Zafer Dilek
Zafer Dilek | |
|---|---|
 Zafer Dilek, 1975 | |
| Doğum | Zafer Akansoy 30 Ağustos 1944 Adana, Türkiye |
| Ölüm | 11 Aralık 2025 (81 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul |
| Meslek | Müzisyen, besteci, aranjör, prodüktör |
| Müzikal kariyeri | |
| Tarzlar | |
| Çalgılar | Gitar, elektro gitar, bas gitar, akustik gitar, piyano, klavye, bağlama, synthesizer |
| Etkin yıllar | 1965-2013 |
| Müzik şirketi | |
| İlişkili hareketler | Zafer, Banu ve Hülya, Arif Sağ, Cantekin & Zafer |
Zafer Dilek ya da gerçek adıyla Zafer Akansoy (d. 30 Ağustos 1944, Adana - ö. 11 Aralık 2025, İstanbul[1]), Türk müzisyen, besteci, aranjör, prodüktör ve gitarist. 1960'lı yılların ortalarından itibaren orkestralarda çalarak profesyonel anlamda müzik yapmaya başladı. 1970'li yılların sonundan itibaren prodüktörlük yapmaya başlayarak Selda Bağcan, Sezen Aksu, Bülent Ersoy, Edip Akbayram ve Gülden Karaböcek gibi birçok sanatçının albümde prodüktörlük ve düzenlemeler yaptı ve enstrümanla eşlik etmiştir.
1971 yılında "İşte Hendek İşte Deve / Sev Kardeşim" adlı ilk 45'liğini yayımladı. 1970'li yılların yarısında birçok enstrümantal 45'lik yayımladı. 1973 yılında Zafer Dilek adını verdiği ilk albümünü yayımladı ve büyük beğeni topladı. Bu dönemde Banu Kırbağ ve Hülya Kırbağ ile birlikte Zafer, Banu Ve Hülya adlı grubu kurdu. Birkaç 45'liğin ardından Zafer, Banu Ve Hülya (1976) adını verdikleri yayımladıktan sonra grup dağıldı. 1975 yılında Arif Sağ ile birlikte "Golden (Altın Bağlama)" adlı 45'liği yayımladı ve şarkılar büyük ilgi gördü. Solo olarak yayımladığı 45'liklerle birlikte aylarca listelerde ilk sıralarda kaldı. 1975 yılında yayımladığı Oyun Havaları adlı ikinci albümüyle birlikte yılın en çok satan isimleri arasına girdi. Bu albümde yer alan tüm parçaların hemen hepsi dönemin Kapıcılar Kralı, Süt Kardeşler, Sakar Şakir ve Çöpçüler Kralı gibi Kemal Sunal filmlerinde film müziği olarak kullanıldı ve geniş kitleler tarafından tanındı. 1977 yılında Oyun Havaları adlı üçüncü albümünü yayımladı. 1979 yılında Disco Folk Fasıl 2 albümünü yayımladıktan sonra solo kariyerine ara verdi. 1980'li yıllarda sanatçıların albümlerinde çalışmaya devam etti. 1989 yılında Cantekin Arefeoğlu ile birlikte Cantekin & Zafer ikilisi olarak grup kurdular. Aynı yıl Geçmiş Zaman Olur ki adlı ilk ve tek albümlerini yayımlayan ikili 1989-1991 yılları arasında TRT 2'de Geçmiş Zaman Olur ki adlı müzik programını sundular. İkili 90'lar boyunca birlikte sahne aldı.
2000'li yıllarda sanatçıların albümlerinde çalışmaya devam etti. Psikedelik, funk, caz ve blues gibi birçok batı tarzlı müzik türünü Türk sanat müziği ve Türk halk müziği ile sentezleyerek kendine has bir tarz oluşturdu. 2010'lu yıllarda internetin yaygınlaşması ile birlikte albümleri dünya çapında bir hayran kitlesine ulaştı. Türkiye'de tüm zamanların kültleşen enstrümantal parçalarını ortaya çıkaran isimlerden birisi olan Zafer Dilek, 2010'lu yılların başında müzikten uzaklaştı.
Hayatı ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1944-1970: İlk yılları ve kariyer başlangıcı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, 30 Ağustos 1944 tarihinde Adana'da dünyaya gelmiştir. Asıl adı Zafer Akansoy'dur. Doğum günü olan Zafer Bayramı'ndan esinlenerek başlangıçta Zafer Delikli adını kullanmış, ancak daha sonra mahkeme kararıyla soyadını Akansoy olarak değiştirmiştir. Buna rağmen, müzik piyasasında "Dilek" soyadını tercih etmesi, onun sanatsal kimliğini ve müzikal kariyerini ön plana çıkarma arzusunu yansıtan bilinçli bir seçimi ifade etmektedir. Dilek, ilkokul, ortaokul ve lise eğitimini Adana'da tamamlamıştır. Müziğe olan ilgisi çok erken yaşlarda başlamış, 1958 yılında gitar çalmaya adım atmasıyla müzikal yolculuğu şekillenmeye başlamıştır. 1960'lı yıllarda, lise öğrencisiyken, müziğe tutkulu arkadaşlarıyla birlikte "Mavi Gölgeler" adında dört kişilik bir grup kurmuştur. Bu grubun ilk kadrosunda Kamil Erginöz (bateri), Okan Dinçer (piyano) ve Zafer Dilek'in kardeşi Mehmet Can (solist) yer almaktaydı. 1962 yılında Mehmet Can'ın gruptan ayrılmasıyla solist olarak yerine İzzet Bici gelmiştir. "Mavi Gölgeler", 1962-1965 yılları arasında Adana'da önemli bir tanınırlık kazanmış ve yarı profesyonel bir seviyeye ulaşmıştır. Bu ilk grup deneyimleri, Zafer Dilek'in sahne performans yeteneğini geliştirmesine ve stüdyo tecrübesinin temelini atmasına olanak sağlamıştır.[2]
1965 yılında üniversite eğitimi için İstanbul'a taşınması, Zafer Dilek'in müzikal kariyerinde dönüm noktası olmuştur.[3] İstanbul'da da müzik piyasasında "Dilek" soyadını kullanmaya devam etmiştir. Üniversite eğitimi sürerken, müzisyen arkadaşlarıyla birlikte "Okan Dinçer & Kontrastlar" adında yeni bir grup kurmuş ve 1968 yılının sonuna kadar bir gece kulübünde sahne almıştır.[4] Bu grupla dönemin önemli sanatçılarından Erkut Taçkın'a da eşlik etmişlerdir. 1968 sonunda bu grup dağılsa da, bu dönem onun İstanbul müzik sahnesine ilk adımlarını attığı ve profesyonel ağlarını kurmaya başladığı kritik bir evre olmuştur.
Dilek'in müzikal tarzı, Batı ve Anadolu etkileşimlerinin eşsiz bir sentezidir. Lise yıllarından itibaren Elvis Presley ve The Shadows gibi Batılı sanatçılardan ve gruplardan büyük ölçüde etkilenmiştir.[5] Bu etkileşim, onun batı müziği enstrümanlarını, armonilerini ve düzenleme tekniklerini benimsemesinde önemli bir rol oynamıştır. Özellikle bir framus elektro gitar edinmesi, bu tarzı benimsemesinde ve geliştirmesinde katalizör olmuştur. Ertem Eğilmez'in yönettiği 1967 yapımı Ömre Bedel Kız filminde üç şarkı icra etti. Kontrastlar 1968'de dağıldıktan sonra Zafer Dilek canlı müzik yapmaya Faruk Akel Orkestrası, Önder Bali Orkestrası gibi orkestralarla 1989 yılına kadar ara ara devam etti. Çeşitli sanatçılara stüdyo gitaristliği yaptı. 1969 yılında Başar Tamer'in "Gün Doğmadan Neler Doğar / Bir Gece" adlı 45'liğine bas gitar ile eşlik etti.[6] 1970 yılında Önder Bali 4 grubunun "Bergama Zeybeği / Geçen Yaz" ve "Halûk İçin / Gülnihal" adlı 45'liklerinde aranjörlük yaptı ve gitarla eşlik etti.[7][8] Gitar kayıtlarında yer aldığı "Bergama Zeybeği" listelere girmeyi başardı.[9]
1971-1974: Albüm, tekliler ve stüdyo çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]1960'lı yıllarda birçok orkestrayla çalışan Zafer Dilek, 1971 yılında Sayan Plak etiketiyle "İşte Hendek İşte Deve / Sev Kardeşim" ilk teklisini yayımladı. Teklideki iki parçanın düzenlemesini yaptı ve gitarda yer aldı.[10] 1972 yılında farklı sanatçıların albümlerinde ve teklilerinde prodüktörlük yapmaya başladı. Ayrıca düzenlemelerde yaptı ve enstrümanlarla eşlik etti. 1972 yılında Ersen Dinleten, Edip Akbayram, Ümit Tokcan ve Gülden Karaböcek gibi sanatçıların teklilerinde düzenlemeler yaptı.[11] Ayrıca bazı parçalara enstrüman ile eşlik etti. 1972 yılında Zafer Dilek 4 adıyla kendi grubunu kurmuş ve bu grupla o dönem popülaritesi artan Hümeyra ile Anadolu turnesine çıkmıştır. Bu turne ekibinde Fikret Kızılok gibi önemli bir isim de yer almıştır. Bu turneler, onun müziğini daha geniş kitlelere ulaştırmasında önemli bir rol oynamıştır. 1972 yılında "Bütün Meyhanelerini Dolaştım İstanbul'un / Yeşil Yaylam" ve "Avuçlarında Hala Sıcaklığın Var / Köroğlu" adlı teklilerini yayımladı.[12][13] Teklilerinde Türk sanat müziği ve Türk halk müziği tarzındaki eserleri Anadolu rock ve pop tarzında düzenleyerek dikkatleri üzerine çekti. Enstrümantal olarak yayımladığı parçalarla büyük ilgi gördü.[14] 1973 yılında Mazhar ve Fuat'ın Türküz Türkü Çağırırız adlı ilk ve tek albümlerindeki parçaların düzenlemelerini yaptı. Ayrıca kayıtlarda gitar, org ve klavye de yer aldı.[15] Albüm listelerde ilk üçe kadar yükseldi.[16] Aynı yıl "İntizar / Çiçek Dağı" ve "Sevda Yolu / Sevdikçe Yaşarım" adlı teklilerini yayımladı.[17][18] Ayrıca bu dönemde olarak konser ve festivallerde sahne almaya başladı.[19]
10 Ekim 1973 tarihinde çoğunluğu önceki yayımladığı teklilerden oluşan on şarkılık ilk albümünü yayımladı. Zafer Dilek adını verdiği albüm Yonca Plak etiketiyle yayımlandı. Albümün müzik yönetmenliğini üstlenmesinin yanı sıra düzenlemede, gitar ve elektro gitarda yer aldı.[20] Albümde yer alan "Yaşadım Mı Öldüm Mü!" ve "Bergama Zeybeği" adlı parçaların bestesini yaptı. 1973 yılında yayımladığı tekliler ve albümlerle birlikte listelerde uzun süre ilk sıralarda yer aldı. Aynı yıl Turgay Merih, Şahin Gültekin, Ümit Tokcan, Çetin Alp ve Muzaffer Uludağ gibi sanatçıların teklilerinde de çalışan Zafer Dilek, TRT 2'in televizyonda aralarda kullandığı müziklerin yer aldığı TRT Ara Müzikleri albümünde de yer aldı. Albümde "Bütün Meyhanelerini Dolaştım İstanbul'un" adlı parça ile yer aldı.[21] 1974 yılında Selda Bağcan'ın "Anayaso / Bad-ı Sabah" adlı teklisinin düzenlemelerini yaptı. Aynı yıl Lale Belkıs'ın "Çilli / Sevmek Suçu" adlı büyük ses getiren teklisinde düzenleme yaptı ve orkestra şefi olarak yer aldı.[22] 1974 yılında birçok sanatçının teklisinde yer aldı. 1974 yılında Bu dönemde Banu Kırbağ ve Hülya Kırbağ ile birlikte Zafer, Banu ve Hülya adlı grubu kurdu. Bu dönemde televizyon programlarına konuk olmaya başladılar.[23] Grup aynı yıl "Şimdi Yalnızım / Seni Öyle Seviyorum Ki" ve "Çukulata Sevgilim / Kara Kara Badem Gözler" adlı iki tekli yayımladı.[24] Özellikle "Çukulata Sevgilim" adlı parça dönemin ön plana çıkan hit şarkılarından birisi oldu. 1970'lerin ilk başında birlikte çalıştığı Önder Bali'nin kendi adını verdiği Önder Bali albümüne gitarla eşlik etti.
1975-1979: Oyun Havaları albümleri, film müzikleri ve tarz değişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, 1970'li yılların ilk yarısında birçok tekli yayımladı. 1973 yılında bu teklilerden oluşan ve yeni parçaların yer aldığı Zafer Dilek albümüyle uzun süre listelerde kaldı. Ayrıca bu dönemde birçok sanatçının albümüne ve teklisine katkıda bulundu. Yaptığı düzenlemeler ile birlikte dönemin en popüler aranjörlerinden birisi oldu. 1974 yılında Banu Kırbağ ve Hülya Kırbağ ile birlikte Zafer, Banu ve Hülya üçlüsünü kurdu ve üçlü grup olarak tekliler yayımladı. 1975 yılında Şakir Öner Günhan'ın "Ben Bu Yaralara Nerden Düş Oldum / Zühtü" adlı teklisinde aranjör olarak yer aldı. Tekliye Arif Sağ'da bağlama ile eşlik etti. Bu dönemde Türk halk müziği sanatçısı Arif Sağ ile birlikte iş birliği içerisine girdi. Aynı yıl ikili "Golden (Altın Bağlama)" adlı bir tekli yayımladı. "Hüdayda" ve "Dımbıllı" adlı parçaların yer aldığı bu tekli büyük beğeni topladı.[25] Teklideki parçalar 1976 yılında çekimleri yapılan ve Kemal Sunal'ın baş rolünde yer aldığı Kapıcılar Kralı (1977) adlı filmde kullanıldı.[26] Filmle birlikte teklideki parçalar klasikleşti. 10 Eylül 1975 tarihinde Zafer, Banu ve Hülya grubuyla birlikte aynı isimle Zafer, Banu ve Hülya adlı albümlerini yayımladılar.[27] Aynı dönemlerde yayınladıkları teklilerinde yer aldığı albüm teklilere de albümde yer verdiler. Bu albüm grubun yayımladığı ilk ve tek albüm oldu. 1975 yazında ikinci albümünün kayıtlarına başladı. Bu dönemde Işıl German, Ahmet Özhan, Emin Turgay, Hayri Şahin ve Bedri Ayseli gibi sanatçıların teklilerinde çalıştı.
1 Aralık 1975 tarihinde Oyun Havaları adlı ikinci albümünü yayımladı.[28] Yonca Plak etiketiyle yayımladığı albüm bir önceki albümün aksine tamamı Türk halk müziği oyun havalarından oluşuyordu.[29] 12 parçadan oluşan albümde bestesi Muharrem Ertaş'a ait "Çiçekler Ekiliyor" adlı parça haricindeki tüm parçaların bestesi anonimdi. On parçanın düzenlemesini yapan Zafer Dilek, kayıtlarda klavye, akustik gitar ve klasik gitarda da yer aldı. Ayrıca Feridun Erginer ile birlikte albümün müzik yönetmenliğini yaptı.[30] Anonim halk müziği eserlerini Pop, psikedelik rock, funk ve folk rock gibi batılı tarzlarda aranje eden Zafer Dilek, albümdeki parçalar aynı dönemlerde vizyona giren Süt Kardeşler, Çöpçüler Kralı, İbo ile Güllüşah ve Sakar Şakir gibi filmlerde kullanılmasıyla birlikte geniş kitleler tarafından tanındı.[31] Albümdeki parçaların tamamı hit oldu ve albüm yılın en çok satan enstrümantal albümlerinden birisi oldu. 1974 yılında Sezen Aksu'nun "Kusura Bakma / Yaşanmamış Yıllar" adlı teklisindeki iki parçanın düzenlemesini yaptı. Ayrıca teklinin müzik yönetmenliğini üstlendi.[32] Bu tekli 1976 yılında yayımlandı. Aynı yıl Selda Bağcan'ın Selda adlı ilk albümünün prodüktörlüğünü üstlendi. "İnce İnce", "Yaylalar", "Mehmet Emmi", "Dam Üstüne Çul Serer" ve "Yaz Gazeteci" parçaların bulunduğu albüm sanatçının en çok satan ve klasik albümlerinden birisi oldu.[33] Selda Bağcan aynı yıl yayımladığı Vurulduk Ey Halkım Unutma Bizi adlı albümünde de Zafer Dilek ile birlikte çalıştır. Dilek, bu dönemde "Yaşadım Mı Öldüm Mü! / Hasret" adlı teklisini yayımladı.[34] 1976 yılında çeşitli sanatçıların yer aldığı ve ikincisi olan TRT Ara Müzikleri 2 adlı albümde "Fidayda", "Tokat Sarması" ve "Avuçlarimda Hâlâ Sıcaklığın Var" adlı parçalarla birlikte yer aldı.[35] 1976-1977 yılları arasında yirmiden fazla 45'likte çalıştı.
1977 yılında Devir Plak ile anlaşarak üçüncü albümünün kayıtlarına başladı. 1977 yazında kaydettiği albümde on dört parça yer aldı. Albümdeki tüm parçaların düzenlemesini kendisi yapı. 12 Ekim 1977 tarihinde ikinci albümü gibi Oyun Havaları adıyla yayımladığı albümü "Adana Çiftetellisi", "Bahriye Çiftetellisi", "Kolbastı" ve "Konyalı" gibi parçalar ön plana çıktı.[36] 45'liklerde çalışmaya devam ettiği bu dönemde Meral - Zuhal adlı ikiz kardeş sanatçıların Meral - Zuhal 1 (1977) adlı albümünde düzenlemelerde ve orkestra şefi olarak yer aldı. Uğuray Ertürk'ün Gecelerden Sor Beni (1978), Doruk Onatkut Orkestrası'nın Karışık Disko (1979), Seyfi Dursunoğlu'nun Huysuz Virjin 1 (1979) albümlerinde çalıştı.[37] 1978 yılının sonlarında dördüncü albümünün kayıtlarını tamamladı. 1 Ocak 1979 tarihinde Disco Folk Fasıl 2 adlı albümünü yayımladı. Doğan Plak etiketiyle yayımlanan albüm önceki albümlerinin aksine enstrümantal değil solist kayıtları ile yapılan bir albüm oldu. Stüdyo Hayri'de kaydedilen albümün vokal kayıtlarında dönemin müzisyenleri Şebnem, Özlem, Hasan ve Caner yer aldı.[38] Ünlü halk müziği eserlerini dönemin popüler müzik tarzı disko'ya uyarlayan Zafer Dilek, bu albümün ardından solo albüm yayımlamadı ve uzun süre stüdyo müzisyenliği yaptı.
1980-1988: Stüdyo müzisyenliği, prodüktörlük ve Her Gece
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, 1970'li yıllarda yayımladığı enstrümantal albümler ile büyük beğeni topladı ve listelerde uzun süre ilk sıralarda yer aldı. Ayrıca birçok sanatçının teklisinde ve albümünde aranjörlük yaptı ve enstrümanla eşlik etti. 1979 yılında Disco Folk Fasıl 2 adlı albümünü yayımladıktan sonra solo kariyerine ara verdi. 1980 yılında Ersan Erdura'nın "Aşıksın / Beni Ara" adlı teklisinde düzenlemede yer aldı. Aynı yıl Yeliz'in kendi adıyla yayımladığı Yeliz albümünde, Gönül Şenay'ın Gönül Şenay '80 ve Bir Yudum Su Gibi albümlerinde aranjör ve yönetmen olarak yer aldı. 1980'li yılların başlarında 45'lik plaklar azalmaya başladı. Bunun yerine sanatçılar albüme yöneldi. 1981 yılında Özdemir Erdoğan'ın The Color Of My Country In Jazz adlı albümünde iki parçada geri vokalde yer aldı. Aynı yıl Ersan Erdura'ın Ve Ben Yalnız albümünde aranjör ve yönetmen, Attila Atasoy'un Avare albümünde aranjör olarak yer aldı. 1982 yılında Yeliz'in Kristal Kadeh ve Cantekin'in Doğan Günün Ardından albümlerinde aranjör olarak, Ayşe Mine'nin O Gün Gelmesin albümünde ise aranjör ve yönetmen olarak yer aldı. 1983 yılında Bülent Ersoy'un Düşkünüm Sana albümünün düzenlemelerini yaptı. Zekai Tunca'nın ise Bahar, Çiçek Çiçek albümünde düzenleme ve yönetmenlik yaptı. Arabesk müzik'in zirveye yerleştiği bu dönemde arabesk sanatçılarının albümlerinde de çalıştı. 1984 yılında Ersan Erdura'nın Beni Hatırla Can Bakışlım albümünde düzenleme ve Ayşe Mine'nin Yemin Mi Ettin? albümünde yönetmenlik yaptı. Aynı yıl Zafer, Banu ve Hülya grubundan Banu Kırbağ'ın Anlatamıyorum albümünde iki parçanın düzenlemesini yaptı.
1986 yılında İsmail Hazar'ın Düğün Bayram adlı albümünün kayıtlarında bas gitarda yer aldı. Müşerref Akay'ın ise Sevda Yolları albümünde yönetmen olarak yer aldı. 1987 yılında Ayşe Mine'nin Dertli Gelin albümünün yönetmenliğini üstlendi ve düzenleme de yer aldı. 1980 yıllar boyunca birçok sanatçının albümünde enstrüman ile eşlik etti. Genellikle düzenlemeler yaptığı albümlerden bazılarının yönetmenliğini de üstlendi.[39] 1987 yılında beşinci Emre Plak ile anlaşarak beşinci albümünün kayıtlarına başladı. Her Gece adıyla yayımlanan albüm on altı parçadan oluşmaktaydı. Albümdeki tüm düzenlemeleri Zafer Dilek yaptı. Ayrıca albüm aynı yıl Türküola etiketiyle Almanya'da da yayımlandı. Almanya'da yayımlanan versiyonundaki kapak fotoğrafı farklı olarak kullanıldı. Bu albüm Zafer Dilek'in yayımladığı son solo albümü oldu.[40]
1989-2013: Cantekin & Zafer, televizyon programı ve müziğe ara
[değiştir | kaynağı değiştir]1989 yılında Cantekin Arefeoğlu ile birlikte ikili oldular. 5 Şubat 1989 tarihinde TRT 2'de Geçmiş Zaman Olur ki adlı müzik programına başladılar.[41] Sunuculuğunu Doğan Şener'in üstlendiği programda ikili geçmiş dönemdeki yerli ve yabancı şarkıları yeniden seslendirdiler.[42] İkili aynı yıl Polydor etiketiyle Geçmiş Zaman Olur ki adını verdikleri ilk ve tek albümlerini yayımladılar. Yirmi şarkıdan oluşan albümdeki parçaların tamamı yabancı şarkılardan oluşuyordu.[43] 1990 yılında Yasemin Kumral'ın Uzaylı Dostum adlı albümünde üç parçanın düzenlemesini yaptı. Daha sonradan Turgut Masatçı'nın sunmaya başladığı müzik programı 1991 yılına kadar devam etti.[44] İkili bu dönemden sonra farklı televizyon programlarına konuk oldu.[45] Ayrıca birlikte birçok mekanda sahne de aldılar.[46]
1990'lı yılların başında Cantekin & Zafer ikilisi olarak birçok yerde konser veren ikili, 1994 yılında dağıldı. Zafer Dilek, bu dönemden itibaren otuz yıldır aktif olarak sürdürdüğü müzik kariyerine ara verdi. 1998 yılında Neşe Karaböcek'in Bir Öptüm / Yağmur adlıyla yayımlanan albümünde "Yaşadım Mı Öldüm Mü" adlı bestesi yer aldı. 2001 yılında ise Metin Şentürk'ün Yolun Yarısı adlı albümünde "Ah İle Vah İle" adlı parçanın müziğini besteledi.[47] 2003 yılında Hülya Bozkaya'nın Bambaşka adlı albümünde "Bulamazsın" ve "Hazan Mevsimi" adlı parçaların düzenlemelerini yaptı. 2010'lu yılların başından itibaren müziği tamamen bıraktı. Bu dönemden sonra daha önceden yayımladığı albümlerde yer alan parçalar bu dönemde yayımlanan derleme ve toplama albümlerde yer aldı. 2010'lu yıllarda internetin yaygınlaşmasıyla birlikte özellikle Oyun Havaları (1975) albümü dünya çapında geniş kitlelere ulaştı. 2020'li yılların başında Oyun Havaları (1977) adlı albümü Ossi Müzik etiketiyle yeniden plak olarak yayımlandı.[48] Aynı dönemde albümleri ve teklileri dijital ortamda yayımlanmaya başladı.[49] Bu dönemde emekli olup müzikten uzaklaşan Dilek, İstanbul'da Yakacık Sanatçı Yaşam Evi yaşamını sürdürmeye devam etti.[50]
Sanatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarzı ve müzikal yaklaşımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, müziğinde doğu ve batı ezgilerini özgün bir sentezle birleştiren bir yaklaşım benimsedi. Özellikle 1970'lerde yayımladığı enstrümantal eserlerde, Türk halk müziği ve Türk sanat müziği eserlerini batı enstrümanları ve pop/rock altyapılarıyla yeniden düzenledi. Bu sayede geleneksel melodiler, elektro gitar, bas, davul ve org/sentezleyici gibi çalgılar eşliğinde, zaman zaman psikedelik rock ve funk tınılarının da hissedildiği modern bir sound kazandı. Dilek'in düzenlemelerinde orijinal parçaların melodik yapısı korunurken, batı armonileri, çok sesli orkestrasyon unsurları ve çağdaş ritmlerle zenginleştirme yapılmıştır.[51] Sanatçının ana enstrümanı elektro gitar olmakla birlikte, piyano, gitar ve bağlama dahil birçok enstrümanı çalabilmektedir. Eserlerinde gitar, çoğunlukla solo melodiyi taşıyan başroldedir; Dilek, geleneksel bağlama veya keman yerine gitar ve elektronik klavyeler kullanarak Türk ezgilerini yorumlamıştır. Ritim bölümünde ise bas gitar ve davul ile dönemin popüler müzik ritimleri kullanılmış; bazı parçalarda erken dönem synthesizer sesleri ve org dikkat çekmiştir.
"Bergama Zeybeği" düzenlemesinde, caz müzisyeni Önder Bali'nin dörtlüsü Önder Bali 4 enstrümanlarıyla eşlik etmiş ve zeybek gibi yöresel bir ritim, pop rock orkestrasyonuyla harmanlanmıştır. Zafer Dilek'in müzikal tarzı, dönemin Anadolu pop/rock akımıyla örtüşen yenilikçi bir çizgideydi. Kendi ifadesiyle, Türk Sanat Müziği eserlerini batılı bir anlayışla enstrümantal olarak icra etme fikri 1970'lerde dinleyiciden karşılık bulmuş önemli bir yenilikti. Bu özgün sentez sayesinde Dilek, Türk dinleyicisine aşina olduğu melodileri farklı bir tınıyla sunmuş; aynı zamanda 1970'lerin psikedelik ve funk etkilerini geleneksel motiflerle buluşturarak kalıcı bir etki yaratmıştır.[52]
Etkisi ve mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, özellikle enstrümantal düzenlemeleriyle Yeşilçam filmlerinin gizli kahramanlarından biri olarak anılır. 1970'li ve 80'li yıllarda çekilen birçok Türk filmi, arka planda Dilek'in yorumladığı melodiler sayesinde akıllarda kalmıştır; özellikle Kemal Sunal'ın ünlü komedi filmlerindeki müziklerin önemli bir kısmı Zafer Dilek imzası taşır. Bu durum, onun geniş kitlelerce yüzü gözükmeyen fakat sesi duyulan bir sanatçı olmasını sağlamıştır. Pek çok dinleyici, Dilek'in adını bilmeden onun müziklerini yıllarca filmler aracılığıyla benimsedi. Bu nedenle kendisine müzik çevrelerinde Yeşilçam'ın gizli kahramanı ve müzik dünyamızın saklı hazinesi gibi tanımlamalar yapılmıştır.[53] Dilek'in Türk müziğine en büyük katkılarından biri, Anadolu rock/folk ile batı müziği arasında köprü kurmasıdır. O, Türk halk müziği motiflerini elektrik gitar ve modern orkestrasyonla buluşturarak Anadolu Pop akımının enstrümantal ayağını güçlendirmiştir.[54]
Bu yönüyle Erkin Koray, Moğollar ve Mustafa Özkent gibi çağdaşlarıyla birlikte Türk psychedelia ve funk türlerinde öncü sayılır. Yaptığı özgün düzenlemeler, sonraki kuşak müzisyenlere ilham vermiş; Türk ezgilerinin evrensel bir dille sunulabileceğini göstermiştir. 2010'lu yıllarda yeniden yükselen Anadolu rock ve funk ilgisiyle beraber Zafer Dilek'in eserleri de yeniden keşfedilmeye başlanmıştır. Yurt içinde ve dışında koleksiyoncular onun plaklarını aramış, bazı parçaları DJ setlerinde ve derleme albümlerde yer bulmuştur. 2018 yılında vizyona giren Ölümlü Dünya filminde ve 2023'te yayımlanan Ölümlü Dünya 2 adlı devam filminde, Zafer Dilek'in eski şarkılarının kullanılması, uzun yıllar sonra onu genç kuşağın da dikkatine sunmuştur.[55] 1970'lerin altın dönemine damgasını vuran eserleriyle yaşamaya devam etmektedir. Türk müzik tarihinde enstrümantal aranjman denilince akla gelen ilk isimlerden biri olması, onun ne denli özel bir yer edindiğini gösterir. Yeni nesil müzik araştırmacıları ve yazarları da Dilek'i 50 yıllık kariyeriyle Türk müziğinin emektar ve öncü ismi olarak anmaktadır. Zafer Dilek, ardında bıraktığı albümler, film müzikleri ve sayısız düzenleme ile Türk müziğinin hafızasında kalıcı bir iz bırakmıştır.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Dilek, 2022 yılında oturduğu apartmanın kentsel dönüşüme girmesinden dolayı, Yakacık'ta yer alan İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Sanatçı Yaşam Evi'nde kalıyordu. 2024 yılında sağlık sorunları yaşamaya başladı. Bir süredir çeşitli sağlık problemleri yaşayan ünlü Dilek, önce Kayışdağı Darülaceze Tıp Merkezi'ne daha sonra ise Aralık 2025'te Göztepe Süleyman Yalçın Şehir Hastanesi yoğun bakıma kaldırıldı.[56]
Bir süre yoğun bakımda kalan Dilek, 11 Aralık 2025 tarihinde 81 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi 13 Aralık 2025 tarihinde Üsküdar, Karacaahmet Mezarlığı'nda bulunan aile kabristanlığına defnedildi.[57]
Diskografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Zafer Dilek (1973)
- Oyun Havaları (1975)
- Oyun Havaları (1977)
- Disco Folk Fasıl 2 (1979)
- Her Gece (1987)
TV Programları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Geçmiş Zaman Olur ki (1989-1991)
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Ödül | Kategori | Sonuç |
|---|---|---|---|
| 1978 | Milliyet Yılın 10 Şarkısı | En İyi Beste | Kazandı[58] |
| 1979 | Milliyet Yılın En Sevilen 10 Şarkısı | En İyi Beste | Kazandı[59] |
| 1982 | Milliyet Yılın En Sevilen 10 Şarkısı | En İyi Beste | Kazandı[60] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ https://www.gercekgundem.com/magazin/yesilcam-filmlerinin-unutulmaz-bestecisi-zafer-dilek-hayatini-kaybetti-563382
- ^ "Zafer Dilek biyografisi". Biyografi. biyografiler.com. Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ "Cazseverler klübü faaliyete geçti". Milliyet. 23 Ocak 1966 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2025.
- ^ "Okan Dinçer Kontrastları". Milliyet. 5 Kasım 1967 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2025.
- ^ "Elvis'i Dinlerken Radyonun Başından Ayrılmazdım". Söyleşi. elvisturk.com. 16 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2025.
- ^ "Başar Tamer – Gün Doğmadan Neler Doğar / Bir Gece". Discogs. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2025.
- ^ "Bergama Zeybeğinde emeği geçen öteki üç genç". Milliyet. 31 Ocak 1971 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2025.
- ^ "Önder Bali 4 – Bergama Zeybeği / Geçen Yaz". Discogs. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2025.
- ^ "Önder Bali 4". Milliyet. 31 Ocak 1971 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2025.
- ^ "Zafer Dilek – İşte Hendek İşte Deve / Sev Kardeşim". Discogs. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2025.
- ^ "Zafer Dilek hakkında". normalsozluk.com. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Avuçlarımda Hala Sıcaklığın Var / Köroğlu". Discogs. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2025.
- ^ "Bütün Meyhanelerini Dolaştım İstanbul'un / Yeşil Yaylam". Discogs. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2025.
- ^ "Dikkat çeken melodiler". Milliyet. 26 Şubat 1972 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2025.
- ^ "Türküz Türkü Çağırırız". rateyourmusic.com. Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2025.
- ^ "Müzik klübü, en çok sevilen melodiler". Milliyet. 23 Eylül 1973 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025.
- ^ "İntizar / Çiçek Dağı". Discogs. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ "Sevda Yolu / Sevdikçe Yaşarım". Discogs. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ "Ünlü sanatçılar harp filosu gününde buluşuyor". Milliyet. 22 Nisan 1973 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2025.
- ^ "Zafer Dilek – Zafer Dilek, LP". Discogs. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ "TRT Ara Müzikleri". Discogs. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Lale Belkıs – Çilli / Sevmek Suçu". Discogs. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2025.
- ^ "Tele spor". Milliyet. 29 Aralık 1974 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2025.
- ^ "Zafer, Banu ve Hülya - Singles & EPs". Discogs. Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2025.
- ^ "Arif Sağ & Zafer Dilek – Golden (Altın Bağlama)". Discogs. 4 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "Kapıcılar Kralı". SinemaTürk. Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "Zafer, Banu Ve Hülya - LP". Discogs. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ "Zafer Dilek - Oyun Havaları, LP". Discogs. 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2025.
- ^ "Nihayet! Beklediğiniz kalitede". Milliyet. 27 Aralık 1975 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2025.
- ^ Oyun Havaları (albüm kitapçığı). Zafer Dilek. Yonca Plak. 1975. YCSLP-5011.
- ^ "Zafer Dilek Soundtrack". SinemaTürk. Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2025.
- ^ "Kusura Bakma / Yaşanmamış Yıllar Images". Discogs. Erişim tarihi: 22 Ekim 2013. (İngilizce)
- ^ "Selda, LP". Discogs. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2025.
- ^ "Yaşadım Mı Öldüm Mü! / Hasret". Discogs. 3 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2025.
- ^ "TRT ARA MÜZİKLERİ 1-2 / Çeşitli Sanatçılar". sinemamuzik.com. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2025.
- ^ "Zafer Dilek – Oyun Havaları, LP - 1977". Discogs. 13 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025.
- ^ "Huysuz Virjin 1". Discogs. 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2025.
- ^ "Disco Folk Fasıl - 2 (Turkish Disco Folk Fasıl)". Discogs. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2025.
- ^ "Zafer Dilek Writing & Arrangement". Discogs. Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2025.
- ^ "Zafer Dilek - Her Gece". Discogs. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2025.
- ^ "2. Kanal". Milliyet. 5 Şubat 1989 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2025.
- ^ "Eskiye bakış". Milliyet. 22 Ekim 1989 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025.
- ^ "Cantekin & Zafer – Geçmiş Zaman Olur Ki... (Nostalgic Oldies!...)". Discogs. Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "TV Bugün". Milliyet. 29 Haziran 1991 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2025.
- ^ "Pazar 93". Milliyet. 21 Şubat 1993 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Haftanın Kültür Sanat Olayları". Milliyet. 10 Eylül 1991 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Metin Şentürk – Yolun Yarısı". Discogs. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2025.
- ^ "Oyun Havaları / Zafer Dilek". ossimuzik.com. Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "Zafer Dilek'in Kült Albümü Oyun Havaları İlk Kez Dijital Platformlarda!". Yazı. parydise.io. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025.
- ^ "Artık yolun sonuna gelmişim gibi hissediyorum... Sezen Aksu bir kez olsun aramadı". Hurriyet.com.tr 18 Aralık 2023. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022.
- ^ "Turkish Disco: The Intersection of Anatolian Pop, Groove, and Psychedelia". Dergi. dergipark.org.tr. Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Röportaj: Zafer Dilek ile müzik, Türk sineması ve teknoloji üzerine". Haber. Sabah. 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2025.
- ^ "Türk Filmlerinin Gizli Kahramanı - Zafer Dilek". izmirmekan.net. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2025.
- ^ "Müzik dünyamızın saklı hazinesi: Zafer Dilek". Röportaj. istdergi.com. 26 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
- ^ "Ölümlü Dünya 2 Film Müzikleri". Albüm. Spotify. Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2025.
- ^ "Zafer Dilek kimdir, neden öldü?". Haber. CNN Türk. 11 Aralık 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2025.
- ^ "Yeşilçam'ın ünlü müzisyeni Zafer Dilek'ten acı haber!". Haber. A Haber. 12 Aralık 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2025.
- ^ "Yılın 10 Şarkısı, Bir Müzik Şöleni Oldu". Milliyet. 12 Şubat 1978 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2025.
- ^ "Yılın En Sevilen 10 Şarkısı". Milliyet. 7 Ocak 1979 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2025.
- ^ "Yılın En Sevilen 10 Şarkısı". Milliyet. 10 Ocak 1982 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Spotify'da Zafer Dilek 2 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Apple Music'de Zafer Dilek 28 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- YouTube Music'de Zafer Dilek
- SinemaTürk'te Zafer Dilek
- Discogs'ta Zafer Dilek diskografisi
| Stüdyo albümleri | |
|---|---|
| Single'ları | İşte Hendek İşte Deve / Sev Kardeşim · Bütün Meyhanelerini Dolaştım İstanbul'un / Yeşil Yaylam · Avuçlarımda Hala Sıcaklığın Var / Köroğlu · İntizar / Çiçek Dağı · Sevda Yolu / Sevdikçe Yaşarım · Çarşambayı Sel Aldı / Yalancı Yarim · Golden (Altın Bağlama) · Yaşadım Mı Öldüm Mü! / Hasret · Nem Kaldı · Gibi Gibi · Mamy Blue / Raindrops Keep Falling on My Head · Yekte |
| Proje albümleri | |
| Soundtrack | |
| Televizyon | |
| İlgili maddeler | |
- 1944 doğumlular
- 2025'te ölenler
- Türk erkek gitaristler
- Türk aranjörler
- Anadolu rock müzisyenleri
- Adana ili doğumlu müzisyenler
- 1960'ların şarkıcıları
- 1970'lerin şarkıcıları
- 1980'lerin şarkıcıları
- 1990'ların şarkıcıları
- 2000'lerin şarkıcıları
- 20. yüzyılda Türk erkek şarkıcılar
- 21. yüzyılda Türk erkek şarkıcılar
- Türk besteciler
- Yonca Plak sanatçıları
- Emre Plak sanatçıları
- Pop rock müzisyenleri
- Psikedelik rock müzisyenleri
- Funk müzisyenleri
- Pop folk şarkıcıları
- Blues müzisyenleri