Pieter Zeeman

Pieter Zeeman
Pieter Zeeman
	Pieter Zeeman
Doğum	25 Mayıs 1865; Zonnemaire, Hollanda
Ölüm	9 Ekim 1943; Amsterdam, Hollanda
Milliyet	Hollandalı
Mezun olduğu okul(lar)	Leiden Üniversitesi
Ödüller	Nobel Fizik Ödülü (1902)
Kariyeri
Dalı	Fizik
Çalıştığı kurumlar	Amsterdam Üniversitesi
Doktora; danışmanı	Heike Kamerlingh Onnes

Pieter Zeeman^[1] (d. 25 Mayıs 1865, Zonnemaire - ö. 9 Ekim 1943), 1902'de Hendrik Lorentz ile birlikte Nobel Fizik Ödülü'ni kazanmış, Zeeman efektinin teorisyeni, Hollandalı bilim insanı.

Çocukluğu ve gençliği

Pieter Zeeman Schouwen-Duiveland şehrinin küçük bir kasabası olan Zonnemaire'ta 1865te doğdu. Babası Catharinus Forandinus Zeeman, Hollanda Reform Kilisesi'nin başkanı idi. Erken yaşlarda fizikle ilgilenmeye başladı. 1883'te Kutup Işıkları belirgin bir şekilde Hollanda'da görüldü. Zeeman bu olaydan etkilendi ve astronomiye, dolaylı olarak da fiziğe olan ilgisi artmaya başladı.

Lisedeyken fizikle ilgili bir konuda yazdığı yazıyı Nature dergisine yolladı. Dergi editörünün Lise öğrencisi Profesör Zeeman övgüsünü kazandı.

1883'te liseyi bitirdikten sonra üniversite öncesi klasik dilleri öğrenmek için Delf'e gitti. Burada Dr. J.W. Lely'nin evinde misafir olarak kaldı. Delft'te okurken, tezlerinde kendisine önerilerde bulunacak olan Heike Kamerlingh Onnes ile tanıştı.

Eğitim ve ilk kariyer dönemi

1885'te eleme sınavlarını geçen Zeeman Leiden Üniversitesi'nde Kamerlingh Onnes ve Hendrik Lorentz'in öğrencisi olarak fizik okumaya başladı. 1890'da bitirme tezini vermek üzere iken Lorentz'in asistanı oldu. Bu olay manyeto-optik Kerr efekti üzerinde çalışmasını sağladı. 1893'te doktora çalışmasını Kerr efekti üzerine verdi. Doktorasından sonra 6 ay Strazburg'daki F. Kohlrausch enstitüsünde çalıştı. 1895'te Strazburg'dan döndükten sonra Leiden'de matematik ve fizik üzerine ders vermeye başladı. Aynı yıl Elisabeth Lebret (1873-1962) ile evlendi ve ilerleyen yıllarda üç kız ve bir erkek çocukları dünyaya geldi.

1896'da, tezini verdikten üç yıl sonra Zeeman efekti adı ile bilinen kuramı geliştirdi. Lorentz bu gelişmeyi duyunca 31 Ekim 1896'da Zeeman ile buluşmak amacı ile Hollanda Kraliyet Sanat ve Bilim Akademisi'ne Amsterdam'a gitti. Ertesi pazartesi Loerntz Zeeman'ı bu buluşu ve elektromanyetik radyasyon teorisi hakkında konuşmak amacı ile ofisine çağırdı. Zeeman'ın buluşunun çok büyük bir buluş olduğu açık bir şekilde görülüyordu.

Amsterdam'da Profesörlük süreci

Einstein ve arkadaşı Ehrenfest Amsterdam'da Zeeman'ı ziyaret ederken (1920)

Zeeman'ın buluşundan sonra Zeeman'a 1897'de doktorluk verildi. Daha sonra 1900'de Amsterdam Üniversitesi'nde profesörlüğe yükseldi. 1902'de Lorentz ile birlikte Zeeman efekti üzerine yaptığı çalışmalardan ötürü Nobel Fizik Ödülü verildi. Beş yıl sonra, yani 1908'de Amsterdam Üniversitesi'nde fizik bölümü başkanlığına yükseldi.

1923'te Amsterdam'da yeni bir laboratuvar kurdu. Bu laboratuvara 1940'ta kendi adı verildi.

Zeeman kendi bulduğu Zeeman efekti dışında manyeto-optik konusunda da çalışmalarrda bulundu.

Son yılları ve ölümü

1898'de Zeeman Hollanda Sanat ve Bilim Kraliyet Akademisi'ne seçildi. Burada 1921 ve 1920 yılları arasında genel sekreterlik görevinde bulundu. 1921'de Henry Draper Madalyası'nı kazandı.

Zeeman 9 Ekim 1943'te Amsterdam'da öldü ve Haarlem'de defnedildi.

Ödülleri

Nobel Fizik Ödülü (1902)
Matteucci Madalyası (1912)
Henry Draper Madalyası (1921)
Rumford Madalyası (1922)
Ayrıca Ay üzerindeki bir kratere Zeeman Krateri ismi verildi.

Ayrıca bakınız

Zeeman efekti

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Pieter Zeeman ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Albert van Helden Pieter Zeeman 1865 – 1943 12 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: K. van Berkel, A. van Helden and L. Palm ed., A History of Science in The Netherlands. Survey, Themes and Reference (Leiden: Brill, 1999) 606 - 608.
biography 30 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at the Nobel e-museum and Nobel Lecture 17 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Museum Boerhaave Negen Nederlandse Nobelprijswinnaars
P.F.A. Klinkenberg, Zeeman, Pieter (1865-1943) 4 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Biografisch Woordenboek van Nederland.
Biography of Pieter Zeeman (1865 – 1943)5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at the National library of the Netherlands.
Anne J. Kox, Wetenschappelijke feiten en postmoderne fictie in de wetenschapsgeschiedenis, Inaugural lecture (1999).
Pim de Bie, prof.dr. P. Zeeman Zonnemaire 25 mei 1865 - Amsterdam 9 oktober 1943 Gravesite of Pieter Zeeman
Pieter Zeeman, Bijzondere collecties Leiden.
photo & short info

Kaynakça

^ Biyografistan. "Pieter Zeeman Kimdir? Biyografi". Biyografi Arşivi - Kim Kimdir. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.

[1] Biyografistan. "Pieter Zeeman Kimdir? Biyografi". Biyografi Arşivi - Kim Kimdir. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.

[1]

g t d Nobel Fizik Ödülü sahipleri
1901-1925	Wilhelm Röntgen (1901) Hendrik Lorentz / Pieter Zeeman (1902) Henri Becquerel / Pierre Curie / Marie Curie (1903) John William Strutt (1904) Philipp Lenard (1905) J. J. Thomson (1906) Albert Michelson (1907) Gabriel Lippmann (1908) Guglielmo Marconi / Ferdinand Braun (1909) Johannes Diderik van der Waals (1910) Wilhelm Wien (1911) Gustaf Dalén (1912) Heike Kamerlingh Onnes (1913) Max von Laue (1914) Lawrence Bragg / William Bragg (1915) Charles Barkla (1917) Max Planck (1918) Johannes Stark (1919) Charles Édouard Guillaume (1920) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1922) Robert A. Millikan (1923) Manne Siegbahn (1924) James Franck / Gustav Hertz (1925)
1926-1950	Jean Perrin (1926) Arthur Compton / Charles Wilson (1927) Owen Richardson (1928) Louis de Broglie (1929) C. V. Raman (1930) Werner Heisenberg (1932) Erwin Schrödinger / Paul Dirac (1933) James Chadwick (1935) Victor Hess / Carl Anderson (1936) Clinton Davisson / George Thomson (1937) Enrico Fermi (1938) Ernest Lawrence (1939) Otto Stern (1943) Isidor Isaac Rabi (1944) Wolfgang Pauli (1945) Percy Bridgman (1946) Edward Appleton (1947) Patrick Blackett (1948) Hideki Yukava (1949) C. F. Powell (1950)
1951-1975	John Cockcroft / Ernest Walton (1951) Felix Bloch / Edward Purcell (1952) Frits Zernike (1953) Max Born / Walther Bothe (1954) Willis Lamb / Polykarp Kusch (1955) William Shockley / John Bardeen / Walter Brattain (1956) Chen Ning Yang / Tsung-Dao Lee (1957) Pavel Çerenkov / İlya Frank / İgor Tamm (1958) Emilio Segrè / Owen Chamberlain (1959) Donald A. Glaser (1960) Robert Hofstadter / Rudolf Mössbauer (1961) Lev Landau (1962) Eugene Wigner / Maria Goeppert-Mayer / Hans Jensen (1963) Charles Townes / Nikolay Basov / Aleksandr Prohorov (1964) Shin'ichirō Tomonaga / Julian Schwinger / Richard Feynman (1965) Alfred Kastler (1966) Hans Bethe (1967) Luis Alvarez (1968) Murray Gell-Mann (1969) Hannes Alfvén / Louis Néel (1970) Dennis Gabor (1971) John Bardeen / Leon Cooper / Robert Schrieffer (1972) Leo Esaki / Ivar Giaever / Brian Josephson (1973) Martin Ryle / Antony Hewish (1974) Aage Niels Bohr / Ben R. Mottelson / James Rainwater (1975)
1976-2000	Burton Richter / Samuel C. C. Ting (1976) Philip Anderson / Nevill Mott / John Van Vleck (1977) Pyotr Kapitsa / Arno Penzias / Robert Wilson (1978) Sheldon Glashow / Muhammed Abdüsselam / Steven Weinberg (1979) James Cronin / Val Fitch (1980) Nicolaas Bloembergen / Arthur Schawlow / Kai Siegbahn (1981) Kenneth Wilson (1982) Subrahmanyan Chandrasekhar / William Fowler (1983) Carlo Rubbia / Simon van der Meer (1984) Klaus von Klitzing (1985) Ernst Ruska / Gerd Binnig / Heinrich Rohrer (1986) Georg Bednorz / Alex Müller (1987) Leon Lederman / Melvin Schwartz / Jack Steinberger (1988) Norman Ramsey / Hans Dehmelt / Wolfgang Paul (1989) Jerome Friedman / Henry Kendall / Richard Taylor (1990) Pierre-Gilles de Gennes (1991) Georges Charpak (1992) Russell Hulse / Joseph Taylor (1993) Bertram Brockhouse / Clifford Shull (1994) Martin Perl / Frederick Reines (1995) David Lee / Douglas Osheroff / Robert Richardson (1996) Steven Chu / Claude Cohen-Tannoudji / William Phillips (1997) Robert Laughlin / Horst Störmer / Daniel Tsui (1998) Gerard 't Hooft / Martinus Veltman (1999) Jores Alfyorov / Herbert Kroemer / Jack Kilby (2000)
2001-günümüz	Eric Cornell / Wolfgang Ketterle / Carl Wieman (2001) Raymond Davis / Masatoshi Koshiba / Riccardo Giacconi (2002) Aleksey Abrikosov / Vitali Ginzburg / Anthony Leggett (2003) David Gross / David Politzer / Frank Wilczek (2004) Roy Glauber / John Hall / Theodor W. Hänsch (2005) John Mather / George Smoot (2006) Albert Fert / Peter Grünberg (2007) Yoichiro Nambu / Makoto Kobayashi / Toshihide Maskawa (2008) Charles Kao / Willard Boyle / George Smith (2009) Andre Geim / Konstantin Novoselov (2010) Saul Perlmutter / Adam Riess / Brian Schmidt (2011) David Wineland / Serge Haroche (2012) François Englert / Peter Higgs (2013) Isamu Akasaki / Hiroshi Amano / Shuji Nakamura (2014) Takaaki Kajita / Arthur B. McDonald (2015) David Thouless / Duncan Haldane / Michael Kosterlitz (2016) Rainer Weiss / Barry Barish / Kip Thorne (2017) Arthur Ashkin / Gérard Mourou / Donna Strickland (2018) Jim Peebles / Michel Mayor / Didier Queloz (2019) Roger Penrose / Reinhard Genzel / Andrea Ghez (2020) Giorgio Parisi / Klaus Hasselmann / Syukuro Manabe (2021) Alain Aspect / John Clauser / Anton Zeilinger (2022) Pierre Agostini / Ferenc Krausz / Anne L'Huillier (2023) John Hopfield / Geoffrey Hinton (2024) John Clarke / Michel Devoret / John M. Martinis (2025)

g t d Rumford Madalyası
1800 - 1850	Benjamin Thompson (1800) John Leslie (1804) William Murdoch (1808) Étienne-Louis Malus (1810) William Charles Wells (1814) Humphry Davy (1816) Augustine Jean Fresnel(1824) John Frederic Daniell (1832) Macedonio Melloni (1834) James David Forbes (1838) Jean-Baptiste Biot (1840) Henry Fox Talbot (1842) Michael Faraday (1846) Henri Victor Regnault (1848) François Arago (1850)
1851 - 1900	George Gabriel Stokes (1852) Neil Arnott (1854) Louis Pasteur (1856) Jules Jamin (1858) James Clerk Maxwell (1860) Gustav Kirchoff (1862) John Tyndall (1864) Hippolyte Fizeau (1866) Balfour Stewart (1868) Alfred Des Cloizeaux (1870) Anders Jonas Ångström (1872) Norman Lockyer (1874) John William Draper (1875) Pierre Janssen (1876) Alfred Cornu (1878) William Huggins (1880) William de Wiveleslie Abney (1882) Robert Thalen (1884) Samuel Langley (1886) Pietro Tacchini (1888) Heinrich Hertz (1890) Nils Christoffer Dunér (1892) James Dewar (1864) Philipp Lenard - Wilhelm Röntgen (1896) Oliver Lodge (1898) Henri Becquerel (1900)
1901 - 1950	Charles Algernon Parsons (1902) Ernest Rutherford (1904) Hugh Longbourne Callendar (1906) Hendrik Lorentz (1908) Heinrich Rubens (1910) Heike Kamerlingh Onnes (1912) John William Strutt (1914) William Bragg (1916) Charles Fabry - Alfred Perot (1918) Robert Strutt (1920) Pieter Zeeman (1922) Charles Vernon Boys (1924) Arthur Schuster (1926) Friedrich Paschen (1928) Peter Debye (1930) Fritz Haber (1931) Wander Johannes de Haas (1934) Ernest George Coker (1936) Robert W. Wood (1938) Manne Siegbahn (1940) Gordon Dobson (1942) Harry Ricardo (1944) Alfred Egerton (1946) Francis Simon (1948) Frank Whittle (1950)
1951 - 2000	Frits Zernike (1952) Cecil Reginald Burch (1954) Frank Philip Bowden (1956) Thomas Ralph Merton (1958) Alfred Gordon Gaydon (1960) Dudley Maurice Newitt (1962) Hendrik van de Hulst (1964) William Penney (1966) Dennis Gabor (1968) Christopher Hinton (1970) Basil John Mason (1972) Alan Cottrell (1974) Ilya Prigogine (1976) George Porter (1978) William Frank Vinen (1980) Charles Gorrie Wynne (1982) Harold Hopkins (1984) Denis Rooke (1986) Felix Weinberg (1988) Walter Eric Spear (1990) Harold Neville Vazeille Temperley (1992) Andrew Keller (1994) Grenville Turner (1996) Richard Friend (1998) Wilson Sibbett (2000)
2001 - günümüz	David King (2002) Richard Dixon (2004) Jean-Pierre Hansen (2006) Edward Hinds (2008) Gilbert George Lonzarich (2010) Roy Taylor (2012) Jeremy Baumberg (2014) Ortwin Hess (2016) Ian Walmsley (2018) Miles Padgett (2019) Patrick Gill (2020) Carlos Frenk (2021) Raymond Pierrehumbert (2022) Polina Bayvel (2023)

g t d Matteucci Madalyası
1851 - 1900	Hermann Helmholtz (1868) Henri Victor Regnault (1875) William Thomson, 1st Baron Kelvin (1876) Gustav Kirchhoff (1877) Gustav Wiedemann (1878) Wilhelm Weber (1879) Antonio Pacinotti (1880) Emilio Villari (1881) Augusto Righi (1882) Thomas Edison (1887) Heinrich Rudolph Hertz (1888) John Strutt, 3rd Baron Rayleigh (1894) Henry Augustus Rowland (1895) Wilhelm Conrad Röntgen / Philipp Lenard (1896)
1901 - 1950	Guglielmo Marconi (1901) Albert A. Michelson (1903) Marie Curie / Pierre Curie (1904) Henri Poincaré (1905) James Dewar (1906) William Ramsay (1907) Antonio Garbasso (1908) Orso Mario Corbino (1909) Heike Kamerlingh Onnes (1910) Jean Perrin (1911) Pieter Zeeman (1912) Ernest Rutherford (1913) Max von Laue (1914) Johannes Stark (1915) William Henry Bragg / Lawrence Bragg (1915) Antonino Lo Surdo (1917) Robert W. Wood (1918) Henry Gwyn-Jeffreys Moseley (1919) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1923) Arnold Sommerfeld (1924) Robert Andrews Millikan (1925) Enrico Fermi (1926) Erwin Schrödinger (1927) Venkata Raman Chandrasekhara (1928) Werner Heisenberg (1929) Arthur Compton (1930) Franco Rasetti (1931) Frédéric Joliot / Irène Joliot-Curie (1932)
1951 - 2000	Wolfgang Pauli (1956) Bruno Touschek (1975) Abdus Salam (1978) Luciano Maiani (1979) Giancarlo Wick (1980) Rudolf Peierls (1982) Hendrik Casimir (1985) Pierre-Gilles De Gennes (1987) Lev Okun (1988) Freeman Dyson (1989) Jack Steinberger (1990) Bruno Rossi (1991) Anatole Abragam (1992) John Archibald Wheeler (1993) Claude Cohen-Tannoudji (1994) Tsung-Dao Lee (1995) Wolfgang K.H. Panofsky (1996) Oreste Piccioni (1998)
2001 -	Theodor W. Hänsch (2001) Nicola Cabibbo (2002) Manuel Cardona (2003) David Ruelle (2004) John Iliopoulos (2005) Giorgio Bellettini (2006) Adalberto Giazotto (2016) Marco Tavani (2017) Gianluigi Fogli (2018) Federico Capasso (2019) Massimo Inguscio (2020) Amos Maritan (2021) Jocelyn Bell Burnell (2022)