrik ton (155 küçük ton) dalışta |
| Uzunluk | 91 fit 6 inç (27,89 m) |
| Genişlik | 10 fit 6 inç (3,20 m) |
| Su çekimi | 9 fit 10 inç (3,00 m) |
| İtme gücü |
1 × pervane şaftı 1 × Körting 4 silindirli dizel motor, 60 fren beygir gücü (45 kW) 1 × Siemens-Schuckert elektrik motoru, 120 mil beygir gücü (89 kW) |
| Hız |
7,45 knot (13,80 km/sa) su yüzeyinde 6,24 knot (11,56 km/sa) dalışta |
| Test derinliği | 50 metre (160 ft) |
| Kişi kapasitesi | 14 |
| Silah donanımı |
Pruvada 2 × 45 santimetre (17,7 in) torpido tüpü 2 × torpido 1 × 8 milimetre (0,31 in) makineli silah |
| Notlar | Dalış süresi 33 saniye |
SM UB-14,[a] Alman İmparatorluğu'na ait UB I tipi bir denizaltıydı. Bir dönem Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda da görev yapan denizaltı, bu dönemde SM U-26 adını taşımıştı.
Bremen'deki AG Weser tersanesinden 15 Ekim 1914'te sipariş edilen denizaltı, 9 Kasım'da kızağa konuldu ve 23 Mart 1915'te denize indirildi. 27,89 m uzunluğundaki UB-14'ün dalıştaki ve su yüzeyindeki deplasmanları sırasıyla 127 ve 141 tondu. Pruvasındaki iki torpido tüpünde birer adet 450 mm'lik torpido, güvertesinde ise bir adet 8 mm'lik makineli silah taşıyordu. İnşasının ardından parçalara ayrılarak demiryoluyla taşınan UB-14, getirildiği Pula Limanı'nda yeniden monte edilmesinin ardından Mart 1915'te UB-14 adıyla İmparatorluk Donanması'nda, Üsteğmen Heino von Heimburg komutasında göreve başladı. Ancak Almanya ve İtalya henüz I. Dünya Savaşı'na girmediğinden, kâğıt üzerinde Avusturya-Macaristan Donanması emrinde tutuldu. Denizaltı, Alman komutan ve mürettebatıyla Pola Filotillası'nda görev yaptı.
Adriyatik Denizi'ndeki ilk devriye görevinde, İtalyan zırhlı kruvazörü Amalfi'yi 7 Temmuz 1915'te torpidoyla batırdı. Gelen emir doğrultusunda aynı ay İstanbul Filotillası'na katılmaya giderken Ege Denizi'nde Britanya yolcu gemisi Royal Edward'a rastlayan denizaltı, bu gemiyi de torpido saldırısıyla batırdı. Sonrasında Southland'e saldırarak ağır hasar verdi ve geminin mürettebatında can kaybına yol açtı. İstanbul Filotillası'na katılan UB-14, Kasım 1915'te, Marmara Denizi'nde Britanya denizaltısı E20'yi batırdıktan sonra Karadeniz'de devriye görevi yapmakla görevlendirildi. Savaşın sonuna kadar kaldığı bu görev kapsamında üç gemi batırdı. Savaş sona erdiğinde Sivastopol'da silahsızlandırılan denizaltı, Kasım 1918'de şehirden kaçtı. Daha sonra Malta'da terk edildi. Enkazı dalgıçlar tarafından bulundu ve pervanesindeki işaretler sayesinde geminin kimliği tespit edilebildi. 1920'de hurdaya çıkarıldı.
UB-14, hizmet süresi boyunca 22 devriye görevine çıkmış olup 1-24 Temmuz 1915 tarihleri arasında Pola Filotillası'nda, 24 Temmuz 1915-11 Kasım 1918 tarihleri arasında ise İstanbul Filotillası'nda görev yaptı. Bu görevler boyunca toplam 14.335 tonluk beş gemi ve bir denizaltı batırırken bir gemiye de ağır hasar vermişti.
Tasarımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Alman kuvvetlerinin I. Dünya Savaşı başlarında Fransa'nın Manş Denizi kıyılarındaki taarruzları esnasında, İmparatorluk Donanması denizaltılarının Flandre açıklarındaki sığ, dar ve girintili kıyılarda kullanılmaya uygun olmadığı görüldü.[3][4] Bu eksikliği gidermek için Ağustos 1914 ortalarında, demiryoluyla parçalar halinde operasyon limanına taşınabilecek ve orada kısa sürede monte edilebilecek görece küçük bir seri denizaltı (UB I tipi) üretme girişimi olan Proje 34 uygulamaya konuldu. Bu denizaltıların demiryoluyla taşınabilir olması talebi, sınırlı büyüklükte olmaları zorunluluğunu getiriyordu. Bu sınırlamalara göre üretilen denizaltıların boyları 28 m, ağırlıkları ise 125 ton civarında olmalıydı. Ayrıca iki torpido tüpüyle sınırlandırılmıştı.[3]
UB-14; 27,89 m boyunda, 3,20 m genişliğinde ve 3 m yüksekliğindeydi.[5] Denizaltı, su yüzeyinde hareket için Daimler yapımı dört silindirli 60 fren beygir gücü (45 kW) bir dizel motora, dalışta hareket için ise Siemens-Schuckert marka 120 mil beygir gücü (89 kW) bir elektrik motoruna sahipti. Her iki motor da tek bir pervane şaftına bağlıydı.[5] Dizel motorun su yüzeyinde sağladığı azami hız 7,45 knot, elektrik motorunun dalışta sağladığı azami hız ise 6,24 knottu.[6] Denizaltının menzili ortalama hızlarla su yüzeyinde 1.500, dalışta ise bataryaların mümkün kıldığı menzil 45 deniz miliydi.[5] Dalabileceği azami derinlik olan 50 m'ye 33 saniyede inebilirdi.[5] Pruvasındaki iki torpido tüpünde 450 mm çaplı birer torpido taşıyan UB-3'ün güvertesinde ise 8 mm'lik bir makineli silah bulunuyordu.[5] Standart mürettebatı bir subay ve 13 erden oluşuyordu.[7]
Denize indirilişi ve göreve alınışı
[değiştir | kaynağı değiştir]UB-9 ve UB-15 ile birlikte, planlamanın başlamasından iki ay sonra, 15 Ekim 1914'te Bremen'deki AG Weser tersanesinden sipariş edildi.[1][6] Bu üç denizaltı, bu seriden üretilmesi planlanan yedi denizaltı arasındaydı.[3][8] 9 Kasım'da kızağa konan UB-14, 23 Mart 1915'te denize indirildi.[1][2] UB I tipindeki denizaltıların çoğu, ortalama on beşer parça hâlinde sekiz vagona yüklenmiş, görev yapacakları limanlara demiryoluyla taşınmış, orada bir araya getirilerek denize indirilmiş ve denemeleri yapılmıştı. Bu tip denizaltıları demiryoluyla nakletmek, bazı parçaların yolda hasar görmesine de neden olmuştu. UB I'lerin ulaştıkları limandaki montaj işlemleri genellikle iki ilâ üç haftayı alıyordu.[7][9] Monte edilmelerinin ardından denizaltılar, bu limanlardan yola çıkarak birtakım faaliyetlerde bulundular. Ancak UB-14, bu serinin kullanılmasının amaçlandığı denizler dışında görevlendirilen bir modeldi. Komutanlığına Üsteğmen Heino von Heimburg'un atandığı denizaltı, demiryoluyla nakledildiği Avusturya'nın Adriyatik Denizi kıyısındaki üssü Pula Limanı'na 12 Haziran'da ulaştı.[10][1][11]
İtalya Krallığı, İtilaf Devletleri safında savaşa girerek Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş ilan ettikten sonra dahi, Adriyatik Denizi'nde Avusturya-Macaristan Donanması duruma hâkimdi. Fransız Donanması'na bağlı gemiler, Otranto'dan Adriyatik'e girmemeyi tercih ediyorlardı.[12] Avusturya Donanması'ndaki denizaltı sayısının sınırlı olması, Almanya'nın denizaltı yönünden bölgeyi desteklemeye karar vermesinde etkili oldu.[12] Mayıs'tan itibaren küçük denizaltılar demiryoluyla, büyük olanlar ise Atlantik üzerinden Pula Limanı'na gönderildi.[12]
Montajı tamamlanan UB-14, 1 Temmuz'da Alman Pola Filotillası'na katılmasının ardından ilk devriye görevine çıktı.[10] Bir süredir Venedik'te bulunan İtalyan zırhlı kruvazörlerine, İtalyan sahillerine yönelik olası Avusturya saldırılarını caydırma amacıyla, 6-7 Temmuz gecesinde bir cebri keşif görevi verilmişti. Bu görev kapsamında, gerek görülmesi hâlinde düşmanın gücü ve kararlılığını ölçme amacıyla çatışmaya da girilecekti.[10] İtalyan kuvvetleri 7 Temmuz sabahının erken saatlerinde geri çekilirken, UB-14 Venedik'in yaklaşık 20 deniz mili açığında bulunuyordu. Şafakta, rotası UB-14'ün taarruz menziline giren İtalyan zırhlı kruvazörü Amalfi, denizaltı tarafından torpido saldırısına uğradı.[13] İskele tarafına yan yatmaya başlayan Amalfi, mürettebatından 67 kişiyle birlikte yaklaşık 30 dakika içinde battı. Bu sırada UB-14, herhangi bir hasar almadan bölgeden uzaklaştı.[10]
Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle İtalya, İtilaf Devletleri'ne savaş ilan eden Üçlü İttifak'a katılmayı reddederek tarafsız kaldı. Fakat Birleşik Krallık ve Fransa'nın baskılarıyla tutumunu değiştirerek savaştan sonrası için vadedilen toprak kazanımları hesabıyla 26 Nisan'da Londra Paktı'nı imzaladı. Bu antlaşmayla İtalya, Üçlü İttifak'a katılmayarak savaş ilan etmeyi kabul etmişti. İlk aşamada, Almanya ile İtalya'nın savaşı gerektirecek bir durumun olmamasından dolayı yalnızca Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş ilan edildi. Bu durumda Adriyatik ve Akdeniz'de görev yapan tüm Alman denizaltıları, Avusturya-Macaristan Donanması'na devredilerek bu donanmanın bayrağını kullanmaya başladılar. Bu uygulama, özellikle İtalyan gemilerine yönelik saldırılar sırasında geçerliydi. Bu kapsamda UB-14'ün adı da U-26 olarak değiştirilse de gerçekte, denizaltı hâlen tümüyle Almanya'nın hâkimiyetindeydi.[14]
Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ege Denizi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Enver Paşa ve diğer Osmanlı liderleri, Gelibolu Yarımadası ile Çanakkale Boğazı girişi açıklarında Osmanlı mevzilerini top ateşine tutan Birleşik Filo'ya karşı, müttefikleri Almanya ve Avusturya'dan denizaltı gönderilmesini talep etmişti.[15] Alman Yüksek Komutanlığı bu isteğe olumlu yanıt verirken, UB-14'e, İstanbul'da teşkil edilen İstanbul Filotillası'na katılması emrini verdi. Böylece UB-14; UB-7, UB-8, UC-14, UC-15 ve U-21 ile aynı birliğe katıldı. Denizaltının menzili, yakıt ikmali yapabileceği ilk liman olan Bodrum'a dahi ulaşmadığından, 15 Temmuz 1915'te Pula Limanı'ndan bir Avusturya destroyerinin yedeğinde hareket etti.[10] Girit açıklarında jiroskopta ve özellikle motorda meydana gelen arıza, denizaltıyı hareketsiz bıraktı.[10] Ancak gemideki teknik ekip tarafından geçici onarımın ardından denizaltı, bu şekilde 24 Temmuz'da Bodrum Limanı'na yanaştı. Onarım için İstanbul'dan bir teknik ekip gönderilmesi gerekti. Bu ekip ve teknik donanımları demiryolu ve bir noktadan sonra deve sırtında yolculuk ederek Bodrum'a ulaştı. Denizaltı, onarımından sonra 13 Ağustos'ta Bodrum Limanı'ndan Çanakkale üzerinden İstanbul'a gitmek üzere yola çıktı.[10]
İstanköy'ü geçtikten sonra, İncirli civarında bazı olası hedefler tespit edildi. İlk belirlenen gemi, Gelibolu'dan İskenderiye'ye giden bir Britanya hastane gemisi Soudan'dı. Von Heimburg, bir hastane gemisi olduğunu fark edince gemiyi hedef almaktan vazgeçti. Belirlediği ikinci gemi olan Kanada bandıralı transatlantik Royal Edward, asker nakli amacıyla kullanılıyordu. Herhangi bir geminin refakat etmediği Royal Edward, İskenderiye'den Gelibolu'ya, Çanakkale Savaşı'nın kara harekâtlarının başlamasıyla birlikte oluşturulan Britanya 29. Tümen'ine takviye kuvvet taşıyordu. Gemide bir de sıhhiye grubu vardı.[16] UB-14, İncirli'nin yaklaşık altı mil batısında,[17] bir deniz mili mesafeden bir torpidosunu ateşledi. Torpido, Royal Edward'ın kıç tarafında infilak etti[5][17] ve gemi, altı dakika içinde yolcuların büyük bir bölümüyle birlikte battı. Soudan ve diğer gemiler bazı kişileri kurtarmayı başarsa da can kayıpları yaşandı. James Wise ve Scott Baron'a göre geminin mürettebatı 220 kişiden, yolcuları ise 31'i subay olmak üzere 1.336 askerî personelden oluşuyordu ve toplam 1.587 kişiden 935'i ölmüştü.[17] Ölenlerin sayısı A. J. Tennent'a göre 132,[18] Robert Hendrickson'a göre 1.386,[19] Martin Gilbert'e göre ise 1.865'ti.[20] Yakında bulunan iki Fransız muhribinden kurtulmaya çalışırken UB-14'ün pusulası yeniden arıza yaptı. Bundan ötürü Bodrum Limanı'na dönmek zorunda kalan denizaltı, 15 Ağustos sabahı limana ulaştı.[21]
UB-14, onarımın tamamlanmasının ardından yeniden denize açıldı.[21] Bu yolculuk esnasında, 2 Eylül sabahı saat 09.51'de Limni'nin yaklaşık 30 deniz mili güney-güneybatısında, Bozbaba yakınlarında, bir ANZAK birliğini Gelibolu'ya taşıyan Britanya yolcu gemisi Southland'i tespit etti.[22][23] Denizaltının gönderdiği torpido Southland'in sancak baş omuzluğunda infilak ederken gemi sancak tarafına yatmaya başladı. Güvertedekilerin filikalarla gemiyi terk etmeye başlaması sonrasında gönderilen ikinci torpido az farkla gemiyi ıskaladı. Civardaki Britanya deniz uçağı taşıma gemisi olarak kullanılan Ben-my-Chree, bölgeye gelerek yaklaşık 700 kişiyi kurtardı.[22] Hastane gemisi Neuralia Southland'i terk edenleri kurtarmıştı.[24] Southland'e, mürettebata yardım etmesi için 40 gönüllü çıkarıldı. Gemi, Ben-my-Chree'nin yedeğinde Limni sahiline kadar çekilerek batmaktan kurtarılırken olayda kırktan fazla kişi öldü.[25] Gemi ağır hasar görmüş olmasına karşın onarıldı ve daha sonra yeniden hizmete alındı.[23]
Southland saldırısının ardından UB-14'te de bir arıza baş gösterdi. İstanbul'a gitmeden önce Çanakkale Limanı'na yanaşan denizaltı, burada bir onarımdan geçti. Onarımdayken, 4 Eylül'de Çanakkale Boğazı'na giren Britanya E7'nin Nara Burnu açıklarında denizaltı ağ engeline takılmış olduğu haberi geldi. Von Heimburg ve birkaç adamı, bir tekneyle denizaltının belirlendiği bölgeye, Türk denizcilerinin çabalarına yardımcı olmak üzere geldi. Ağa bağlı birkaç mayın patlatıldıysa da ağda kullanılan mayınlar sahile uzanan kablolara bağlı, elektrik gerilimiyle patlatılan cinsten olduğundan bundan bir sonuç elde edilemedi.[26] Bunun üzerine von Heimburg ve ekibi, bir metal sesiyle karşılaşana kadar suyu çekülle taradı. Tarama sonrasında E7'nin saptanan yerinde suya bombalar bırakıldı.[27] Bu su bombalarının yakında patlaması üzerine E7'nin komutanı yüzeye teslim olma emri verdi. Von Heimburg ve ekibi bölgeden uzaklaşırken, Osmanlı sahil bataryaları da kaçmaya çalışan denizaltıya ateş açtılar.[28] Birçok kaynakta E7'nin Osmanlı sahil bataryalarının ateşi sonucunda battığı ifade edilir.[29]
Karadeniz'de birinci görevlendirilişi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çanakkale'de onarımı tamamlanan denizaltı, buradan İstanbul'a hareket etti. Daha sonra, 3 Ekim'de görevlendirildiği Karadeniz'de devriye görevine başladı.[28] 7 Ekim'de, Sivastopol'un yaklaşık 15 deniz mili kuzeybatısında Katja adlı 474 tonluk Rus gemisine,[30] 8 Ekim'de ise Herson'un yaklaşık 24 deniz mili güneyinde el konulmuş vaziyetteki Belçika gemisi Apscheron'a torpido saldırısı gerçekleştirdi.[31] 19 Ekim'de İstanbul'a dönen UB-14, Karadeniz'deki ikinci seferi için hazırlanmaya başladı. Ancak hazırlıkların tamamlanmasından bir süre önce Karadeniz'den alınarak Marmara Denizi'nde görevlendirildi. 5 Kasım'da hazırlıkların tamamlanmasının ardından Marmara Denizi'ne açıldı.
Marmara
[değiştir | kaynağı değiştir]3 Kasım'da limandayken, Çanakkale Boğazı'ndan Marmara'ya giriş yapan Fransız Turquoise denizaltısının ele geçirilmiş olduğu haberini aldı. Fransız denizaltısı ile gemideki gizli belgeler mürettebat tarafından imha edilemeden ele geçirilmişti.[28] Bununla birlikte Fransız komutan, denizaltının ele geçirildiğini donanmaya rapor edememişti. Ele geçen belgelerde, Britanya denizaltısı E20 ile Turquoise'ın Marmara'da planlanan buluşma yeri ve tarihi belirtiliyordu. Bu bilgiden yararlanmak amacıyla UB-14, Tekirdağ açıklarındaki buluşma noktasında bir tuzak kurmak ve Britanya denizaltısını imha etmekle görevlendirildi.[32][33] Denizaltı, yoldayken hâlen geçerli olan Britanya şifresini kullanarak bir radyo mesajı gönderdi.[34] Buluşma noktasına 6 Kasım 1915'te ulaşan UB-14, E20'yi tespit etti ve periskop derinliğinde yaklaşarak 500 metreden saat 17.16'da bir torpido ateşledi.[35] Britanya mürettebatı torpidoyu fark ettiyse de önlem almak için yeterli zamanı bulamadı.[36] Torpido, denizaltının kumanda kulesinde patladı ve denizaltıyı mürettebattan 21 kişiyle birlikte batırdı. UB-14 ise denizden, aralarında komutanlarının da bulunduğu dokuz kişiyi kurtardı.[36]
Karadeniz'de ikinci görevlendirilişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasım'da UB-14 komutanlığına Albrecht von Dewitz atansa da;[37] Şubat 1916'da von Heimburg tekrar göreve getirildi.[38] UB-14'ün Karadeniz'de Kasım 1915'ten Mayıs 1916'ya kadar süren devriye görevlerinde herhangi bir zafer kaydı yoktu. Denizaltı, Haziran başlarında İstanbul'a döndü.[39] 17 Haziran'da von Heimburg, yeni göreve alınacak UC-22'nin komutasını üstlenmek üzere Almanya'ya çağrıldı.[40][41] UB-14'ün komutası ise Kurt Schwarz'a verildi. Bu görev, Schwarz'ın ilk denizaltı komutanlığıydı.[42] Schwarz'ın komutayı devralmasının ardından UB-14, Temmuz'daki Karadeniz seferi için denize açılan Osmanlı filosunda destek görevi aldı. Filoda Yavuz ve Midilli kruvazörleri de yer alıyordu. Sivastopol'daki Rus Donanması'nın girişebileceği bir karşı hareketi engellemek amacıyla UB-14, Sivastopol açıklarında pusuya gönderildi. Rus filosu harekete geçtiğinde Schwarz, Rus zırhlısı İmperatritsa Mariya'ya bir torpido saldırısı gerçekleştirdi. Ancak zırhlıyı koruma görevindeki muhripler tarafından bu saldırı püskürtüldü.[43]
Ağustos 1916'da, Romanya'nın İtilaf Devletleri yanında savaşa girmesinin ardından Alman orduları ülkeyi istila etti. Buna bağlı olarak Rus Amiralliği, 1916'nın ikinci yarısında tüm dikkatini Karadeniz'in batı tarafında yoğunlaştırdı.[44] Buna karşılık Alman denizaltıları, Karadeniz'de etkili olamıyordu.[45] Bu nedenle sınırsız denizaltı savaşının yeniden alevlendiği Şubat 1917'de, denizaltıların daha yoğun deniz trafiğine sahip Akdeniz'e kaydırılması tercih edildi.[45]
28 Mayıs 1917'de UB-14'ün başına Schwarz'ın yerine Ernst Ulrich atandı.[46] Bir müddet sonra UB-14, o yılın Karadeniz'deki ilk Alman devriye görevine çıktı. Denizaltı, 5 Haziran'da Poti'nin kuzeyinde 155 tonluk Rus gemisi Karasunda'yı torpido saldırısıyla batırdı.[47] Bu saldırı, UB-14'ün son zaferiydi.[48] Denizaltıdaki son komutan değişikliği, Bodo Elleke'nin Mart 1918'de atanmasıyla gerçekleşti.[49]
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin 3 Mart 1918'de İttifak Devletleri'yle Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzalamasıyla savaştan çekilmesinden sonra İttifak güçleri Sivastopol Limanı'nı kuşattı ve bir müddet sonra işgal etti. UB-14, savaşı sona erdiren ateşkes antlaşmasının imzalandığı 11 Kasım tarihinde Sivastopol'daydı. Sivastopol, 25 Kasım 1918'de İtilaf Devletleri'nin kontrolüne geçti. UB-14 ise 1919'un ilk aylarında Karadeniz'e kaçtı.[1] Denizaltı, daha sonraları Malta'da terk edilmiş olarak suda bulundu.[40]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e Helgason, Guðmundur. "WWI U-boats: UB-14". U-Boat War in World War I (İngilizce). Uboat.net. 20 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2009.
- ^ a b "Miramar Ship Index". 23 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ a b c Miller 2002, ss. 46-47.
- ^ Karau 2003, s. 48.
- ^ a b c d e f Gardiner 1985, s. 180.
- ^ a b Tarrant 1989, s. 172.
- ^ a b Karau 2003, s. 49.
- ^ Williamson 2002, s. 12.
- ^ Messimer 2002, ss. 126-27.
- ^ a b c d e f g Stern 2007, s. 26.
- ^ Tucker, Spencer (2005). Word War I. 1. ABC-CLIO. s. 1128. ISBN 9781851094202.
- ^ a b c Fontenoy, Paul E. (2007). Submarines: An Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO. s. 19. ISBN 9781851095636.
- ^ Gardiner 1985, s. 261.
- ^ Sondhaus 1994, s. 279.
- ^ Halpern 1994, s. 116.
- ^ Wise & Baron 1976, ss. 75-76.
- ^ a b c Wise & Baron 1976, s. 77.
- ^ Tennent 1990, ss. 36-37.
- ^ Hendrickson 1984, s. 270.
- ^ Gilbert 1996, s. 185.
- ^ a b Stern 2007, s. 27.
- ^ a b Piper 2007, ss. 163-164.
- ^ a b "Southland". Uboat.net. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "C01833". Avustralya Savaş Anıtı resmî sitesi. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "Sinking of the Southland: A Story of Heroism". The London Gazette (İngilizce). 16 Kasım 1915.
- ^ Stern 2007, s. 29.
- ^ Stern 2007, ss. 29-30.
- ^ a b c Stern 2007, s. 30.
- ^ Stern 2007, s. 38.
- ^ "Katja". Uboat.net. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "Apscheron". Uboat.net. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ Gibson, R. H.; Prendergast, Maurice (2002). German Submarine War 1914-1918 (İngilizce). Periscope Publishing. s. 78. ISBN 1904381081.
- ^ Stern 2007, s. 31.
- ^ Grant 2003, s. 33.
- ^ Çanakkale Boğaz Komutanlığı (2008). Çanakkale Deniz Savaşları 1915. Kültür Yayınları. s. 34. ISBN 9754092826.
- ^ a b Stern 2007, s. 32.
- ^ "Albercht von Dewitz". Uboat.net. 16 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "Heino von Heimburg". Uboat.net. 20 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ Halpern 1994, s. 244.
- ^ a b "UB 14". Uboat.net. 20 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2013.
- ^ Stern 2007, s. 34.
- ^ "Kurt Schwarz". Uboat.net. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ Halpern 1994, s. 245.
- ^ Halpern 1994, s. 247.
- ^ a b Halpern 1994, s. 249.
- ^ "Ernst Ulrich". Uboat.net. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "Karasunda". Uboat.net.
- ^ "Ships hit by UB 14". Uboat.net. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- ^ "Bodo Elleke". Uboat.net. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
- Genel
- Gardiner, Robert (1985). Conway's All the World's Fighting Ships, 1906–1921 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
- Gilbert, Martin (1996) [1994]. The First World War: A Complete History (İngilizce) (1. Owl books bas.). New York: Henry Holt. ISBN 978-0-8050-7617-2. OCLC 34792651.
- Grant, Robert (2003). U-boat Hunters: Code Breakers, Divers and the Defeat of the U-boats, 1914–1918 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
- Halpern, Paul G. (1994). A Naval History of World War I (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-266-6. OCLC 28411665.
- Hendrickson, Robert (1984). The Ocean Almanac (İngilizce) (1. bas.). Garden City, New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-14077-5. OCLC 8532256.
- Karau, Mark D. (2003). Wielding the Dagger: the MarineKorps Flandern and the German War Effort, 1914–1918 (İngilizce). Westport, Connecticut: Praeger Publishing. ISBN 978-0-313-32475-8. OCLC 51204317.
- Messimer, Dwight R. (2002). The U-Boat Offensive: 1914–1945 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
- Miller, David (2002). The Illustrated Directory of Submarines of the World (İngilizce). Saint Paul, Minnesota: MBI Pub. Co. ISBN 978-0-7603-1345-9. OCLC 50208951.
- Stern, Cecil R. (2007). The Hunter Hunted: Submarine Versus Submarine: Encounters from World War I to the Present (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
- Piper, Leonard (2007). The Tragedy of Erskine Childers (İngilizce). Londra: Hambledon Continuum.
- Sondhaus, Lawrence (1994). The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867–1918: Navalism, Industrial Development, and the Politics of Dualism (İngilizce). West Lafayette, Indiana: Purdue University Press.
- Tarrant, V. E. (1989). The U-Boat Offensive: 1914–1945 (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-764-7. OCLC 20338385.
- Tennent, A. J. (2006) [1990]. British Merchant Ships Sunk by U boats in the 1914–1918 War (İngilizce). Penzance: Periscope Publishing. ISBN 1-904381-36-7.
- Williamson, Gordon (2002). U-boats of the Kaiser's Navy (İngilizce). Oxford: Osprey. ISBN 978-1-84176-362-0. OCLC 48627495.
- Wise, James; Baron, Scott (2004). Soldiers Lost at Sea: A Chronicle of Troopship Disasters (İngilizce). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press.
 İmparatorluk Donanması | |
|---|---|
 Avusturya-Macaristan Donanması | |
| |