Ön Hint-Avrupa anavatanı
| Makale serilerinden |
 |
Ön Hint-Avrupa anavatanı, Ön Hint-Avrupa dilinin tarih öncesi dilsel anavatanıydı. Bir diğer deyişle, ilk Hint-Avrupa dilinin ortaya çıktığı lehçelere ayrılmadan önce bu ön dilin konuşulduğu bölgeydi.
Ön Hint-Avrupa anavatanının konumu hakkındaki en çok kabul gören öneri, Kurgan hipotezidir.[not 1] Hipotez; arkaik, erken ve geç Ön Hint-Avrupa dilinin MÖ 4000 civarında Karadeniz-Hazar steplerinde konuşulduğunu öne sürer.[1][2][3][4][5] 2010'lar ve 2020'lerde aDNA araştırmaları sonucu yeniden önem kazanan ikinci bir olasılık, arkaik dilin (Hint-Hitit) Kafkas Dağları'nın güneyinde konuşulduğunu öne süren Ermeni hipotezidir.[6][7][8][9][10][11] Üçüncü bir fikir, dilin anavatanının MÖ 8000 civarında Anadolu olduğunu öne süren Anadolu hipotezidir.[1][12][13][14] Bu üç hipotezin yanı sıra eskimiş ancak tarihsel öneme sahip Kuzey Avrupa hipotezi, Neolitik kreolleşme hipotezi, Paleolitik devamlılık paradigması, Arktik teorisi ve "yerli Aryanlar" hipotezi dahil olmak üzere birkaç diğer teori de öne sürülmüştür. Bu teoriler fazla kabul görmemekte ve marjinal teoriler olarak değerlendirilmektedirler. [15][2][16]
Hint-Avrupalıların anavatanı için arayış 18. yüzyıl sonlarında, Hint-Avrupa dil ailesinin keşfinin ardından başlamıştır.[17] Bu anavatanın yerini bulmak için kullanılan yöntemler tarihsel dilbilim, arkeoloji, biyolojik antropoloji ve daha yakın bir tarihten itibaren insan nüfusu genetiği disiplinlerinden alınmıştır.
Hipotezler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana teoriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurgan hipotezi, Ermeni (Yakın Doğu) hipotezi ve Anadolu hipotezi, Hint-Avrupa anavatanının konumu hakkındaki üç ana fikirdir.[not 2] Ön Hint-Avrupa anavatanını MÖ 4000 civarında Karadeniz-Hazar steplerine yerleştiren Kurgan hipotezi[5], çoğu akademisyen tarafından desteklenen hipotezdir.[not 1]
Dilbilimci Allan R. Bomhard'a göre arkeologlar Marija Gimbutas ve David W. Anthony tarafından öne sürülen Kurgan hipotezi "sadece dilbilimsel kanıtlarla değil, aynı zamanda giderek artan arkeolojik ve genetik kanıtlarla da destekleniyor. Hint-Avrupalıların, bu bölgede MÖ 4500-3500 arasında varlık gösteren birkaç kültür kompleksine ait olduğu belirlenmiştir. Bu anavatanı destekleyen kaynaklar hem geniş, hem de ikna edicidir. [...]. Sonuç olarak, muhtemel Hint-Avrupa anavatanına dair Anadolu gibi diğer senaryolar artık çoğunlukla terk edilmiştir"[18], ancak Ön Yunanca[19], Ön Ermenice[20][21], Ön Arnavutça[kaynak belirtilmeli], Ön Keltçe[22] ve Ön Anadoluca[23] gibi dillerin kendi anavatanlarında konuşulmaya başlanma şekli gibi bazı kritik sorunlar hala Kurgan hipotezi bağlamında tartışılmaktadır.[24]
2010'lardan itibaren yeniden önem kazanmaya başlayan bir başka hipotez, Ermeni hipotezi olarak da bilinen Yakın Doğu modelidir.[24] 1980'lerin başında dilbilimciler Tamaz Gamkrelidze ve Vyaçeslav İvanov tarafından öne sürülen hipotez, tartışmalı gırtlaksallık teorisine dayalı ve Grogoryev'in yaptığı arkeolojik buluşlarla alakalı bir şekilde Hint-Avrupa ve Kafkas dilleri arasında ilişkiler olduğunu iddia eder.[24]
Arkeolog Colin Renfrew tarafından öne sürülen Anadolu hipotezi, Ön Hint-Avrupa öncesi anavatanın MÖ 8000 civarında Anadolu[13] ve Ön Hint-Avrupa dilinin kendisinin anavatanının MÖ 5000 civarında Balkanlar olduğunu, Avrupa'da tarımın ilerlemesiyle dilin dalgalar halinde yayıldığını iddia eder. Önemli derecede dikkat çekse ve tartışma uyandırsa da, iddia ettiği tarihler Ön Hint-Avrupa dillerinin dilbilimsel zaman çizgelesi ile uyuşmuyor[2] ve genetik verilere göre Hint gen havuzunda Anadolu kökenleri bulunamıyor.[25]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Bkz.:
- Bomhard (2019), s. 2: "Bu senaryo sadece dilbilimsel kanıtlarla değil, aynı zamanda giderek artan arkeolojik ve genetik kanıtlarla da destekleniyor. Hint-Avrupalıların, bu bölgede MÖ 4500-3500 arasında varlık gösteren birkaç kültür kompleksine ait olduğu belirlenmiştir. Bu anavatanı destekleyen kaynaklar hem geniş, hem de ikna edicidir. [...]. Sonuç olarak, muhtemel Hint-Avrupa anavatanına dair Anadolu gibi diğer senaryolar artık çoğunlukla terk edilmiştir.";
- Reich (2018), s. 152: "Bu buluş, Kurgan hipotezi için bir kanıt dizisi daha sağlayarak sadece Hint-Avrupa dillerinin değil, Brahmin rahiplerinin binlerce yıl boyunca muhafaza ettiği dinde yansıtıldığı gibi Hint-Avrupa kültürünün de yüksek ihtimalle ataları steplerde ortaya çıkan halklar tarafından yayıldığını gösteriyor.";
- Kristiansen et al. (2017), ss. 341–342: "Antik DNA'dan gelen kanıtları yukarıda tartışılan yakın tarihli dilbilimsel çalışmaların ortaya çıkardığı ek kanıtlara eklediğimizde, Anadolu hipotezi büyük oranda yalanlanmış olarak kabul edilmelidir. Daha sonra Avrasya'nın batısına hükmeden bu Hint-Avrupa dilleri, MÖ 3. binyılda Rus steplerinden gelen göçler ile ortaya çıkanlardı."
- Anthony & Ringe (2015), s. 199: "Arkeolojik kanıtlar ve dilbilimsel kanıtlar, Hint-Avrupa dilleri için yaklaşık MÖ 4000'de Karadeniz-Hazar steplerinde bir kökeni destekleyen biçimde örtüşüyor. Kanıtlar o kadar güçlü ki, diğer hipotezleri destekleyen argümanlar yeniden incelenmelidir."
- Mallory (1989), s. 185: "Kurgan çözümü çekicidir ve birçok arkeolog ve dilbilimci tarafından kısmen ya da tamamen kabul görmektedir. Bu, birinin Encyclopedia Britannica'da ve Büyük Larousse Ansiklopedik Sözlüğü'nde gördüğü bir çözümdür."
- ^ Mallory 2013: "Bu sempozyumdaki konuşmacıların genel olarak Hint-Avrupa anavatanı sorununa şu üç 'çözüm'den birini desteklediği görülebilir: 1. Anadolu Neolitik modeli ... 2. Yakın Doğu modeli ... 3. Karadeniz-Hazar modeli."
Alıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Mallory & Adams 2006.
- ^ a b c Anthony 2007.
- ^ Pereltsvaig & Lewis 2015, ss. 1–16.
- ^ Anthony & Ringe 2015.
- ^ a b Haak et al. 2015.
- ^ Haak et al. 2015, s. 138, Supplementary Information.
- ^ Reich 2018, s. 177.
- ^ Damgaard 2018, s. 8.
- ^ Wang et al. 2018, s. 10.
- ^ Grolle 2018, s. 108.
- ^ Lazaridis I, Alpaslan-Roodenberg S, Acar A, Açıkkol A, Agelarakis A, Aghikyan L, Akyüz U, Andreeva D, Andrijašević G, Antonović D, Armit I, Atmaca A, Avetisyan P, Aytek, A, Bacvarov, K (2022). "The genetic history of the Southern Arc: A bridge between West Asia and Europe" [Güney Yayı'nın genetik tarihi: Batı Asya ve Avrupa arasında bir köprü]. Science (İngilizce). 377 (6609): eabm4247. doi:10.1126/science.abm4247
. ISSN 0036-8075. PMC 10064553 . PMID 36007055.
- ^ Renfrew, Colin (1990). Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins [Arkeoloji ve Dil: Hint-Avrupa Kökeni Bulmacası] (İngilizce). CUP Archive. ISBN 9780521386753.
- ^ a b Gray & Atkinson 2003.
- ^ Bouckaert et al. 2012.
- ^ Trautmann 2005, s. xiii.
- ^ Parpola 2015.
- ^ Pereltsvaig & Lewis 2015, ss. 19–38.
- ^ Bomhard 2019, s. 2.
- ^ Lazaridis, Iosif; Mittnik, Alissa; Patterson, Nick; Mallick, Swapan; Rohland, Nadin; Pfrengle, Saskia; Furtwängler, Anja; Peltzer, Alexander; Posth, Cosimo; Vasilakis, Andonis; McGeorge, P.J.P. (2017). "Genetic origins of the Minoans and Mycenaeans" [Minoalılar ve Mikenlerin genetik kökenleri]. Nature (İngilizce). 548 (7666): 214-218. Bibcode:2017Natur.548..214L. doi:10.1038/nature23310. ISSN 0028-0836. PMC 5565772 . PMID 28783727.
- ^ Yepiskoposyan, Levon; Hovhannisyan, Anahit; Khachatryan, Zaruhi (2016). "Genetic Structure of the Armenian Population" [Ermeni Nüfusunun Genetik Yapısı]. Archivum Immunologiae et Therapiae Experimentalis (İngilizce). 64 (1): 113-116. doi:10.1007/s00005-016-0431-9. ISSN 1661-4917. PMID 28083603.
- ^ Martirosyan, Hrach (2013). "The place of Armenian in the Indo-European language family: the relationship with Greek and Indo-Iranian" [Ermenicenin Hint-Avrupa dil ailesindeki yeri: Yunanca ve Hint-İran dilleri ile ilişki]. Journal of Language Relationship, 10. sayı, Ağu. 2013 (İngilizce). Moskova. ISBN 9785457529922.
- ^ Sims-Williams, Patrick (2020). "An Alternative to 'Celtic from the East' and 'Celtic from the West'" ['Doğu'dan gelen Keltçe' ve 'Batı'dan gelen Keltçe'ye bir alternatif]. Cambridge Archaeological Journal (İngilizce). 30 (3): 511-529. doi:10.1017/S0959774320000098 . hdl:2160/317fdc72-f7ad-4a66-8335-db8f5d911437 . ISSN 0959-7743.
- ^ Kroonen, Barjamovic & Peyrot 2018, s. 9.
- ^ a b c Mallory 2013.
- ^ Lazaridis et al. 2016, Supplementary Information.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anthony, David W. (2007), The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World, Princeton University Press
- Anthony, David; Ringe, Don (2015), "The Indo-European Homeland from Linguistic and Archaeological Perspectives", Annual Review of Linguistics, 1 (1), ss. 199-219, doi:10.1146/annurev-linguist-030514-124812
- Anthony, David W. (2019), "Archaeology, Genetics, and Language in the Steppes: A Comment on Bomhard", Journal of Indo-European Studies, ss. 1-23
- Anthony, David (2020), "Ancient DNA, Mating Networks, and the Anatolian Split", Serangeli, Matilde; Olander, Thomas (Ed.), = DHnEDwAAQBAJ Dispersals and Diversification: Linguistic and Archaeological Perspectives on the Early Stages of Indo-European
|url=değerini kontrol edin (yardım), BRILL, ss. 31-42, ISBN 9789004416192 - Anthony, David (2020a). "Migration, Ancient DNA, and Bronze Age Pastoralists from the Eurasian Steppes". Daniels, Megan (Ed.). Homo Migrans: Modeling Mobility and Migration in Human History. IEMA Distinguished Monograph Series. Albany: SUNY Press.
- Bojtar, Endre (1999), Foreword to the Past: A Cultural History of the Baltic People, Central European University Press
- Bomhard, Allan (2019), "The Origins of Proto-Indo-European: The Caucasian Substrate Hypothesis", Journal of Indo-European Studies, 47 (1–2)
- Bouckaert, Remco; Lemey, Philippe; Dunn, Michael; Greenhill, Simon J.; Alekseyenko, Alexander V.; Drummond, Alexei J.; Gray, Russell D.; Suchard, Marc A.; Atkinson, Quentin D. (2012). "Mapping the Origins and Expansion of the Indo-European Language Family". Science. 337 (6097): 957-960. Bibcode:2012Sci...337..957B. doi:10.1126/science.1219669. PMC 4112997 . PMID 22923579.
- Cavalli-Sforza, Luigi Luca (2000). = PhBjQgAACAAJ Genes, peoples, and languages
|url=değerini kontrol edin (yardım). Farrar Straus & Giroux. ISBN 978-0-86547-529-8. - Chang, Will; Cathcart, Chundra; Hall, David; Garrett, Andrew (2015). "Ancestry-Constrained Phylogenetic Analysis Supports the Indo-European Steppe Hypothesis". Language, 91, Number 1, March 2015: 194–244.
- Damgaard, Peter de Barros (2018), "The First Horse herders and the Impact of Early Bronze Age Steppe expansions into Asia", Science, 360 (6396), doi:10.1126/science.aar7711, PMC 6748862 , PMID 29743352
- Gray, Russell D.; Atkinson, Quentin D. (2003). "Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin". Nature. 426 (6965): 435-439. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380.
- Grolle, Johann (12 Mayıs 2018), "Invasion aus der Steppe", Der Spiegel
- Haak W, Lazaridis I, Patterson N, Rohland N, Mallick S, Llamas B, Brandt G, Nordenfelt S, Harney E, Stewardson K, Fu Q, Mittnik A, Bánffy E, Economou C, Francken M, Friederich S, Pena RG, Hallgren F, Khartanovich V, Khokhlov A, Kunst M, Kuznetsov P, Meller H, Mochalov O, Moiseyev V, Nicklisch N, Pichler SL, Risch R, Rojo Guerra MA, Roth C, Szécsényi-Nagy A, Wahl J, Meyer M, Krause J, Brown D, Anthony D, Cooper A, Alt KW, Reich D (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 522 (7555): 207-211. arXiv:1502.02783 . Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 . PMID 25731166.
Yazarların tam listesi
- Wolfgang Haak
- Iosif Lazaridis
- Nick Patterson
- Nadin Rohland
- Swapan Mallick
- Bastien Llamas
- Guido Brandt
- Susanne Nordenfelt
- Eadaoin Harney
- Kristin Stewardson
- Qiaomei Fu
- Alissa Mittnik
- Eszter Bánffy
- Christos Economou
- Michael Francken
- Susanne Friederich
- Rafael Garrido Pena
- Fredrik Hallgren
- Valery Khartanovich
- Aleksandr Khokhlov
- Michael Kunst
- Pavel Kuznetsov
- Harald Meller
- Oleg Mochalov
- Vayacheslav Moiseyev
- Nicole Nicklisch
- Sandra L. Pichler
- Roberto Risch
- Manuel A. Rojo Guerra
- Christina Roth
- Anna Szécsényi-Nagy
- Joachim Wahl
- Matthias Meyer
- Johannes Krause
- Dorcas Brown
- David Anthony
- Alan Cooper
- Kurt Werner Alt
- David Reich
- Kassian, Alexei S., Mikhail Zhivlov, George Starostin, Artem A. Trofimov, Petr A. Kocharov, Anna Kuritsyna and Mikhail N. Saenko (2021). "Rapid radiation of the inner Indo-European languages: an advanced approach to Indo-European lexicostatistics". Linguistics, Volume 59 Issue 4.
- Kloekhorst, Alwin (2008), "Some Indo-Uralic Aspects of Hittite" (PDF), The Journal of Indo-European Studies, 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi15 Temmuz 2020
- Kortlandt, Frederik (2010), An outline of proto-indo-european (working paper) (PDF)
- Kozintsev, Alexander (2019), "Proto-Indo-Europeans: The Prologue", Journal of Indo-European Studies, 47 (3–4)
- Krause, Johannes; Trappe, Thomas (2021) [2019]. = WBDyDwAAQBAJ&q = A+Short+History+of+Humanity%3A+A+New+History+of+Old+Europe A Short History of Humanity: A New History of Old Europe
|url=değerini kontrol edin (yardım) [Die Reise unserer Gene: Eine Geschichte über uns und unsere Vorfahren] (İngilizce) (I bas.). New York: Random House. ss. 122, 186. ISBN 9780593229422. - Kristiansen, Kristian; Allentoft, Morten E.; Frei, Karin M.; Iversen, Rune; Johannsen, Niels N.; Kroonen, Guus; Pospieszny, Łukasz; Price, T. Douglas; Rasmussen, Simon; Sjögren, Karl-Göran; Sikora, Martin (2017). "Re-theorising mobility and the formation of culture and language among the Corded Ware Culture in Europe". Antiquity (İngilizce). 91 (356): 334-347. doi:10.15184/aqy.2017.17 . hdl:1887/70150 . ISSN 0003-598X.
- Kristiansen, Kristian (2020), "The Archaeology of Proto-Indo-European and Proto-Anatolian: Locating the Split", Serangeli; Olander (Ed.), Dispersals and Diversification: Linguistic and Archaeological Perspectives on the Early-Stages of Indo-European, BRILL, s. 157
- Kroonen, Guus; Barjamovic, Gojko; Peyrot, Michael (2018), Linguistic supplement to Damgaard et al. 2018: Early Indo-European languages, Anatolian, Tocharian and Indo-Iranian
- Lazaridis I, Nadel D, Rollefson G, Merrett DC, Rohland N, Mallick S, Fernandes D, Novak M, Gamarra B, Sirak K, Connell S, Stewardson K, Harney E, Fu Q, Gonzalez-Fortes G, Jones ER, Roodenberg SA, Lengyel G, Bocquentin F, Gasparian B, Monge JM, Gregg M, Eshed V, Mizrahi AS, Meiklejohn C, Gerritsen F, Bejenaru L, Blüher M, Campbell A, Cavalleri G, Comas D, Froguel P, Gilbert E, Kerr SM, Kovacs P, Krause J, McGettigan D, Merrigan M, Merriwether DA, O'Reilly S, Richards MB, Semino O, Shamoon-Pour M, Stefanescu G, Stumvoll M, Tönjes A, Torroni A, Wilson JF, Yengo L, Hovhannisyan NA, Patterson N, Pinhasi R, Reich D (2016). "Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East". Nature. 536 (7617): 419-424. Bibcode:2016Natur.536..419L. doi:10.1038/nature19310. ISSN 0028-0836. PMC 5003663 . PMID 27459054.
Yazarların tam listesi
- Iosif Lazaridis
- Dani Nadel
- Gary Rollefson
- Deborah C. Merrett
- Nadin Rohland
- Swapan Mallick
- Daniel Fernandes
- Mario Novak
- Beatriz Gamarra
- Kendra Sirak
- Sarah Connell
- Kristin Stewardson
- Eadaoin Harney
- Qiaomei Fu
- Gloria Gonzalez-Fortes
- Eppie R. Jones
- Songül Alpaslan Roodenberg
- György Lengyel
- Fanny Bocquentin
- Boris Gasparian
- Janet M. Monge
- Michael Gregg
- Vered Eshed
- Ahuva-Sivan Mizrahi
- Christopher Meiklejohn
- Fokke Gerritsen
- Luminita Bejenaru
- Matthias Blüher
- Archie Campbell
- Gianpiero Cavalleri
- David Comas
- Philippe Froguel
- Edmund Gilbert
- Shona M. Kerr
- Peter Kovacs
- Johannes Krause
- Darren McGettigan
- Michael Merrigan
- D. Andrew Merriwether
- Seamus O'Reilly
- Martin B. Richards
- Ornella Semino
- Michel Shamoon-Pour
- Gheorghe Stefanescu
- Michael Stumvoll
- Anke Tönjes
- Antonio Torroni
- James F. Wilson
- Loic Yengo
- Nelli A. Hovhannisyan
- Nick Patterson
- Ron Pinhasi
- David Reich
- Mallory, J. P. (1989), In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth, Londra: Thames & Hudson
- Mallory, J. P. (1996), Fagan, Brian M. (Ed.), The Oxford Companion to Archaeology, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-507618-9
- Mallory, James P. (1997), "The homelands of the Indo-Europeans", Blench, Roger; Spriggs, Matthew (Ed.), Archaeology and Language, I: Theoretical and Methodological Orientations, Londra: Routledge, ISBN 978-0-415-11760-9.
- Mallory, J. P.; Adams, D. Q. (1997), Encyclopedia of Indo-European Culture, Taylor & Francis
- Mallory, J. P.; Adams, D. Q. (2006), The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world (Repr. bas.), Oxford [u.a.]: Oxford Univ. Press, ISBN 9780199287918
- Mallory, J .P. (2013), "Twenty-first century clouds over Indo-European homelands" (PDF), Journal of Language Relationship, cilt 9, ss. 145-154, doi:10.31826/jlr-2013-090113
- Mallory, J. P.; Dybo, A.; Balanovsky, O. (2020), "The Impact of Genetics Research on Archaeology and Linguistics in Eurasia", Russian Journal of Genetics, 55 (12), ss. 1472-1487, doi:10.1134/S1022795419120081
- Mascarenhas, Desmond D.; Raina, Anupuma; Aston, Christopher E.; Sanghera, Dharambir K. (2015), "Genetic and Cultural Reconstruction of the Migration of an Ancient Lineage", BioMed Research International, cilt 2015, s. 651415, doi:10.1155/2015/651415 , PMC 4605215 , PMID 26491681
- Narasimhan, Vagheesh M.; Anthony, David; Mallory, James; Reich, David (2018), The Genomic Formation of South and Central Asia, bioRxiv 10.1101/292581 , doi:10.1101/292581 , hdl:21.11116/0000-0001-E7B3-0
- Narasimhan, Vagheesh M.; Patterson, N.J.; Moorjani, Priya; Rohland, Nadin (2019), "The Formation of Human Populations in South and Central Asia", Science, 365 (6457), ss. eaat7487, doi:10.1126/science.aat7487, PMC 6822619 , PMID 31488661
- Nichols, Johanna (1997), "The Epicenter of the Indo-European Linguistic Spread", Blench, Roger; Spriggs, Matthew (Ed.), Archaeology and Language I: Theoretical and Methodological Orientations, Routledge
- Nichols, Johanna (1999), "The Eurasian Spread Zone and the Indo-European Dispersal", Blench, Roger; Spriggs, Matthew (Ed.), Archaeology and Language II: Correlating archaeological and Linguistic Hypotheses, Routledge
- Parpola, Asko (2015), The Roots of Hinduism. The Early Aryans and the Indus Civilisation, Oxford University Press
- Pereltsvaig, Asya; Lewis, Martin W. (2015), = iFe3BwAAQBAJ "Searching for Indo-European origins"
|bölümurl=değerini kontrol edin (yardım), The Indo-European Controversy, Cambridge University Press, ISBN 9781107054530 - Piazza, Alberto; Cavalli-Sforza, Luigi (2006). "Diffusion of genes and languages in human evolution". Proceedings of the 6th International Conference on the Evolution of Language. ss. 255-266. 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2010.
- Reich, David (2018). = rKZTDwAAQBAJ Who We Are and How We Got Here: Ancient DNA and the new science of the human past
|url=değerini kontrol edin (yardım) (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-255438-3. - Ringe, Donald A. (2006), From Proto-Indo-European to Proto-Germanic, Linguistic history of English, v. 1, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-955229-0
- Shnirelman, Victor (2007), = 40 "Archaeology, Russian Nationalism, and the "Arctic Homeland""
|bölümurl=değerini kontrol edin (yardım) (PDF), Kohl, P. L.; Kozelsky, M.; Ben-Yehuda, N. (Ed.), Selective Remembrances: Archaeology in the Construction, Commemoration, and Consecration of National Pasts, University of Chicago Press, 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından = 40 arşivlendi|arşivurl=değerini kontrol edin (yardım) (PDF) - Shinde, Vasant; Narasimhan, Vagheesh M.; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan (2019), "An Ancient Harappan Genome Lacks Ancestry from Steppe Pastoralists or Iranian Farmers", Cell, 179 (3), ss. 729-735.e10, doi:10.1016/j.cell.2019.08.048, PMC 6800651 , PMID 31495572
- Trautmann, Thomas (2005). The Aryan Debate. Oxford University Press.
- Vybornov, Aleksandr (2016), "Initial stages of two Neolithisation models in the Lower Volga basin", Documenta Praehistorica, cilt 43, ss. 161-166, doi:10.4312/dp.43.7
- Wang CC, Wissgott A, Brandt G, Jeong C, Schiffels S, Krause J, Haak W, Reinhold S, Mariaschk D, Hansen S, Kalmykov A, Belinskiy AB, Cheronet O, Keating D, Ferry M, Harney E, Mallick S, Rohland N, Stewardson K, Reich D, Kantorovich AR, Maslov VE, Petrenko VG, Erlikh VR, Atabiev BC, Magomedov RG, Kohl PL, Alt KW, Pichler SL, Gerling C, Meller H, Vardanyan B, Yeganyan L, Rezepkin AD, Berezina N, Berezin YB, Buzhilova A, Gresky J, Fuchs K, Knipper C, Balanovska E, Balanovsky O, Mathieson I, Higham T, Trifonov V, Pinhasi R (2018), "The genetic prehistory of the Greater Caucasus", bioRxiv, OCLC 8640486228
Yazarların tam listesi
- Chuan-Chao Wang
- Antje Wissgott
- Guido Brandt
- Choongwon Jeong
- Stephan Schiffels
- Johannes Krause
- Wolfgang Haak
- Sabine Reinhold
- Dirk Mariaschk
- Svend Hansen
- Alexey Kalmykov
- Andrej B Belinskiy
- Olivia Cheronet
- Denise Keating
- Matthew Ferry
- Eadaoin Harney
- Swapan Mallick
- Nadin Rohland
- Kristin Stewardson
- David Reich
- Anatoly R Kantorovich
- Vladimir E Maslov
- Vladimira G Petrenko
- Vladimir R Erlikh
- Biaslan C Atabiev
- Rabadan G Magomedov
- Philipp L Kohl
- Kurt W Alt
- Sandra L Pichler
- Claudia Gerling
- Harald Meller
- Benik Vardanyan
- Larisa Yeganyan
- Alexey D Rezepkin
- Natalia Y Berezina
- Yakov B Berezin
- Alexandra P Buzhilova
- Julia Gresky
- Katharina Fuchs
- Corina Knipper
- Elena Balanovska
- Oleg Balanovsky
- Iain Mathieson
- Thomas Higham
- Viktor Trifonov
- Ron Pinhasi
- Wang CC, Reinhold S, Kalmykov A, Wissgott A, Brandt G, Jeong C, Cheronet O, Ferry M, Harney E, Keating D, Mallick S, Rohland N, Stewardson K, Kantorovich AR, Maslov VE, Petrenko VG, Erlikh VR, Atabiev BC, Magomedov RG, Kohl PL (2019), "Ancient human genome-wide data from a 3000-year interval in the Caucasus corresponds with eco-geographic regions", Nature Communications, 10 (1), s. 590, Bibcode:2019NatCo..10..590W, doi:10.1038/s41467-018-08220-8, PMC 6360191 , PMID 30713341
Yazarların tam listesi
- Chuan-Chao Wang
- Sabine Reinhold
- Alexey Kalmykov
- Antje Wissgott
- Guido Brandt
- Choongwon Jeong
- Olivia Cheronet
- Matthew Ferry
- Eadaoin Harney
- Denise Keating
- Swapan Mallick
- Nadin Rohland
- Kristin Stewardson
- Anatoly R Kantorovich
- Vladimir E Maslov
- Vladimira G Petrenko
- Vladimir R Erlikh
- Biaslan Ch Atabiev
- Rabadan G Magomedov
- Philipp L Kohl
- Kurt W Alt
- Sandra L Pichler
- Claudia Gerling
- Harald Meller
- Benik Vardanyan
- Larisa Yeganyan
- Alexey D Rezepkin
- Dirk Mariaschk
- Natalia Berezina
- Julia Gresky
- Katharina Fuchs
- Corina Knipper
- Stephan Schiffels
- Elena Balanovska
- Oleg Balanovsky
- Iain Mathieson
- Thomas Higham
- Yakov B Berezin
- Alexandra Buzhilova
- Viktor Trifonov
- Ron Pinhasi
- Andrej B Belinskij
- David Reich
- Svend Hansen
- Johannes Krause
- Wolfgang Haak
- Wells, Spencer; Read, Mark (2002). The journey of man: a genetic odyssey
. Princeton University Press. s. 168. ISBN 978-0-691-11532-0. - Zvelebil (1995), "Indo-European origins and the agricultural transition in Europe", Whither Archaeology?: papers in honour of Evžen Neustupný
|
Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |