Trakça
| Trakça | |
|---|---|
| Trakça | |
| Bölge | Trakya, Kuzeybatı Anadolu |
| Etnisite | Traklar |
| Ölü dil | 5.-6. yüzyıl |
| Dil ailesi | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | txh |
| Glottolog | thra1250[1] |
Trak dili veya Trakça, Antik dönemlerde Güneydoğu Avrupa'da Traklar tarafından kullanılmış olan ve Hint-Avrupa dili grubuna dahil olduğu öne sürülen bir ölü dildir. Avrupa merkezli yayınlarda, Trak dilinin Hint-Avrupa dillerinin satem grubuna ait olduğu veya satem dillerinden kuvvetle etkilenmiş bir centum dili olduğu iddia edilir.
Tamamı varsayımlar üzerinden şekillendirilmiş bu iddiaların bir uzantısı olarak, coğrafi komşusu Daçyalı dili‘nin de Trakça ile ilişkili olabileceği öne sürülür. Bununla birlikte, hem Trak dilinin kendi sınıflandırılmasının hem de komşularıyla dilsel akrabalık ilişkisinin doğruluğu gösterebilecek nitelikte yeterli somut kanıtlar yoktur.
Trakçanın ne zaman ölü bir dile dönüştüğü de tartışmalı bir konudur, ancak dilin MS 6. yüzyılda hala kullanımda olduğu varsayılır. Piacenzalı Antoninus, 570’de, Sina'da bulunan bir manastırda keşişlerin Yunanca, Latince, Süryanice, Mısırca ve Bessice (Trakçanın lehçesi) konuştuklarını yazmıştır.[2]
Coğrafi dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Trakya dili günümüzdeki Bulgaristan,[3][4] Romanya, Kuzey Makedonya, Kuzey Yunanistan, Doğu Trakya ve Bitinya, Frigya bölgelerinde konuşulmaktaydı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
 |
Trakya dili hakkında kesin olarak pek az şey bilinmektedir. Bunun nedeni uzunluğu birkaç kelimeden fazla bir cümlenin tatmin edici bir şekilde çözülememiş olması ve çözülmüş kısa ifadelerin de doğruluğunun tam olarak kesin olmamasıdır.[5]
Buna rağmen Trakça dilinin kalıntıları olduğu varsayılan çeşitli sözcükler üzerinden, bu dilin Hint-Avrupa dil ailesinin bir üyesi olduğu ispatlanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, çeşitli yazıt parçalarının yanı sıra, Trakça olabileceği varsayılan bazı kişi adları, toponimler, hidronimler, fitotoniler ve tanrı isimleri kullanılmıştır.[6]
Bu şekilde toplanmış ve Trakça kökenli olduğu varsayılarak anlamlandırılmış 23 adet sözcük bulunmaktadır:[7]
| Sözcük | Anlam | Geçtiği kaynak |
|---|---|---|
| asa | Tay ayağı | Dioskurides |
| bólinthos | vahşi boğa, bizon | Aristo |
| bria | kasaba | |
| briza | çavdar | Galen |
| brynchós | gitar | |
| brytos | bira (Trakça, Paeonca ve Frigce) | pek çok kaynakta bulunmakta. |
| dinupula, si / nupyla | yabani kavun | Pseudoapuleus |
| genton | et | Herodian., Suid., Hesych. |
| kalamíndar | çınar ağacı | Hesych. |
| kemos | foliküllü bir çeşit meyve | Phot. Lex. |
| ktístai | keşişler | Strabon |
| midne | köy | Roma kaynakları |
| póltym (bria) | tahta çit, tahta kule | |
| rhompháia | bir mızrak, bir kılıç | pek çok kaynakta bulunmakta. |
| skálmē | bıçak, kılıç | Soph. y Pollux, Marcus Anton., Hesych., Phot. L |
| skárke | gümüş para | Hesych., Phot. Lex. |
| spínos | bir çeşit taş | Arist. |
| torélle | yas şarkısı | Hesych. |
| zalmós | Bir giz | Porfir. |
| zeirá, zirá | üst vücuda giyilen bir çeşit giysi | Hdt., Xen., Hesych. |
| zelâs | şarap | pek çok kaynakta bulunmakta. |
| zetráia | bir tencere | Pollux |
| zibythides | asil, en kutsal | Hesych. |
Asimilasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Skordelis'e göre, Traklar Büyük İskender’in boyundurluğu altında Yunan kültürünü özümsemişler ve Spartalı ve Atinalılar gibi Yunanların arasına karışmışlardır, ancak Skodelis Trakçayı bir Yunan dili olarak saymıştır.[8] Crampton'a (1997) göre, çoğu Trakyalı nihayetinde Helenize veya Romanize olmuş, ancak son kalıntıları 5. yüzyıla kadar uzak bölgelerde hayatta kalmıştır.[9] Marinov'a göre, Traklar muhtemelen 6. yüzyılda, tarihte son kez isimlerinin geçmesinden sonra, tamamen Roma ve Helen kültürlerine asimile olmuştur.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Bessian, en ünlü Trakya kabilelerinden biri olan Bessi'nin dilidir. Manastırların kökeni, Saint Theodosius'un Ölü Deniz'in kıyısında, her biri farklı bir dilde konuşulan dört kiliseli bir manastır olarak yazdığını yazdığı Vita Sancti Theodosii Coenobiarchae'deki Metafrast Symeon tarafından yazılan ortaçağ bir homografisinde anlatılmıştır aralarında Bessian da bulundu. Manastırların kurulduğu yer, Trakyalı bir isim olabilen "Cutila" olarak adlandırıldı.
- ^ Encyclopedia of European peoples 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Carl Waldman, Catherine Mason, Infobase Publishing, 2006, 0-8160-4964-5, p. 205.
- ^ Archaeology and language: the puzzle of Indo-European origins 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Colin Renfrew, CUP Archive, 1990, 0-521-38675-6, p. 71.
- ^ Olteanu ve diğ.
- ^ Duridanov, Ivan. "The Language of the Thracians". 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2007.
- ^ Duridanov, I. (1976). The Language of the Thracians (An abridged translation of Ezikyt na trakite, Ivan Duridanov, Nauka i izkustvo, Sofia, 1976. (c) Ivan Duridanov). 24 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2019.
- ^ Daskalov, Roumen; Vezenkov, Alexander. Entangled Histories of the Balkans – Volume Three: Shared Pasts, Disputed Legacies. BRILL. s. 51. ISBN 9789004290365.
- ^ R.J. Crampton (1997). A Concise History of Bulgaria. Cambridge University Press. ss. 4. ISBN 0-521-56719-X.
- ^ Daskalov, Roumen; Vezenkov, Alexander. Entangled Histories of the Balkans – Volume Three: Shared Pasts, Disputed Legacies. BRILL. s. 10. ISBN 9789004290365.
Okuma listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- V.I. Georgiev, Introduction to the History of the Indo-European Languages, Sofia (1981).
- V.I. Georgiev, The Genesis of the Balkan Peoples, in: The Slavonic and East European Review, Vol. 44, No. 103 (Jul., 1966)
- I.I. Russu, Limba Traco-Dacilor / Die Sprache der Thrako-Daker, Bucharest (1967, 1969).
- Paul Kretschmer, "Glotta", in: Zeitschrift für griechische und lateinische Sprache 7 (1915).
- J. H. Holst, "Armenische Studien", Wiesbaden (2009).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Language of the Thracians12 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., an English translation of Ivan Duridanov's 1975 essay Ezikyt na trakite
- Sorin Olteanu's Thraco-Daco-Moesian Languages Project (SoLTDM)13 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (sources, thesaurus, textual criticism, phonetics and morphology, substratum, historical geography a.o.)
- Thracian glossary 29 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Palaeolexicon – Word study tool of ancient languages (including Thracian dictionary)3 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.