Çanakkale (il)

Bu madde Çanakkale il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Merkez ilçe için Çanakkale, başlığın diğer anlamları için Çanakkale (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

40°07′K 26°24′D

Çanakkale
İl
Yukarıdan saat yönüne doğru: Bozcaada Kalesi, Çanakkale Şehitleri Anıtı, Saat Kulesi, Anzak Koyu, Dur Yolcu Anıtı, Truva Atı
Slogan: Barışın kenti
Çanakkale'nin Türkiye'deki konumu
Çanakkale Çanakkale Çanakkale (Avrupa)
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
Alt idari birimler	12 ilçe Merkez Ayvacık Bayramiç Biga Bozcaada Çan Eceabat Ezine Gelibolu Gökçeada Lapseki Yenice
İdare
• Tür	Belediye başkanı-meclis
• Organ	Belediye meclisi 24 CHP 14 AK PARTİ 2 MHP
• Vali	Ömer Toraman
• Belediye başkanı	Muharrem Erkek (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	9817 km²
Yüzölçümü sırası	30.
Rakım	2 m
Nüfus  (2020)	541.548
• Yoğunluk	55/km²
• Yoğunluk sırası	50.
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu	17XXX
Alan kodu	286
ISO 3166 kodu	TR-17
Plaka kodu	17
İklim	Dsb, Bsk
Resmî siteler T.C. Çanakkale Valiliği T.C. Çanakkale Belediyesi

Çanakkale, Türkiye'nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi'de yer alan il. 31 Aralık 2019 itibarıyla Çanakkale'nin 12 ilçesi ile bu ilçelere bağlı 81 mahallesinde yaşayan toplam nüfus 542.157 kişidir. Türkiye'de İstanbul ile birlikte, Asya ve Avrupa kıtalarında toprakları bulunan ve dolayısıyla boğazı olan iki ilden biridir. Yüzölçümü 9.817 km²'dir. Çanakkale il merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 2 metredir. Komşu illeri Edirne, Tekirdağ ve Balıkesir'dir.

1 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre ilde 12 ilçe ve 23 belediye ile bu belediyelerde 81 mahalle ve 576 köy bulunmaktadır.

Çanakkale'de bir üniversite vardır. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 1992'de açılmıştır.

Çanakkale'den diğer şehirlere ulaşım otoyollar ve hava yoluyla sağlanır.

Çanakkale'deki iklim, ilin coğrafyası nedeniyle geçiş niteliği taşısa da yoğunlukla Akdeniz iklimi özelliklerine sahiptir. Anadolu'nun en batı noktası olan Baba Burnu ile Türkiye'nin en batı noktası Gökçeada'daki İncirburnu il sınırları içindedir. Ege Denizi'nde Türkiye'nin en büyük adaları Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri Çanakkale'ye bağlıdır.

Çanakkale'nin plaka kodu 17'dir.

Tarihçe

Çanakkale, Cumhuriyetin ilk yıllarında Biga ve Gelibolu sancaklarının kaldırılması ve her ikisinin ortasında bulunan Çanak köyünün il ilan edilmesiyle meydana gelmiştir.

Eski çağlarda, Hellespontos ve Dardanelles olarak da adlandırılan ilde 3.000 yıldan beri yerleşim olduğu bilinmektedir. Bugün bile kalıntıları bulunan Truva (Troia, Troy, Troya) Antik kenti MÖ 2500 yılında büyük bir depremle yıkılmış ve bölge uzun yıllar Lidyalılarca yönetilmiştir. Milattan önce 336 yılında bölgede en önemli güç haline gelen Pers İmparatorluğu Helenizm'i tüm dünyaya yaymak amacındaki Büyük İskender Granikos Çayı (Biga Çayı) kıyılarında büyük bir bozguna uğratılmıştır. Osmanlı Devleti döneminde de Karesioğulları Beyliğinin yıkılması ile ilin bugünkü topraklarının büyük bir bölümü ele geçirilmiş, Bizans sayesinde ilin fethi daha da kolaylaşmış ve Boğazlar ile birlikte kontrol Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.

Çanakkale ilinin topraklarının bütününe bakıldığında, üzerinde kurulmuş olduğu yarımada Biga Yarımadası olarak adlandırılır. İl içindeki en kayda değer yükselti Biga Dağları'dır. Biga adının bu denli çok kullanımının sebebi, Cumhuriyet döneminden önce, Osmanlı idari sisteminde Sancağın Biga ilçesi olmasıdır. Yani ilin eski merkezi Biga olup, Cumhuriyet döneminde, kazanılmış olan başarılardan dolayı ilin ismi ve merkezi Çanakkale olarak değiştirilmiştir. İlin isminin kökeni yörede çok gelişmiş olan çanak - çömlek zanaatine dayanır. Şehrin iki simgesi haline gelen Kale-i Sultaniye ile çanakçılık özdeşleşince de şehir Çanakkale olarak adlandırıldı.

Yönetim

Ayrıca bakınız: Çanakkale'nin ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, il ve ilçe belediyeleri düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini; ildeki bütün seçmenler ise İl Genel Meclisi için oy kullanarak İl Genel Meclisini oluşturur.

İl Genel Meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl Genel Meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır; başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.

Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Çanakkale Valisi İlhami AKTAŞ, 09.06.2020/274 sayılı kararla Nevşehir valisi iken atanmıştır. Belediye başkanı Muharrem Erkek (CHP), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %39,70 oy oranıyla seçilmiştir.

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Çanakkale İl Genel Meclisi üye sayısı, 18 CHP, 15 AK Parti ve 1 MHP olmak üzere 34'dür. Çanakkale Belediye meclisi ise 22 CHP ve 9 AK Parti olmak üzere 31 üyeden oluşur.

2023 Genel seçimleri sonucu, Çanakkale'yi temsilen TBMM'de CHP'den 2 milletvekili (İsmet Güneşhan, Özgür Ceylan), AK Parti'den 1 milletvekili (Ayhan Gider), İYİ Parti'den 1 milletvekili (Rıdvan Uz) seçilmiştir.

Nüfus

1927 Nüfus sayımında Çanakkale'nin merkez nüfusu 8.500 kişi idi.

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri)

Çanakkale'nin nüfusu 568.966'dır. Bu nüfusun %74,66'sı şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 9.817 km² olup km²'ye 58 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 201'dir.) İlde yıllık nüfus %0,17 oranında azalmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ilçeGökçeada (%3,95), en düşük ilçe Ezine (%-4,79)'dir.

06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre Çanakkale'de 12 ilçe, 23 belediye, bu belediyelerde 85 mahalle ve 574 köy bulunmaktadır.

2024 yılı sonunda Çanakkale ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2023	Nüfus 2024	Fark	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km2	km2'ye düşen kişi
Ayvacık	35.141	35.088	-53	-0,15	1	6	64	13.744	21.344	60,83	880	40
Bayramiç	29.160	28.741	-419	-1,44	1	4	75	12.868	15.873	55,23	1204	24
Biga	93.778	94.112	334	0,36	3	15	108	28.387	65.725	69,84	1310	72
Bozcaada	3.243	3.363	120	3,70	1	2	0	0	3.363	100,00	37	91
Çan	47.624	46.920	-704	-1,48	2	9	65	14.590	32.330	68,90	905	52
Eceabat	8.780	8.828	48	0,55	1	2	12	2.959	5.869	66,48	430	21
Ezine	33.413	31.811	-1.602	-4,79	2	8	48	12.247	19.564	61,50	727	44
Gelibolu	44.461	44.174	-287	-0,65	3	10	26	8.345	35.829	81,11	823	54
Gökçeada	10.721	11.145	424	3,95	1	5	9	3.119	8.026	72,01	282	40
Lapseki	30.259	30.497	238	0,79	3	6	40	7.445	23.052	75,59	821	37
Merkez	203.523	204.454	931	0,46	2	10	52	22.473	181.981	89,01	1016	201
Yenice	30.396	29.833	-563	-1,85	3	8	75	18.021	11.812	39,59	1381	22
Çanakkale	570.499	568.966	-1.533	-0,27	23	85	574	144.198	424.768	74,66	9816	58

İlin yıllara göre nüfusları

Çanakkale il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927	181.735	35		%20     35.682 146.053     %80
1935	222.792	37	%23	%20     44.931 177.861     %80
1940	304.588	24	%37	%23     71.114 233.474     %77
1945	317.254	23	%4	%24     75.865 241.389     %76
1950	289.429	36	%9	%18     50.769 238.660     %82
1955	311.456	36	%8	%19     59.814 251.642     %81
1960	337.610	38	%8	%21     71.757 265.853     %79
1965	350.317	39	%4	%23     81.753 268.564     %77
1970	360.764	42	%3	%27     97.305 263.459     %73
1975	369.385	44	%2	%29     107.825 261.560     %71
1980	391.568	44	%6	%32     126.703 264.865     %68
1985	417.121	46	%7	%36     148.108 269.013     %64
1990	432.263	45	%4	%39     168.529 263.734     %61
2000	464.975	43	%8	%46     215.571 249.404     %54
2007	476.128	41	%2	%52     247.443 228.685     %48
2008	474.791	42	%0	%52     248.008 226.783     %48
2009	477.735	42	%1	%53     255.220 222.515     %47
2010	490.397	41	%3	%55     269.035 221.362     %45
2011	486.445	41	%1	%55     268.082 218.363     %45
2012	493.691	41	%1	%56     278.055 215.636     %44
2013	502.328	41	%2	%57     288.770 213.558     %43
2014	511.790	41	%2	%58     297.086 214.704     %42
2015	513.341	41	%0	%59     302.186 211.155     %41
2016	519.793	42	%1	%59     308.141 211.652     %41
2017	530.417	40	%2	%60     319.786 210.631     %40
2018	540.662	39	%2	%60     326.026 214.636     %40
2019	542.157	39	%0	%61     328.736 213.421     %39
2020	541.548	40	%0	%61     329.202 212.346     %39
2021	557.276	39	%3	%62     344.008 213.268     %38
2022	559.383	40	%0

1935 Genel Nüfus Sayımı Çanakkale İli Anadil Sonuçları

Dil	Anadil Oran	Azınlıklar Lehine İkinci Diller Eklenince Oran
Türkçe	%90,17	-
Rumca	%3,41	%3,95
Pomakça (Bulgarca dahil)	%3,37	%4,12
Çerkesçe	%1,10	%1,73
Boşnakça (Sırpça dahil)	%0,59	%0,78
Yahudice (İspanyolca dahil)	%0,58	%0,69
Romanca	%0,13	%0,16
Arnavutça	%0,08	%0,24
Tatarca	%0,07	%0,07
Kürtçe	%0,04	%0,06
Gürcüce	%0,02	%0,02
Lazca	%0,01	%0,01

Coğrafya

Havadan Çanakkale

Çanakkale ilinin merkez ilçesi, ilin kuzeybatısındadır. Kuzeyinde Lapseki, doğusunda Çan, batısında Bayramiç ve Ezine ilçeleri vardır. Kuzey ve kuzeybatıda Çanakkale Boğazı doğal sınırı oluşturur. İl topraklarının yarısından fazlası ormanlar ile kaplıdır. Ormanlar il topraklarının %53,9'unu oluşturur. Ormanlık alanlar 536.964 hektar olup bunun 449.024 hektarı koru, 87.969 hektarı ise köylülere dağıtılan ve ticaret yapılan, kesilmeye hazır ormanlardır. Ormanlık arazinin yarısından fazlasını kızılçam ve meşe kaplar. İlde yetişen ağaçların miktarları şöyledir:

Ağaç türü	Kapladığı alan (Hektar)	Toplam ormanlara oranı
Kızılçam	181.093,20	33,73
Meşe	109.997,50	20,49
Karaçam	60.735,00	11,24
Diğer	185.138,30	34,36
Genel toplam	536.964,00	100,00

İklim

İlin kıyı ilçelerinde ve adalarda iklim hemen hemen aynıdır. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş ikliminin yaşandığı Çanakkale topraklarında iklim daha çok Akdeniz iklimi ile paralellik gösterir. İç bölgelerde denizden yükseklik artar ve bu nedenle kıyı bölgelere oranla aradaki sıcaklık ortalaması oldukça açılır. Yılın büyük bölümünde hemen her ilçede rüzgarlı günler yaşanır.

Çanakkale'de önem arz eden bir su kütlesi bulunmaz. Gelibolu Yarımadası'nda Tuzla Gölü, Biga ilçesi sınırlarında Hoyrat Gölü ve Ece Gölü ile diğer ilçelerde yer alan bazı ufak baraj gölleri ve göletler vardır. Biga'ya bağlı Yeniçiftlik beldesinde yer alan yaklaşık 10,000 hektarlık Ece Gölü son birkaç yıl içinde kurutularak tarıma uygun hale getirilmeye çalışılmaktadır.

Çanakkale ilinin coğrafi olarak aslında 4 farklı su kütlesi ile kıyısı bulunur. Aşağıdaki tabloda ilçelerin nereye kıyısı olduğu ile kıyı ve plaj uzunluklarının çizelgesi vardır;

İlçe	Kıyı uzunluğu (km)	Kıyısında olduğu deniz	İlin toplam kıyısına oranı (%)	Plâj uzunluğu (km)
Merkez	60,2	Çanakkale Boğazı	8,96	10,25
Ayvacık	83,2	Ege Denizi	12,38	8,00
Bayramiç	0	-	-	-
Biga	71,6	Marmara Denizi	10,65	7,01
Bozcaada	43,7	Ege Denizi	6,51	4,10
Çan	0	-	-	-
Eceabat	103,1	Boğaz - Ege Denizi	15,35	7,10
Ezine	38,6	Ege Denizi	5,75	6,20
Gelibolu	126,6	Boğaz - Saros Körfezi - Ege Denizi	18,85	10,50
Gökçeada	92,0	Ege Denizi	13,70	11,80
Lapseki	52,7	Marmara Denizi	7,85	7,50
Yenice	0	-	-	-
Toplam	671	Ege - Marmara - Saros - Boğaz	-	72,40

Kültür

Çanakkale, yüzyıllar boyunca farklı toplumların egemenliğinde kalmış, gerek mimarisinde gerek yaşamda onlardan izler taşımaktadır. 70'li yıllardan itibaren yapılmaya başlayan ticari yatırımlarla ildeki geleneksel toplum yapısı yerini hızla modernize bir yapıya bırakmıştır. Ticari yatırımlar ile ulaşım kolaylaşmış ve şehrin görünümünün değişmesi böylece başlamıştır. Bugün Çanakkale Türkiye'nin en modern şehirlerinden biridir. Geniş kaldırımları, temiz caddeleri, bakımlı binaları ile örnek bir şehirdir. Henüz altyapısı tam oturmamışsa da kültürel anlamda Çanakkale ili Türkiye'de önde gelen çevrelerdendir. Toplumda çekirdek aile yaygındır. Toplum; Göçmenler, Türkmenler, Pomaklar, Yörükler, Çerkezler ve az sayıda Boşnak'tan oluşur. Pomak ve Yörükler genelde tarım ile uğraşırlar. Bir Yörük kişisi ile Pomak farklı biçimde geleneksel giysiler giyer.

İl ve ilçe merkezlerinde büyük ölçüde modern giyim örnekleri benimsenmiştir. Kırsal kesimden gelen kadınlar, beyaz Yemenî adı verilen eşarp ve şalvar ile siyah naylonumsu kumaştan pardösü (ferace) giyerler, kırsal kesim erkeklerinde ise baskın giyim türü, pantolon, ceket ve kaskettir. Yörede erkeklerin şalvar giydiği pek görülmez.

Mutfak

Çanakkale mutfağını anlatacak kilit sözcükler; zeytinyağı, zeytin, sardalya, peynir helvası ve keşkek'tir. Adalar bağcılık ve şarapçılık konusunda başı çekmektedir.

Eğitim

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi logosu.

İl, eğitim bakımından halkına Türkiye ortalamasının oldukça üstünde bir hizmet sunar. İl sınırları içinde 2 Fen Lisesi, 10 Anadolu Lisesi, 2 Sosyal Bilimler Lisesi ve birçok Mesleki lise bulunur. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) bünyesinde 9 fakülte, 2 yüksekokul ve 2 enstitü bulunur ve 20,000 öğrenciye eğitim verir. Halkın %8,0'i üniversite mezunudur.İlköğretimlerde okullaşma oranı %100'dür. Okuryazarlık oranı (2000 Nüfus verilerinde) %90 olarak açıklanmış, fakat geçen zaman içerisinde oranın %99 olduğu sanılmaktadır. (Çanakkale Valiliği Resmi Sayfası) İlçede 75.000'e yakın öğrenci bulunur. İlde derslik başına düşen öğrenci sayısı 20'dir.

Turizm

Rehberler serisi:

Çanakkale Rehberi

İdari Çanakkale ili Çanakkale şehri Çanakkale ilçeleri Çanakkale ilçeleri

Boğaz Çanakkale Boğazı Çanakkale Boğazı Boğaz Komutanlığı

Savaş Savaş Kronolojisi Çanakkale Savaşı Müstahkem Komutanlığı Deniz Harekâtları Nusret Seddülbahir Cephesi 1. Kirte • 2. Kirte • 3. Kirte 1. Kerevizdere • Zığındere 2. Kerevizdere • Kirte Bağları Arıburnu Cephesi Kanlısırt Sarı Bayır Kılıçbayır Kocaçimen Tepe Conk Bayırı Anafartalar Cephesi 1. Anafartalar Tekketepe 2. Anafartalar Harp Madalyası

Milli Park GYTMP Şehitlikler ve Anıtlar Şehitler Abidesi Anzak Mezarlıkları Eceabat ilçesi (Mydos) MP içi yerleşimler Alçıtepe • Behramlı Bigalı • Büyükanafarta Kilitbahir • Kocadere Küçükanafarta • Seddülbahir MP dışı yerleşimler Beşyol • Kumköy Yalova • Yolağzı

Kültür Çanakkale Türküsü Müzeler • Filmler Troya • Dardanos Truva/Hisarlık höyüğünün önemli katmanları. Tabyalar • Kaleler

Çanakkale ile birçok ilçesi tarih ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengin olmasına rağmen, bölge beklenenden oldukça az turist çekmektedir. İl merkezinin çevresindeki hemen hemen her yer sit alanı ilan edilmiştir. Çanakkale'nin büyüyememesinin asıl sebeplerinden biri de budur. Birçok alan yerleşime kapalıdır.

Çanakkale'nin başlıca turistik yerleri:

• Gökçeada (İmroz)
• Bozcaada (Tenedos)
• Harp Eserleri Müzeleri
• Antik Yunan Şehirleri
• Kaz Dağı
• Kaplıca ve Termal Tesisler
• Anıtlıklar
• Kaleler
• Çimenlik Kalesi
• Çanakkale Deniz Müzesi
• Çanakkale Boğazı
• Çanakkale Şehitleri Anıtı
• Truva Atı
• Assos
• Çardak Kum Adası
• Tarihe Saygı Parkı
• Ayazmapınarı Tabiat Parkı 31 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Rhapsodos Mozaik

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze Uzaklık km	Ulaşan Yollar
Çanakkale Merkez			1.016	11		D.200-01, /D.550-04, D.210-01
Ayvacık	1928	Ezine	880	288	74	/D.550-05, 17.52
Bayramiç	Cumh.önce		1.204	106	78	D.550-04=>17.25
Biga	Cumh.önce		1.310	51	97	/D.200-02, D.555-06
Bozcaada	Cumh.önce		37	41	62	17.60, 17.65
Çan	1945	Biga	905	83	70	D.210-01, D.555-06
Eceabat	Cumh.önce		430	9	1	/D.550-03, D.550-15, 17.75
Ezine	Cumh.önce		727	50	52	/D.550-04, 17.25, 17.52
Gelibolu	1926		823	20	34	/D.550-03,
Gökçeada	Cumh.önce		282	50	1	17.76, 17.77
Lapseki	Cumh.önce		821	9	34	/D.200-02, D.200-01, 17.04
Yenice	1936	Gönen	1.381	275	89	D.555-07
ÇANAKKALE	Cumh.önce		9.817			/D.550-04, D.210-01, D.200-01

Spor

Ana madde: Çanakkale'de spor

Şehrin tek futbol takımı olan Çanakkale Dardanelspor 1996-99 sezonlarında Süper Lig'de mücadele etmiştir. Daha sonra kademeli olarak 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig'de de mücadele etmiş, 2017-2018 sezonu sonunda Bölgesel Amatör Lig'e düşmüştür.

2018-2019 sezonunda, Dardanelspor, Bigaspor, Biga Adaspor, Bölgesel Amatör Ligdedir. Voleybol kadınlar süper ligindeki Çanakkale Belediyespor 1. Lige düşmüştür. Voleybol kadınlar 2. ligindeki 3 takımından Kale 1957 Spor 1. lige çıkmıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Bigaspor, ilk turda elenmiştir. Kupa Voley Kadınlar'da Çanakkale Belediye 1. devre turunda elenmiştir.

Önemli spor tesisleri ve kapasiteleri: 18 Mart Stadyumu (12.692), Anafartalar Spor Salonu (1.500) ve Anafartalar Yüzme Havuzu-olimpik (600).

Fotoğraf galerisi

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Dış bağlantılar

• Çanakkale Valiliği 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çanakkale Belediyesi 23 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.