Vasıta eki

Vasıta eki veya vasıta hâl eki, "ile" edatının kelimeye birleşik yazılan şeklidir. Kelimelerin araç (instrumental) hâlini belirtir. Ünsüz ile biten kelimelere -le şeklinde eklenir. Ünlü ile biten kelimelere eklendiğinde ise -yle hâline dönüşür. Vasıta eki başlıca olarak şu üç görevde kullanılır:

Birliktelik: Fiilin kim ile birlikte gerçekleştirildiğini belirtir.

Durum: Fiilin nasıl veya ne zaman gerçekleştiğini belirtir.

Vasıta: Bahsi geçen cismin bir araç olarak kullanıldığını belirtir.

• İstanbul'a hızlı trenle gideceğim. (vasıta)
• Küçük kardeşim renkli kalemlerle duvarları boyamış. (vasıta)
• Müdür hızla odadan çıktı. (durum)
• Sabahın ilk ışıklarıyla kenti terk ettik. (durum)
• Yarın annemle alışverişe çıkacağız. (birliktelik)

Bazı kelimelerin vasıta hâli zarf şeklinde kalıplaşmıştır:

• Öğretmen öğrencilerine sevgiyle bakıyordu. (zarf)

Vasıta eki sonu ünlüyle biten kelimelere eklendiğinde “i” düşer, “y” sesi türer.

• Dallar, ilkbaharın tatlı rüzgârlarıyla kımıldıyordu.

İle bağlacı

Bazı kaynaklarda bağlaç olan ile kelimesinin bitişik yazılan hâli de vasıta eki kabul edilir, ancak genel kanı vasıta eki olmadığı yönündedir. Bağlaç olan "ile" kelimesi cümleye "ve" anlamı katar ve vasıta ekinin birliktelik hâli ile karıştırılmamalıdır:

• Dayımla yengem bu akşam bize geliyorlarmış. (bağlaç. dayım "ve" yengem)
• Geçtiğimiz hafta sonu arkadaşımla sinemaya gittim. (vasıta eki. "arkadaşım ile birlikte" anlamında)
• Pazardan elmayla armut aldım. (bağlaç. elma ve armut)