Thomas Edison
Thomas Edison | |
|---|---|
 Thomas Alva Edison (1922) | |
| Doğum | Thomas Alva Edison 11 Şubat 1847 Milan, Ohio, ABD |
| Ölüm | 18 Ekim 1931 (84 yaşında)[1] West Orange, New Jersey, ABD[1] |
| Ölüm sebebi | Beyin kanaması[1] |
| Milliyet | Amerikan |
| Eğitim | Kendi kendine eğitimli, Cooper Union'dan dersler aldı |
| Meslek | Mucit, İş adamı, kasiyer |
| Etkin yıllar | 1877-1930 |
| Evlilik | Marry Stillwell (E. 1871; a. 1884) Mina Miller (E. 1886) |
| Çocuk(lar) | Madeleine Edison
Charles Edison Theodore Miller Edison Jr. Thomas Alva Edison William Leslie Edison Marion Estelle Edison |
| Ödüller | Kongre Altın Madalyası, John Scott Madalyası, Matteucci Madalyası, Amerika Birleşik Devletleri Donanması Üstün Hizmet Madalyası, Grammy Teknik Ödülü, Grammy Trustees Ödülü, Franklin Madalyası, John Fritz Madalyası, Rumford Ödülü, Albert Madalyası, Edward Longstreth Madalyası |
| İmza | |
 | |
Thomas Alva Edison (11 Şubat 1847 - 18 Ekim 1931), 20. yüzyıl yaşamını icatlarıyla büyük bir şekilde etkileyen Amerikalı mucit ve iş adamıdır. Elektrik enerjisi üretimi, kitle iletişimi, ses kaydı, pizza dilimleyici gibi birçok alanda cihazlar geliştirdi. Fonograf, film kamerası, ampulün ilk versiyonları gibi icatları sanayileşmiş modern dünyada büyük etki yarattı. İcat geliştirme sürecine düzenli bilim ve takım çalışması prensiplerini uygulayan ilk mucitlerden biriydi. Birçok araştırmacıyla çalıştı. Dünyanın ilk endüstriyel araştırma laboratuvarını kurdu. ABD'de kendi adına kayıtlı 1.093 patentin yanı sıra başka ülkelerde de bulunan patentleriyle tarihin en verimli mucitlerinden biridir.[2][3]
Edison iki kez evlendi ve altı çocuğu oldu. 1931'de diyabete bağlı komplikasyonlar nedeniyle öldü.
Çocukluk ve gençlik dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Thomas Alva Edison, Milan, Ohio'da doğdu. Yedi kardeşin en küçüğüdür. Babası Samuel "The Iron Shovel" Edison, Jr. (1804-1896)(Kanada), annesi de Nancy Matthews Elliott'dur (1810-1871). Kendisinin Hollandalı olduğu düşünülmektedir.[4] 7 yaşındayken ailesiyle birlikte Michigan'daki Port Huron'a yerleşti ve ilköğrenimine burada başladı; fakat başladıktan yaklaşık 4 ay sonra algılamasının yavaşlığı nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Bu arada evlerinin kilerinde bir kimya laboratuvarı kurdu. Özellikle kimya deneylerine ve Volta kaplarından elektrik akımı elde etmeye yönelik araştırmalara ilgi duydu.[5][6][7][8][9][10][11][12][13] Bir süre sonra kendi başına bir telgraf aleti yaptı ve Mors alfabesini öğrendi. O günlerde geçirdiği ağır bir hastalık sonucu kulakları zor işitmeye başladı.[kaynak belirtilmeli] 12 yaşındayken bir trende dergi ve meyve satıyor, bir yandan da trenin yük vagonunu yerleştirdiği küçük bir baskı makinesi ile haftalık bir gazete basıyordu. Ama bir gün içinde kimyasal madde bulunan şeylerden biri kırılıp vagonda yangın çıkınca Edison hem trendeki işinden oldu hem de ömür boyu ağır işitmesine yol açacak biçimde yaralandı. Daha sonra telgrafçılık öğrenmeye karar veren Edison 1863-1868 yılları arasında ABD ve Kanada'da birkaç telgrafhanede çalıştı. 1868'de bir atölye kurdu ama yaptığı elektrikli kayıt aygıtının patentini satamayınca bir yıl sonra parasız ve borçlu olarak Boston'dan New York'a gitti.[5]
1880'lerde Fort Myers, Florida'dan bir arsa satın aldı ve daha sonra burada kışları kalmak için kendine küçük bir ev inşa ettirdi. Otomobil endüstrisinin büyük adamı Henry Ford yakın bir zaman sonra Edison'un evinin birkaç yüz metre ötesine taşındı. Bu nedenle Edison ve Ford ölene dek arkadaş kaldılar. 24 Şubat 1886'da Edison ikinci evliliğini 20 yaşındaki Mina Miller ile gerçekleştirdi.[14] Bu evliliğinden de üç çocuk sahibi oldu:
- Madeleine Edison, John Eyre Sloane[15][16]
- Charles Edison, (babası öldükten sonra New Jersey yöneticisi oldu.)[17]
- Theodore Edison.
Buluşları
[değiştir | kaynağı değiştir]
1879'da Edison bir elektrik ampulü icat etti. Kömürleştirilmiş iplikten Flamanlarla deneyler yaptıktan sonra karbonlaştırılmış kâğıt flamanda karar kıldı. 1880'de evde güvenle kullanılabilecek ampuller üreterek tanesini 2,5 dolara satmaya başladı. Ancak 1878 yılında bir İngiliz bilim insanı olan Joseph Wilson Swan da bir elektrik ampulü icat etmiştir. Ampul camdı ve içinde kömürleştirilmiş bir flaman bulunuyordu. Swan, ampulün içindeki havayı boşalttı; çünkü havasız ortamda flaman yanıp tükenmiyordu. Bu iki bilim insanı birlikte çalışmaya karar vererek Edison ve Swan Elektrikli Aydınlatma Şirketi'ni kurdular.
1883'te hayatının en büyük icadı olan Edison etkisi denen olayı gerçekleştirdi; yani ısıtılmış bir flamanın moleküler boşlukta elektron yayılmasını buldu. 1883'te bulduğu bu olay sıcak katotlu tüplerin temelini oluşturdu. Daha sonra akkor lambanın üretimini geliştirmeyi başardı. Bu da ampulün halk arasında yaygınlaşmasını sağladı.[18]
Edison ve Nikola Tesla
[değiştir | kaynağı değiştir]New York'ta Pearl Caddesi'ndeki ilk laboratuvarında akkor lambası için pazar aramakla meşgul olan Thomas Edison'a rastladığı zaman Nikola Tesla, gençlik heyecanıyla, kendisinin bulduğu alternatif akım sisteminin açıklamasını yaptı. Edison, "Sen teori üzerinde vaktini harcıyorsun" dedi.[kaynak belirtilmeli]
Tesla, Edison'a çalışmalarından ve alternatif akım planından bahseder. Edison alternatif akımla fazla ilgilenmez ve Tesla'ya bir görev verir.[kaynak belirtilmeli]
Tesla, Edison tarafından kendisine verilen görevi her ne kadar sevmemiş olsa da Edison'un kendisine 50.000 dolar vereceğini öğrenince görevi birkaç ay içinde tamamlar. Doğru akım santralindeki sorunları çözmüştür. Edison'un kendisine söz verdiği ücreti talep ettiğinde, Edison şaşırmış bir şekilde “Sayın Tesla, Amerikalıların espri anlayışını kavrayamamışsınız hala” der ve herhangi bir ücret ödemez. Tesla derhal istifa eder. Kısa süren birlikte çalışma dönemini, uzun süreli bir rekabet izleyecektir.[kaynak belirtilmeli]
Menlo Park
[değiştir | kaynağı değiştir]
Edison'un en önemli keşfi Menlo Park, New Jersey'deki ilk endüstriyel araştırma laboratuvarıydı. Sürekli olarak teknolojik keşifler ve geliştirmeler-iyileştirmeler yapmak gibi özel bir amaç için kurulmuş ilk kurumdu. Edison birçok icadını resmi olarak bu laboratuvarda üretmiş, birçok çalışanı onun direktifleri doğrultusunda bu icatların araştırma ve geliştirmesinde görev almıştır.
Elektrik mühendisi William Joseph Hammer, 1879 Aralık'ında Edison'un laboratuvar asistanı olarak görevine başlamıştır. Telefon, fonograf, elektrikli tren, demir madeni ayıracı, elektrikli aydınlatma ve diğer birçok icatta büyük katkılarda bulunmuştur. Hammer'ı özel kılansa elektrik ampulünün icadındaki ve bu aletin geliştirme ve testleri sırasındaki çalışmalarıdır. Hammer 1880'de Edison'un lamba çalışmalarının şef mühendisi olmuş, bu mevkiideki ilk yılında Francis Robbins Upton'ın genel müdürlüğünü yaptığı fabrika 50.000 ampul üretmiştir. Edison'a göre Hammer elektrik ampulünün bir öncüsüdür. 1000'e yakın patenti bulunmaktadır.[19]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Thomas Edison, 18 Ekim 1931'de saat 03.21'de[20] New Jersey, West Orange, Llewellyn Park, Glenmont'taki evinde diyabet komplikasyonları nedeniyle öldü. Edison evinin arkasına gömülmüştür. Ölümünün anısına yaşadığı kentte 1 dakikalığına ışıklar söndürülmüştür.
Hakkında yazılmış biyografiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Albion, Michele Wehrwein. (2008). The Florida Life of Thomas Edison. Gainesville: University Press of Florida. 978-0-8130-3259-7.
- Adams, Glen J. (2004). The Search for Thomas Edison's Boyhood Home. 978-1-4116-1361-4.
- Angel, Ernst (1926). Edison. Sein Leben und Erfinden. Berlin: Ernst Angel Verlag.
- Baldwin, Neil (2001). Edison: Inventing the Century. University of Chicago Press. 0-226-03571-9.
- Clark, Ronald William (1977). Edison: The man who made the future. Londra: Macdonald & Janès: Macdonald and Jane's. 0-354-04093-6.
- Conot, Robert (1979). A Streak of Luck. New York: Seaview Books. 0-87223-521-1.
- Essig, Mark (2004). Edison and the Electric Chair. Stroud: Sutton. 0-7509-3680-0.
- Essig, Mark (2003). Edison & the Electric Chair: A Story of Light and Death. New York: Walker & Company. 0-8027-1406-4.
- Jonnes, Jill (2003). Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse, and the Race to Electrify the World. New York: Random House. 0-375-50739-6.
- Josephson, Matthew (1959). Edison. McGraw Hill. ISBN 0-07-033046-8.
- Pretzer, William S. (ed). (1989). Working at Inventing: Thomas A. Edison and the Menlo Park Experience. Dearborn, Michigan: Henry Ford Museum & Greenfield Village. ISBN 0-933728-33-6.
- Stross, Randall E. (2007). The Wizard of Menlo Park: How Thomas Alva Edison Invented the Modern World. Crown. 1-400-04762-5.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ Adams, Glen J. (2004). The Search for Thomas Edison's Boyhood Home. 978-1-4116-1361-4.
- ^ Angel, Ernst (1926). Edison. Sein Leben und Erfinden. Berlin: Ernst Angel Verlag.
- ^ Baldwin, Neal (1995). Edison: Inventing the Century. Hyperion. s. 3–5. 0-7868-6041-3.
- ^ a b Baldwin, Neil (2001). Edison: Inventing the Century. University of Chicago Press. 0-226-03571-9.
- ^ Clark, Ronald William (1977). Edison: The man who made the future. Londra: Macdonald & Janès: Macdonald and Jane's. 0-354-04093-6.
- ^ Conot, Robert (1979). A Streak of Luck. New York: Seaview Books. 0-87223-521-1.
- ^ Essig, Mark (2004). Edison and the Electric Chair. Stroud: Sutton. 0-7509-3680-0.
- ^ Essig, Mark (2003). Edison & the Electric Chair: A Story of Light and Death. New York: Walker & Company. 0-8027-1406-4.
- ^ Jonnes, Jill (2003). Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse, and the Race to Electrify the World. New York: Random House. 0-375-50739-6.
- ^ Josephson, Matthew (1959). Edison. McGraw Hill. ISBN 0-07-033046-8.
- ^ Pretzer, William S. (ed). (1989). Working at Inventing: Thomas A. Edison and the Menlo Park Experience. Dearborn, Michigan: Henry Ford Museum & Greenfield Village. ISBN 0-933728-33-6.
- ^ Stross, Randall E. (2007). The Wizard of Menlo Park: How Thomas Alva Edison Invented the Modern World. Crown. 1-400-04762-5.
- ^ "IEEE Virtual Museum". 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Madeleine Edison a Bride. Inventor's Daughter Married to J. E. Sloan by Mgr. Brann.". New York Times. 18 Haziran 1914.
- ^ "Mrs. John Eyre Sloane Has a Son at the Harbor Sanitarium Here". New York Times. 10 Ocak 1931.
- ^ "Charles Edison, 78, Ex-Governor Of Jersey and U.S. Aide, Is Dead". New York Times. 26 Kasım 1992.
Augustook charge of his father's experimental laboratories in West Orange. His father's more than 1.000 inventions included the microphone, the phonograph and the incandescent electric lamp.
- ^ Albion, Michele Wehrwein. (2008). The Florida Life of Thomas Edison. Gainesville: University Press of Florida. 978-0-8130-3259-7.
- ^ Akoğul, Cem (Ekim 2021). "Alternatif akım ile doğru akım arasında elektrikli bir mücadele". Tarih ergisi. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Thomas Edison Hayatı". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Thomas Edison ile ilgili sözler mevcuttur.
- Thomas Edison çalışmaları – Gutenberg Projesi
- 1,093 patentin tam listesi[ölü/kırık bağlantı] (İngilizce)
- IMDb'de Thomas Edison
- IMDb'de Thomas Edison - Animasyon biyografisi
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Thomas Edison
- 1847 doğumlular
- Ohio doğumlular
- 1931'de ölenler
- Amerikalı mucitler
- Amerikalı deistler
- Kanada asıllı Amerikalılar
- Hollanda asıllı Amerikalılar
- İngiliz asıllı Amerikalılar
- İskoç asıllı Amerikalılar
- Elektrikçi bilim insanları
- SSCB Bilimler Akademisi'nin şeref üyeleri
- SSCB Bilimler Akademisi'nin yabancı üyeleri
- Sağırlık
- Telgraf
- General Electric kişileri
- Matteucci Madalyası sahipleri
- 19. yüzyıl Amerikalı iş insanları
- 19. yüzyıl Amerikalı mucitleri
- 20. yüzyıl Amerikalı iş insanları
- 20. yüzyıl Amerikalı mucitleri
- Amerikalı icra kurulu başkanları
- Amerikalı sağırlar
- Amerikalı elektrik mühendisleri
- Pil mucitleri
- New Jersey'de defnedilenler
- New York doğumlu iş insanları
- Ohio doğumlu iş insanları
- Congressional Gold Medal sahipleri
- Amerika Birleşik Devletleri'nde diyabetten ölenler
- General Electric
- Hall of Fame for Great Americans üyeleri
- Amerikan Felsefe Topluluğu üyeleri
- İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi üyeleri
- Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri
- Subay sınıfı Légion d'honneur sahipleri
- Donanma Üstün Hizmet Madalyası sahipleri
- Franklin Madalyası sahipleri