Tevfik Rüştü Aras
| Tevfik Rüştü Aras | |
|---|---|
| |
| Türkiye Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 4 Mart 1925 - 11 Kasım 1938 (13 yıl, 252 gün) | |
| Başbakan | İsmet İnönü Celâl Bayar |
| Yerine geldiği | Şükrü Kaya |
| Yerine gelen | Şükrü Saracoğlu |
| Türkiye'nin Birleşik Krallık Büyükelçisi | |
| Görev süresi 1939-1943 | |
| Başkan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Ali Fethi Okyar |
| Yerine gelen | Rauf Orbay |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 1., 2., 3., 4. ve 5. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 23 Nisan 1920 - 26 Mart 1939 | |
| Seçim bölgesi | 1920 – Muğla 1923 – İzmir 1927 – İzmir 1931 – İzmir 1935 – İzmir |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ahmet Tevfik Rüştü 11 Şubat 1883 Çanakkale, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 5 Ocak 1972 (88 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Aşiyan Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1950) |
| Evlilik(ler) | Makbule Aras (1912) Bahire Aras (1960) [1][2] |
| Bitirdiği okul | İstanbul Erkek Lisesi Beyrut Tıp Mektebi |
| Mesleği | Doktor, Diplomat, Siyasetçi |
| Dini | İslam |
Ahmet Tevfik Rüştü Aras (11 Şubat 1883, Çanakkale - 5 Ocak 1972, İstanbul), 1920-1939 yılları arasında beş dönem milletvekilliği, 1925-1938 yılları arasında Türkiye Dışişleri Bakanlığı yapmış, öncesinde İttihat ve Terakkî'nin önemli isimlerinden biri olmuş, sonrasında da gazete yazıları yazarak hayatını sürdürmüş Türk siyasetçidir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]11 Şubat 1883 tarihinde Hasan Rüştü Bey'in oğlu olarak Çanakkale'de doğdu. İlköğrenimini İzmir'de, ortaöğrenimini Üsküp'te, daha sonrasında ise İstanbul Erkek Lisesi'nden (Numune-i Terakkî Mektebi) birincilikle mezun oldu. Daha sonrasında ise Beyrut Tıbbiye Mektebi'ni bitirdi ve doktor olarak İzmir, Selanik ve İstanbul'da çeşitli görevlerde bulundu. Ayrıca ileri derecede Fransızca bilgisine sahip olan Tevfik Rüştü Bey, İzmir'deki dönemlerinde Sedat ve İttihat isimli gazetelerin başyazarlığını da yaptı. 2 Mayıs 1908'den; 31 Ekim 1909'a kadar İzmir Gureba-i Müslimin Hastanesi doğum doktoru, 2 Şubat 1909‘dan; 30 Eylül 1911 tarihine kadar Selanik Vilayeti Sıhhiye Müfettişliği'nde, 1 Ekim 1911'den; 8 Kasım 1911'e kadar Genel Sıhhiye Müfettişliği'nde, 10 Aralık 1912 tarihine kadar Hıfzısıhha Emrazı Sariye Encümeni Azalığı ile 10 Ocak 1912'de Meclisi Umuru Tıbbiye-i Mülkiye ve Sıhhiye-i Umumiye Azası oldu, 1 Eylül 1912'den 31 Aralık 1912'e kadar Üsküp Hilal-i Ahmer Hastanesi Baştabipliği'nde, 1 Ocak 1912'den 1 Nisan 1913 tarihine kadar Çanakkale Hastanesi Baştabipliği'nde, 1 Mart 1913'ten 31 Mart 1913 tarihine kadar Sağlık Genel Müdürlüğü I. Müfettişliği'nde, 1 Mart 1913'ten 2 Şubat 1914 tarihine kadar Hıfzısıhha Şubesi Müdür Muavinliği'nde, 2 Şubat 1914‘den 28 Şubat 1915'e kadar Teftiş Kurul Başkanlığında, 1 Mart 1916'dan 28 Haziran 1917'e kadar Genel Müfettişlik'te, 28 Haziran 1917'den 28 Haziran 1918'e kadar yüzbaşılık rütbesi ile I. Ordu Hıfzısıhha Müşavirliği'nde, 29 Haziran 1918'den; 30 Haziran 1920'ye kadar da Yüksek Sağlık Meclisi Üyeliği'nde bulundu ve 1920'de; İstanbul'dan Eskişehir'e geçerek Kuva-i Milliye'ye katılmıştır.[3]
Siyasi hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İttihat ve Terakkî'ye girdi. Partinin İzmir Şubesi Umumî Kâtipliği'ni yaptı. Selanik'te Mustafa Kemal ile yakın arkadaş oldu. 1918 yılında Meclisi Ali-i Sıhhi (Yüksek Sağlık Kurulu) üyesiydi. Bu arada İzmir'in önde gelen ailelerinden Evliyazade ailesinin reisi Evliyazade Hacı Mehmet Efendi'nin kızı ve dönemin kadın gazete yazarlarından Makbule Hanım ile evlendi.
1920 yılında TBMM I. Dönem'de Menteşe (Muğla) Milletvekili seçildi. İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine getirildi. 1920 sonbaharında, Türkiye Komünist Fırkası'nın kurucuları arasına girdi. TBMM Hükûmeti'nin Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne ilk Büyükelçi olarak gönderildiği Ali Fuad Paşa delegasyonu ile Moskova'ya gitti. TBMM II. Dönem, III. Dönem, IV. Dönem ve V. Dönem'de (1923'ten 1939'a kadar) İzmir Milletvekilliğinde bulundu.
4 Mart 1925 tarihinde III. İnönü Hükümeti'nde Dışişleri Bakanı olarak atandı. Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümüne kadar kurulan bütün hükûmetlerde bu görevi sürdürdü. Mustafa Kemal Atatürk'ün komşu ülkelerle iyi ilişkiler ve başka ülke üzerinde siyasal baskı kurmaya karşı çıkmaya dayalı dış politikasının kilit ismi ve sözcüsü oldu. Sovyet Dışişleri Komiseri Maksim Litvinov'un davetlisi olarak üç kez Sovyetler Birliği'ne gitti. 1926 yılında Odessa'da, 1930 yılında ve 1937 yılında Moskova'da, Sovyet ileri gelenleriyle görüşmeler yaptı. 1937 yılında Milletler Cemiyeti Başkanlığı yaptı. Kızı Dışişleri diplomatlarından Fatin Rüştü Zorlu ile evlendi. 1939 yılında Londra Büyükelçiliği'ne atandı ve üç buçuk yıl İngiltere'de kaldı. 1942 yılı Şubat ayında emekli oldu. Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası vardır.[3] Savaşın sonlarında Tan gazetesinde yazılar yazdı. Demokrat Parti'nin kuruluş mücadelesini destekledi. 1946'da İnsan Hakları Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer aldı.[4] 1952-1959 yılları arasında Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı.
Tevfik Rüştü Aras, ilk karısı Makbule Hanım'ın vefatı üzerine, 1960 yılında Bahire Hanım'la evlendi.[1]
5 Ocak 1972 tarihinde İstanbul'da öldü. Aşiyan Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Dışişleri Bakanlığı sırasında verdiği söylevleri 1937 yılında Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek "Lozan'ın İzlerinde On Yıl" ismi altında kitap haline getirildi. Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını "Görüşlerim" (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta topladı. Tıp alanında ise “Çiçek Hastalığı” (1914), “Isıtma” (1914) ve “Papatatis Humması” (1924) isimli kitapları yazmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Tevfik Rüştü Aras" (PDF). Marmara Üniversitesi. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ "Tevfik Rüştü Aras'a ait vefat haberleri" (PDF). Marmara Üniversitesi. 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ a b "Tevfik Rüştü Aras'ın Özgeçmişi". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 1 Ağustos 2009. 1 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Tevfik Rüştü Aras". 18 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Şükrü Kaya |
Türkiye Dışişleri Bakanı 4 Mart 1925 - 11 Kasım 1938 |
Sonra gelen: Şükrü Saracoğlu |
| Diplomatik görevi | ||
Önce gelen: Carlos Saavedra Lamas
|
Milletler Cemiyeti Başkanı 1937 |
Sonra gelen: Muhammed Şah Ağa Han
|
 Türkiye'nin Birleşik Krallık büyükelçileri  | |
|---|---|
|
- Türkiye'nin Birleşik Krallık büyükelçileri
- 1883 doğumlular
- Çanakkale ili doğumlu siyasetçiler
- Cumhuriyet Halk Partisi mensubu siyasetçiler
- İstanbul Erkek Lisesinde öğrenim görenler
- İttihat ve Terakki üyeleri
- TBMM 1. dönem Muğla milletvekilleri
- TBMM 2. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 3. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 4. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 5. dönem İzmir milletvekilleri
- Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu başkanları
- Kırmızı-yeşil şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri
- 1972'de ölenler
- İstanbul ilinde ölenler
- Aşiyan Mezarlığı'na defnedilenler
- Kastamonu İstiklâl Mahkemesi üyeleri
- Çanakkale ili doğumlu diplomatlar
- Türkiye dışişleri bakanları
- 4. Türkiye Hükûmeti
- 5. Türkiye Hükûmeti
- 6. Türkiye Hükûmeti
- 7. Türkiye Hükûmeti
- 8. Türkiye Hükûmeti
- 9. Türkiye Hükûmeti